Terug voor het tafelzilver
1945: immer überleben
Floris van Dijk
In het nawoord van het boek lees ik:
Dit is het waargebeurde verhaal van mijn schoonvader, Erich. Zijn jeugd speelde zich af in het Duitsland van het nationaalsocialisme en de Tweede Wereldoorlog.
In het Verzetsmuseum vindt in 2015 al voor het zesde achtereenvolgende jaar een lezingenreeks plaats over de tweede wereldoorlog met als thema Helden & Schurken.
In deze lezingenreeks worden steeds diverse sprekers uitgenodigd om te bediscussiëren in hoeverre er kan worden gesproken wie er helden en wie de schurken zij geweest tijdens de Tweede Wereldoorlog. De uitkomst van een oorlog is hier vaak de meest bepalende factor. Inzoomen op dit onderwerp, zoals tijdens de lezingen gebeurt, leert dat zaken genuanceerder liggen dan op het eerste oog lijkt.
In die zin is het boek van Floris van Dijk over zijn schoonvader Erich een mooi document over het leven van een gewone tienerjongen uit het land van 'de schurken' tijdens de oorlogsjaren. Erich vertelt zijn verhaal op verzoek van zijn schoonzoon, die dit heeft opgetekend als een roman, maar dit is Erichs echte leven. Het leest prettig en vloeiend en het voelt alsof je naast Erich meeloopt op zijn tocht van vier en half duizend kilometer, voornamelijk te voet, alsof je als lezer de dingen beleeft die Erich heeft beleefd. Het boek is verrijkt met persoonlijke foto's en openbare documenten uit die tijd.
Erich heeft aanleg voor techniek en bouwt zelf een radio waardoor hij zowel de Duitse propaganda als de verboden Britse ontwikkelingen van de oorlog volgt. Als de geallieerde bombardementen in 1943 op het Ruhrgebied en de stad waar Erich woont, Bochum, te intensief worden vlucht Erich met zijn moeder, vier zussen, broertje en grootouders naar een dorpje in het uiterste oosten van Polen. Op die vlucht wordt, op verzoek van Erichs vader, het kostbare tafelzilver meegenomen.
In april 1945 wordt de vijftienjarige Erich opgeroepen voor de nationale volksmilitie, de Volkssturm, om een actieve, militaire bijdrage te leveren aan de oorlog in het Oostfront. Erich weet dat daar veel slachtoffers vallen en ook zijn moeder is erg bezorgd. Weigeren is geen optie, weet Erich, want dan wordt je verraden en gedood.
Vanaf het politiebureau in Freiburg wordt Erich samen met anderen afgevoerd naar een kamp waar de opleiding voornamelijk bestaat uit een fysieke training en als theoretisch deel enkel een zwart instructieboekje getiteld Deutsche Uniformen om de verschillende rangen van het Duitse militaire apparaat te onderscheiden.
Als de Russen oprukken worden de jongens door hun SS-begeleiders alleen achtergelaten, de jongens zijn doodsbang. De jongens trekken hun burgerkleren weer aan en vluchten ook weg van het oorlogsfront, waarna Erich na nog een aantal omzwervingen weer wordt herenigd met zijn familie. Zijn vader merkt direct op dat Erich terug is gekeerd zonder het tafelzilver en dan gaat Erich weer op pad om de titel van het boek te realiseren.
In het boek verwoordt Van Dijk ook heel mooi hoe Erich over de zaken dacht en hoe hij zich daarbij voelde. Zo krijg je als lezer een hele mooie indruk van de individuele gedachten en gevoelswereld van een jongen in Nazi Duitsland. Op het einde van het boek is er nog een hoofdstuk met de titel Achteraf beschouwd waarin een aantal historisch feiten wordt gekoppeld aan een reflectie van Erich daarover.
Dit boek is zeer lezenswaardig voor iedereen, zowel voor jongeren als ouderen. Ik heb het in één avond uitgelezen omdat het erg boeiend is geschreven.
Het is vooral mooi om eens een boek te lezen uit het oogpunt van een vermeende dader, een zogenaamde 'schurk'. Je gaat je door het te lezen terdege realiseren dat het schuldgevoel dat deze, destijds jonge jongens met zich meedragen, eigenlijk niet op hun schouders zou moeten rusten.
ISBN 9789461536693 Paperback 150 pagina's Uitgeverij Aspekt B.V. maart 2015
© Ria, 29 maart 2015
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER