Calvijn verzameld
Herman J. Selderhuis (red.)

In twee dikke delen is een selectie uit het werk van de Geneefse Hervormer Johannes Calvijn (1509-1564) bijeengebracht. Het geheel geeft aan met welke genres Calvijn zich bezighield en welke thema’s voor hem belangrijk waren.

Wat de genres betreft, is er onder meer geput uit de preken van Calvijn, zijn dogmatische werken, zijn commentaren op de Bijbel, zijn polemische geschriften, zijn liturgische werk, zijn brieven.
Wat de thema’s betreft gaat het Calvijn om de soevereiniteit van God, om de oproep tot het dienen van God, om de verdediging van het gereformeerde geloof en de bestrijding van tegenstanders en om de pastorale zorg aan de leden van zijn gemeente en de gemeenten in het buitenland, aan vervolgden, gevangenen en zieken.

Elk hoofdstuk wordt voorafgegaan door een beknopte inleiding. Deze inleiding is geschreven door een deskundige op dat deelterrein. Aansluitend volgt de tekst van Calvijn. Ter afsluiting volgen noten waarin de bronnen worden verantwoord en soms een korte uitleg wordt geboden. Het geheel is een indrukwekkende prestatie van de redacteur en zijn medewerkers. Het boekwerk getuigt ook van de schier herculische krachten en energie van de zwakke Calvijn, die heel zijn leven met ernstige gezondheidsklachten heeft gekampt.

Calvijn leert men het beste kennen uit zijn werken. Het algemene beeld van Calvijn is dat het een tirannieke, sombere man was, die elk plezier uit het leven wilde bannen. Dit handboek laat het tegendeel zien. Calvijn kon anderen verregaand tegemoetkomen en hij kon ook genieten van het leven. Maar als het ging om de eer van God was hij onverbiddelijk en in het genieten van het leven was matigheid de juiste leefregel.

De schrijver Guus Kuijer heeft zich ook in de geschriften van Calvijn verdiept. Hij heeft honderden preken en brieven van Calvijn gelezen en tal van biografieën over Calvijn bestudeerd. In 2007 publiceerde Kuijer Het doden van een mens. Hij geeft geen vleiend beeld van Calvijn in zijn boek. Hij ziet Calvijn als een moordenaar, vandaar de titel van zijn boek. Dat slaat op de terechtstelling van Michaël Servet, een Spaanse arts, die de leer van de Drie-eenheid loochende. Kuijer gaat eraan voorbij dat die ontkenning in heel Europa gold als een misdrijf waar de overheid de doodstraf voor oplegde. Ook was de rol van Calvijn bij het proces niet allesbepalend. Kuijer kreeg een prijs voor dit boek vanwege zijn “oorspronkelijke en rijkgeschakeerde bijdrage aan agnostisch, interreligieus en literair Nederland.”
Het is dus mogelijk om op grond van dezelfde geschriften tot een tegengesteld beeld van Calvijn te komen. Maar Kuijer was vooringenomen en selectief in zijn keuze van materiaal en historische feiten.

Calvijn was niet op macht uit. Degenen die hem benijdden om zijn positie had hij graag zijn last opgelegd (blz. 84). Calvijn was niet op rijkdom uit. Zijn testament toont aan dat zijn bezit maar schamel was (blz. 1198). Calvijn was een warm mens. Dat laat zijn verdriet zien over het vroege heengaan van zijn vrouw (blz. 1144).

Calvijn is en blijft het bestuderen meer dan waard. De lezer komt verrassende inzichten tegen en wordt regelmatig getroffen door de meeslepende redeneringen van Calvijn. Zijn brief aan de koning van Frankrijk, Frans I, waarin hij het opneemt voor de vervolgde Hugenoten is daarvan een goed voorbeeld. Of zijn preek over Jesaja 55: 1. Of zijn uiteenzetting over de eenheid van de kerk en de verdraagzaamheid die hij voorstaat. De brief aan kardinaal Sadoleto waarin hij de gereformeerde overtuiging handhaaft tegenover het gezag van de Rooms-Katholieke Kerk is meesterlijk. De verschillende brieven die in dit boek zijn opgenomen zijn pareltjes van wijsheid.

Kortom: “Calvijn Verzameld” is een aanrader voor diegenen die zich willen verdiepen in het werk van Calvijn en hier een totaaloverzicht aantreffen van vaak minder bekende geschriften en voor diegenen die kennis willen maken met Calvijn. Ik kan beide groepen aanbevelen om ook gebruik te maken van: “Calvijn. Handboek” dat in 2008 verscheen, ook onder redactie van Herman Selderhuis.

De uitgever heeft er een stevig en kloek boekwerk van gemaakt. De enige aanmerking die ik heb op “Calvijn Verzameld” is dat er wel vrij veel fouten in het boek voorkomen. Dat is jammer. De correctie had beter gekund.

Selderhuis heeft zijn sporen ruimschoots verdiend als het om Reformatiestudies gaat. Hij is hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Ook is hij directeur voor Reformatieonderzoek in Apeldoorn. Hij publiceert veel op zijn vakgebied.

ISBN 9789043530811 | Hardcover | Uitgeverij Kok Boekencentrum | 1204 blz. over twee delen | januari 2019

© Henk Hofman, 25 februari 2020

Lees de reacties op het Forum en/of reageer. Klik HIER