En ineens was het OORLOG
Mei 1940 in beeld
Erwin van Loo, Nicolette Faber-Wittenberg (red.)

In de titel valt het woord “ineens” op.
Na vele decennia van neutraliteit hoopten velen in Nederland bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog opnieuw de dans te kunnen ontspringen. Dat was immers gelukt in de Eerste Wereldoorlog. Na die oorlog werd weer zwaar bezuinigd op defensie zodat het land er in militair opzicht slecht voorstond.

Toen de Duitsers in mei 1940 hun Blitzkrieg tegen Nederland, België en Frankrijk inzetten, stonden onervaren en slecht uitgeruste troepen dan ook “ineens” tegenover een superieure tegenstander.  Een tegenstander die lak had aan het oorlogsrecht. Meermalen vielen Duitse troepen aan waarbij Nederlandse krijgsgevangenen als schild werden gebruikt. Andere keren staken ze zich in Nederlandse uniformen om bij verrassing een gevechtspositie te overmeesteren. Soms lukte het, maar meestal werd het gevaar bijtijds onderkend en de poging verijdeld.

Slechts vijf dagen duurde de strijd, waarbij overigens hier en daar toch nog fel tegenstand is geboden. De verwoesting was ondanks die paar dagen van oorlog enorm. Dorpen als Valkenburg (bij Leiden), Scherpenzeel, Wageningen en Rhenen, lagen in puin. Hetzelfde gold voor het stadshart van Rotterdam en Utrecht. Honderden spoor- en verkeersbruggen waren vernield. België hield het achttien dagen vol, maar hun strijdkrachten konden in combinatie met Franse troepen opereren. Franse hulp in Nederland was er ook, maar mondjesmaat en te laat.

Dit boek brengt die vijf dagen in mei 1940 in beeld. Maar liefst zeshonderd foto’s, veel kaarten en enkele infographics zijn opgenomen. Het forse formaat van het boek laat het toe om die foto’s voldoende duidelijk af te drukken. Daarmee is het een fraai kijk- en leesboek geworden.

Na een algemene inleiding over de toestand van de krijgsmacht en de mobilisatie volgt een verslag in woord en beeld van het verloop van de strijd, waarbij Nederland is ingedeeld in regio’s: Limburg, Brabant, Oost-Nederland en de Grebbeberg, Noord-Nederland, de slag om de Residentie, enzovoort. In elk hoofdstuk zijn thematische artikelen opgenomen die een bepaald aspect uitdiepen. Bijvoorbeeld het verhaal van majoor Sas die regering en legerleiding bijtijds had gewaarschuwd voor een op handen zijnde aanval, waar onvoldoende gehoor aan is gegeven. Of het bizarre verhaal over luitenant-kolonel Jo Mussert, broer van de NSB-leider, die door een paar officieren werd doodgeschoten omdat hij vast en zeker ook een verrader zou zijn.

Alle foto’s zijn voorzien van een toelichting, waarbij de grote nauwkeurigheid opvalt. Niet alleen wordt de foto in verband gebracht met de oorlogsgebeurtenissen, ook gegevens over de locatie, het gebruikte wapentuig en de voertuigtypes worden vermeld. Het moet een enorme klus zijn geweest om van elke foto die data te verzamelen.

Het bombardement op Rotterdam bracht generaal Winkelman ertoe om de wapens neer te leggen. Hij voerde als motief aan dat hij verder bloedvergieten, ook onder de burgerbevolking, wilde voorkomen. De reacties van de Nederlandse militairen op de capitulatie liepen sterk uiteen. De Afsluitdijk was hermetisch afgegrendeld door de fortificaties bij Kornwerderzand. Daar was ongeloof bij de soldaten die elke aanval hadden afgeslagen. Op andere plekken sloegen woedende soldaten hun wapens stuk of smeten munitie en uitrusting in het water. Maar bij velen, misschien wel de meesten, was er opluchting dat men de strijd had overleefd.

Ongeveer 1000 Duitse krijgsgevangen, voornamelijk goedgetrainde parachutisten, werden bijtijds afgevoerd naar Engeland. Ongeveer driehonderd transportvliegtuigen waren vernietigd of beschadigd. De Duitsers zijn er niet zonder kleerscheuren vanaf gekomen.

De meeste Nederlandse hebben mei 1940 niet meer scherp op het netvlies staan. Het is daarom zeer te waarderen dat uitgeverij WBOOKS  dit boek heeft laten samenstellen. Missers of fouten ben ik niet tegengekomen. Van harte aanbevolen.

ISBN 9789462586956 | Hardcover | Omvang 288 blz. | Uitgeverij WBOOKS | 1 mei 2025 
In samenwerking met het Nederlandse Instituut voor Militaire Historie

© Henk Hofman, 10 juni 2025

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER.