Wokeland
Hoe een radicale voorhoede vat kreeg op de samenleving
Coen de Jong

De term ‘woke’ is overgewaaid vanuit de Verenigde Staten. Het stond voor alert zijn op racisme en discriminatie. Woke wil onrecht in de samenleving signaleren en actief bestrijden. Op zich is daar niets mis mee. Toch zag minister van Justitie Dilan Yesilgöz een groot gevaar in woke. In een lezing, gehouden in september 2022, zei ze: “Wokisme bevordert onverdraagzaamheid, terwijl verdraagzaamheid nu juist de kern van de democratische rechtsstaat is”.
Dat dit een terecht punt is, wordt duidelijk als je Wokeland leest.

Het woke-denken is in korte tijd beleidsbepalend geworden voor universiteiten, scholen, het politieapparaat, de media en musea. Het breekijzer is het slavernijverleden van Westerse landen. Het koloniale denken is nog lang niet verdwenen volgens woke. Er is ‘institutioneel racisme’ in Nederland en vooral de witte, geprivilegieerde man maakt zich daaraan schuldig. De witte man kan en mag zich niet verdedigen. Hij is onderdeel van het systeem en snapt het dus niet.

Het boek laat zien dat er een lappendeken aan belangengroepen en instanties is ontstaan die al dan niet vermeend onrecht aan de kaak stellen en bestrijden. De Nederlandse autoriteiten buigen opvallend snel mee met de morele druk van activisten en belangenclubs. Die constatering van Coen de Jong is in lijn met de bevindingen van de historicus James Kennedy. In zijn boek over Nederland in de jaren zestig van de vorige eeuw laat Kennedy zien dat de toenmalige regering op een vergelijkbare manier reageerde op protestbewegingen: begrip tonen, concessies doen, subsidiëren, commissies instellen.

Na 1968 transformeerde Nederland in rap tempo van een verzuilde naar een seculiere maatschappij. Nu gaat het om het afbreken van een koloniale manier van denken waarmee de hegemonie van de witte man doorbroken moet worden. Om het gewenste gedrag af te dwingen zijn er adviesraden ingesteld, statuten, convenanten en protocollen opgesteld, ombudsmannen, diversity-officers en vertrouwenspersonen aangesteld.

Volgens de auteur van dit boek streeft woke niet naar gelijkheid (a seat at the table), maar steeds vaker naar overheersing en uitsluiting van andersdenkenden. Dat laatste was ook het punt dat de minister van Justitie wilde maken. Woke wil niet alleen gelijke kansen, maar ook gelijke uitkomsten (equality of outcome). De Jong verwijst naar een SER-advies. Bedrijven en organisaties moeten huidskleur gaan meten, genders tellen en afkomst van medewerkers registreren. Met sturing en ingrijpen kun je dan gelijke uitkomsten afdwingen. Maar gaat dat niet gepaard met nieuw onrecht? En hoe zit het met de kwaliteit? Volgens de SER moet ‘een integraal diversiteitsbeleid, waarbij diversiteit en inclusie met elkaar worden verbonden, onbedoelde effecten tegengaan’. Het is volstrekt onduidelijk wat deze opmerking betekent voor de praktijk. Bovendien is het de vraag of je nog inclusief kunt zijn als je diversiteit eindeloos oprekt.

Wat van dit boek te zeggen? Het is in mijn ogen een verontrustend boek dat laat zien hoe versplinterd de Nederlandse samenleving is geworden. De toon van de woke-aanhang is verontwaardigd, beschuldigend en intimiderend. Als lezer heb ik gedacht: geef dan zelf het goede voorbeeld als je vindt dat het gedrag van de ander beneden alle peil is. De ander beschuldigen en de maat nemen is makkelijk. Maar geef je zelf het goede voorbeeld? De auteur van Wokeland laat zien hoe het kan. Zijn stijl is rustig, hij laat stemmen uit alle kampen aan bod komen, weegt die tegen elkaar af waarbij hij zich baseert op feiten en logica (niet op emotie).

Er is nog een tweede punt waar ik naar aanleiding van dit boek op wijs. Moeten we nu echt geloven dat als de ‘witte geprivilegieerde witte man’ zijn ‘bevoorrechte positie’ heeft verloren de mensheid is verlost van machtspolitiek en overheersingsdrang? Dan kennen we de geschiedenis slecht. De Franse Revolutionairen braken na 1789 de bolwerken van adel en clerus af zonder een betere wereld te bereiken. Hetzelfde geldt voor de nieuwe wereld die Stalin en Hitler wilden creëren. Voor de een was de kapitalist voor de ander de Jood de vijand die een betere samenleving in de weg stond. Nu is het de ‘witte man’ die een betere maatschappij in de weg staat.

De derde observatie is het gebrek aan relativeringsvermogen en het ontbreken van nuanceringen bij woke-aanhangers. Kijk eens naar de mondiale migratiestromen. Migranten gaan niet naar de Arabische wereld. Ook niet naar Rusland of China. De Verenigde Staten en Europa, het mikpunt van woke, zijn het felbegeerde einddoel. Sommigen zetten hun leven op het spel om het gesmade Westen te bereiken. Blijkbaar is het in de wereld buiten het Westen vele malen slechter gesteld met ‘institutioneel racisme’.

In de praktijk krijgen mensen na een omwenteling nieuwe wijn in oude zakken. Het gaat uiteindelijk om menselijk gedrag. Dan vraag je je af waar de hedendaagse verbittering en verbetenheid op uit gaat lopen. Straks zitten we tussen de rokende puinhopen van wat volgens minister-president Rutte zo’n ‘gaaf land’ was.

Kortom: lees dit boek. Moge het tot bezinning leiden nu het nog kan. Ondanks alle inzet is de maatschappij nog niet in de gewenste mal geperst. Woke stuit op weerstand omdat het over de top is.

Coen de Jong (1969) is schrijver en publicist. Hij legt zich toe op actuele thema’s aan de hand van historische situaties en tegen de achtergrond van filosofische inzichten. Zijn belangstelling betreft onder meer de woke-ideologie; journalistiek en waarheidsvinding; digitalisering, sociale media en individuele vrijheden.

Uitgeverij Blauwburgwal is opgericht in december 2019. Gestreefd wordt naar titels met een kritische en onafhankelijke kijk op maatschappelijke onderwerpen. Dit boek past prima in die doelstelling.

ISBN 9789461853318 | Paperback | Omvang 240 blz. | Uitgeverij Blauwburgwal | december 2022

© Henk Hofman, 21 april 2023

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER.