http://jackfairweather.com

Vrijwillig naar Auschwitz
Witold Pilecki, de man die Auschwitz infiltreerde
Jack Fairweather

‘Witold Pilecki heeft zich vrijwillig in Auschwitz te laten opsluiten’. Met deze ongelooflijk klinkende zin opent dit boek en daarmee is min of meer de kern van het boek neergezet. Zijn levensverhaal wordt in het begin in een bredere historische context geplaatst: de Duitse inval in Polen in 1939, bombardementen van steden en dorpen, de Duitse bezetting, massale executies van intellectuelen en Joden. De sfeer van angst en terreur die onder de mensen heerst.

Pilecki komt in het verzet terecht en besluit in 1940 om zich in Auschwitz te laten oppakken zodat hij in kamp Auschwitz terecht komt omdat hij de geruchten over de situatie hier zelf wil zien om ze dan aan de buitenwereld mee te delen.

De aankomst is direct al barbaars. De Hauptsturmführer zegt: Jullie Polen is voor altijd dood en jullie gaan boeten voor je misdaden door hard te werken’, pag. 69. Het boek vertelt veel gruwelijke details over de gang van zaken in het kamp en het dagelijkse (over)leven dat een ‘nachtmerrie’ is. Het echte gevaar noemt Pilecki de honger.

De vraag is wie je kunt vertrouwen want er zijn gevangenen die zich door de bewaking laten omkopen.

‘Witold moest zoeken naar signalen van onzelfzuchtig gedrag bij de andere gevangenen, zoals het delen van een korst brood of het verzorgen van een zieke vriend, en dan onopvallend achterhalen wat hen motiveerde’, pag. 93.

De grote uitdaging voor Pilecki is hoe hij relevante informatie over de toestand in het kamp kan verzamelen en op welke manier hij deze vervolgens naar buiten kan smokkelen. Het dodental van omgebrachte Joden is een goed bewaard geheim van de kampleiding maar Pilecki komt er toch op eenvoudige wijze achter door de jasnummers van gevangenen. Hij ziet de ‘monsterlijke marteling’ en wil daarom via het Poolse verzet aan de geallieerden met klem voorstellen om het kamp te bombarderen zodat aan de massavernietiging een einde komt.

Pilecki weet een bericht naar buiten te brengen met o.a. deze zinsnede: ‘Dit is een urgent en weldoordacht verzoek dat is verstuurd ten behoeve van hun kameraden door een getuige van hun marteling’, pag. 114. Uiteindelijk belandt deze brief in Londen waar men het afdoet als propaganda.

Pilecki merkt dat de terreur in het kamp toeneemt. Zieken worden geselecteerd voor vergassing en er wordt met Zyklon B geëxperimenteerd om meer mensen tegelijk te kunnen ombrengen. Uiteindelijk begint tot de buitenwereld door te dringen dat er Auschwitz op gruwelijke wijze grote aantallen mensen worden omgebracht. 25 augustus 1941 zegt Churchill voor de BBC dat ‘vele tientallen duizenden – letterlijk vele tientallen duizenden – executies in koelen bloede worden uitgevoerd door Duitse politiegroepen op Russische patriotten die hun vaderland beschermen …. we zijn getuige van een misdaad zonder naam’, pag.169  - 170.
Toch overheerst nog steeds de scepsis t.a.v. Auschwitz omdat de Holocaust het voorstellingsvermogen van mensen te boven gaat: dit is té erg om waar te kunnen zijn.

Indringend is de beschrijving van Joden die het kamp worden binnengebracht en de wijze waarop zij om het leven worden gebracht. Het boek is door dergelijke feiten bepaald geen ‘plezier’ om te lezen want de feiten zijn mensonterend. Het verhaal is helder opgetekend maar wát er wordt verteld, is schokkend. De vergassingen in Auschwitz nemen toe, het crematorium wordt uitgebreid zodat er grotere aantallen vergast en verbrand kunnen worden. Roosevelt en Churchill besteden er in hun toespraken enige aandacht aan maar er wordt geen actie ondernomen.

Toch weten Pilecki en andere mensen die er direct bij betrokken zijn op een gegeven moment heel zeker: ‘Auschwitz was een belangrijk centrum van massamoord op joden geworden en had in tegenstelling tot andere vergassingsinstallaties, waar de nadruk op Poolse joden lag, een continentale dimensie’, pag. 234.

Een Poolse verzetsstrijder die in Londen aandacht vraagt voor de situatie verzucht: ‘De hele wereld is gehuld in stilzwijgen terwijl we getuige zijn van de snelle massamoord op miljoenen mensen’, pag. 259.

De New York Times besteedt in een artikel op 25 november 1942 aandacht aan de genocide op Joden en de Britse minister van Buitenlandse Zaken spreekt het Lagerhuis toe met woorden als ‘beestachtig beleid van koudbloedige verdelging’ en noemt Polen ‘het belangrijkste slachthuis’ van de nazi’s. Toch wordt er geen bombardement op Auschwitz uitgevoerd hoewel dit militair gezien wel mogelijk is. Er wordt gedurende de Tweede Wereldoorlog geen enkele actie ondernomen om dit concentratiekamp te vernietigen.

Triest is het feit dat Pilecki na de oorlog van hoogverraad wordt beschuldigd en door de Russische bezetter wordt geëxecuteerd. Zijn verslag van Auschwitz wordt in 1975 voor het eerst in boekvorm uitgegeven.

Dit is geen aangenaam maar wel een belangrijk boek over iemand die vanuit ideële motieven naar Auschwitz ging maar helaas te weinig gehoor vond. Het boek is geïllustreerd met historische foto’s en tekeningen van gevangenen in Auschwitz. Dit onbekende verhaal verdient aandacht!

ISBN 978 90 446 3120 2 | Paperback | 456 pagina’s | Prometheus | juni 2019

© Evert van der Veen, 27 november 2019

Lees de reacties op het forum en / of reageer, klik HIER