De langste dag
Het verslag van de landing in Normandië aan de hand van getuigenissen van de mensen die erbij waren
Cornelius Ryan

 
Dit boek is een nauwkeurig gedocumenteerd verslag van operatie Overlord, beter bekend als D-day. De auteur heeft destijds – de eerste uitgave van dit boek dateert al van 1959 – grondig onderzoek gedaan, bronnen gelezen, veel mensen gesproken en vragenlijsten rondgestuurd. Aan het slot van het boek laat een indrukwekkende lijst zien wie erbij betrokken zijn geweest. We mogen de auteur dankbaar zijn dat hij toen – zo kort na de oorlog – dit werk ter hand heeft genomen. Hij kon toen nog informatie uit de eerste hand verzamelen die nu niet meer via persoonlijk contact beschikbaar is.

Het boek bestaat uit drie eenvoudig klinkende maar tegelijk veelzeggende delen: het wachten, de nacht, de dag.

Deze militaire operatie is de grootste uit de geschiedenis: er waren 5000 schepen en 200.000 mannen bij betrokken. Dit boek is zoals in het voorwoord wordt gezegd ‘het verhaal van mensen: de mannen van de geallieerde strijdkrachten, de vijand die ze bevochten en de burgers die verzeild raakten in de bloedige verwarring van D-day – de dag waarop de strijd begon die een eind maakte aan Hitlers waanzinnige gok om de wereld te beheersen’.

Sfeervol is het begin: een Frans dorp te middernacht waar vrijwel niemand iets vermoedt. Hier zetelt Rommel en in de persoonlijke impressie van hem komt de lezer dicht bij deze belangrijke militair die de historische woorden sprak:

'De oorlog zal op de stranden gewonnen of verloren worden. We zullen maar één kans hebben om de vijand tegen te houden en dat is wanneer hij zich nog in het water bevindt ... de eerste 24 uur van de invasie zullen beslissend zijn ... zowel voor de geallieerden als voor Duitsland zal het de langste dag zijn’, pag. 30.

Ondanks het feit dat er een half miljoen mensen aan werkte, was de Atlantikwall nog niet voltooid. Dat is niet verwonderlijk want het was een buitengewoon omvangrijk project. Rommel was niet tevreden over de Duitse verdediging in Normandië en wenste verdere versterking. Interessant is het feit dat Rommel tal van wapenkundige uitvindingen doet, met een verwoestende uitwerking.

De lezer wordt in dit boek meegezogen in het historische proces. Je voelt de spanning wanneer Duitsland een gecodeerd bericht over de invasie opvangt maar dit niet nader weet te duiden. De auteur beschrijft ook interessante details die tamelijk onbekend zijn zoals de twee kleine duikboten de grenzen van de Brits-Canadese stranden – Sword, Juno, Gold – markeren.

Indrukwekkend is het moment waarop generaal Eisenhower de beslissing neemt om D-day – ondanks de niet-ideale weersomstandigheden – te laten doorgaan. Hij spreekt van ‘een grote kruistocht’ en ontroerd is wanneer de eerste vliegers rond middernacht vertrekken. Het proces van voorbereiding en de beschrijving van het vele en vaak ook bijzondere materieel – dat speciaal voor deze gelegenheid is ontworpen – is boeiend. De lezer voelt waarvoor dit alles is bedoeld en welke rol het later in de slag zal spelen.

Het boek staat dicht bij de mensen die er destijds bij waren betrokken: uiteraard de geallieerden maar ook Duitsers, mensen van het Franse verzet en Franse burgers. De vele invalshoeken maken het boek dynamisch en boeiend, de lezer wordt als in een speelfilm bij alle partijen betrokken. Diverse details van dit boek keren overigens terug in ‘The longest day’ zoals de namaakparachutist Ruppert, het klik-klak apparaatje waarmee men elkaar kon herkennen, de Duitser op zijn ezel met koffiekannen die zich een hoedje schrikt wanneer hij de schepen voor de kust ziet, de gefrustreerde Pluskat van de Luftwaffe die slechts over twee vliegtuigen beschikt.

Dit was één van de fouten van de Duitsers: alle vliegtuigeskaders waren begin juni uit Normandië weggehaald. De inzet van pantserdivisies duurde - te - lang. Dit alles werkt ten gunste van de geallieerden. Je kunt je afvragen hoe het zou zo gegaan wanneer deze vliegtuigen en tanks wél ter plekke zouden zijn geweest. De Duitsers beseften dit ook want de bevelhebber van de 21^e Pantserdevisie zei tegen een andere bevelhebber: ‘Als u er niet in slaagt om de Britten in zee terug te drijven, hebben we de oorlog verloren’, pag. 266.

Opmerkelijk is ook dat vrijwel alle Duitse officieren die in Normandië waren gestationeerd, door uiteenlopende omstandigheden afwezig waren. Hierdoor ontbrak het in de eerste uren aan leiding in het Duitse kamp.

‘Langzaam begon het grote invasieplan zich nu te ontvouwen – en nog altijd bleven de Duitsers er blind voor. Dat was aan verschillende zaken te wijten. Het slechte weer, hun tekort aan verkenningsexpedities ….., hun hardnekkige overtuiging dat de invasie moest plaatsvinden bij het Nauw van Calais, de verwarring en overlapping van hun eigen bevelen, en hun misser om de ontcijferde berichten van het verzet ernstig te nemen, speelden allemaal een rol’, pag. 148.

Het boek bevat veel oorspronkelijke documenten van uiteenlopende aard en adembenemende foto’s die de lezer heel dicht bij de strijd en vooral de mensen in de strijd brengen.

Niet alles van de goed voorbereide operatie is een succesverhaal: door de wind drijven landingsschepen af en komen niet op de geplande plaats aan land. Ook de voorbereidende luchtlandingen verlopen niet vlekkeloos: sommige eskaders komen op verkeerde plekken terecht of kunnen de te bombarderen doelen niet vinden.

‘De sinisterste vijand tijdens deze eerste minuten van D-day was niet de mens, maar de natuur. Rommels voorzorgsmaatregelen tegen paratroepers hadden hun nut bewezen: het water en de moerassen van de geïnundeerde vallei van de Dives vormden een dodelijk gevaar’, pag. 125.

Het verslag van de landing is gedetailleerd en daardoor adembenemend. Het effect van de zware bombardementen door vliegtuigen en beschietingen vanaf de schepen komt misschien wel het meest dichtbij door document 14: een interview met majoor Pluskat. Indringend is de beschrijving van de landingen waarbij op Omaha-Beach zware verliezen worden geleden: 2500 mannen komen hier om. Document 16, van een Amerikaanse oorlogscorrespondent, brengt de lezer er middenin. Veelzeggend is de uitspraak van een Amerikaanse kolonel: ‘Twee soorten mensen blijven op dit strand …. de doden en zij die gaan sterven. Laten we nu als de bliksem hier wegkomen!’, pag. 250.

Om 9.33 uur wordt het bericht wereldkundig gemaakt en boeiend is om te lezen hoe dit wereldwijd impact heeft op mensen. In het hoofdkwartier van Hitler wordt gemeld dat ‘er ondubbelzinnige aanwijzingen waren dat er een belangrijke landing plaatsgevonden had’, pag. 249.

Dit boek is indrukwekkend: door zijn royale formaat maar vooral door zijn inhoud. Zeer terecht dat het opnieuw is uitgegeven in dit herdenkingsjaar!

ISBN 978 94 014 5530 5 | Hardcover | 303 pagina’s | Lannoo | september 2019
Vertaling: Just Publishers en Ineke Vander Vekens

© Evert van der Veen, 8 oktober 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER