Ode aan Oekraïne
Cultuurhistorische achtergronden bij een conflict
Karel Onwijn

Dit boek is zeker een ode aan Oekraïne. De waardering voor dit land, zijn roerige geschiedenis, zijn bloeiende cultuur, de gastvrije bevolking en de folklore zijn haast tastbaar. Het boek is bovendien voorzien van veel prachtige illustraties. Een groot aantal foto’s zijn door de auteur zelf gemaakt. Het boek telt vijf hoofdstukken. Na een persoonlijk verslag van zijn reizen door Oekraïne volgen hoofdstukken over de geografie van het land, de wording van Oekraïne door de eeuwen heen, de culturele wortels van het land en de maatschappelijke tradities en omgangsvormen. Het geheel wordt afgerond met een literatuurlijst en een register.

Oekraïne is een groot land. Het is 17 keer zo groot als Nederland, maar met 44 miljoen inwoners veel minder dicht bevolkt. Een aanzienlijk deel van het land bestaat uit vruchtbare vlakten. De zogenaamde ‘zwarte aarde’ geeft hoge landbouwopbrengsten en maakte Oekraïne door de eeuwen heen tot ‘de graanschuur’ voor het Russische Rijk en Europa. Het is dan ook heel wrang dat door het harde beleid van Jozef Stalin in 1932 en 1933 miljoenen mensen de hongerdood zijn gestorven. Deze zogenaamde Holodomor is dit jaar door Nederland erkend als genocide.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog komen er in Oekraïne naar schatting zes miljoen mensen om het leven, één op de zes inwoners. De omvangrijke Joodse bevolkingsgroep is praktisch uitgeroeid. Berucht is de massa-executie van 34.000 Joden in Babi Jar, een buitenwijk van Kyiv. Na de oorlog deporteert Stalin nog eens meer dan 200.000 Krim-Tataren naar Centraal Azië op beschuldiging van collaboratie met de Duitsers. Voor 90% zijn het kinderen, vrouwen en ouderen.

De ondertitel geeft aan dat de auteur de nadruk legt op de eigen identiteit van Oekraïne op een moment dat het in oorlog is met Rusland. In navolging van de eerdere communistische machthebbers in het Kremlin is ook Poetin van mening dat Oekraïne historisch bezien eigenlijk bij Rusland hoort.Met zijn oorlog tegen Oekraïne schendt Poetin echter twee verdragen die Rusland na de val van de Sovjet-Unie heeft afgesloten. In 1994 deed Oekraïne afstand van al zijn kernwapens in ruil voor de garantie van zijn territoriale integriteit. In 1997 sloten Rusland en Oekraïne een verdrag waarin opnieuw de onschendbaarheid van bestaande grenzen werd opgenomen. De Krim hoorde toen nog bij Oekraïne, maar kreeg een autonome status. Voor de zoveelste keer in de geschiedenis blijkt een verdrag voor staatslieden van het type Poetin niet meer dan een vodje papier te zijn.

In hun veelbewogen geschiedenis hebben de Oekraïners geleerd om te overleven. Ze passen zich gemakkelijk aan en zijn eraan gewend dat de grens tussen leven en dood een dunne lijn is. Het hoofdstuk over cultuur en de schone kunsten laat zien dat ze desondanks in staat zijn tot grootse prestaties. In moeilijke omstandigheden kwamen bouwkunst, muziek en literatuur toch tot grote bloei. Vanaf de 20e eeuw kunnen we daar het maken van non-fictiefilms en speelfilms aan toe voegen. Op culinair gebied is er sprake van een Bourgondische levensstijl. Religie is diepgeworteld in de samenleving.

Het boek is verrassend compleet. Naast de genoemde onderwerpen gaat het ook over de ramp in de kerncentrale van Tsjernobyl, het neerschieten van de MH-17 met 193 Nederlandse passagiers aan boord, de ‘groene mannetjes’ op de Krim en de Maidan-revolutie.

Karel Onwijn houdt van dit land en als lezer van dit boek neem je dat gevoel gaandeweg over. Het is erg dat de bestaanszekerheid van dit kleurrijke land weer op het spel staat. Dit boek is een boeiende gids voor eenieder die belangstelling voor dit land heeft gekregen.
Karel Onwijn is historicus en heeft veel gereisd in de voormalige Sovjetrepublieken. Hij geeft colleges en cursussen en begeleidt cultuurreizen in deze bijzondere regio. Yulia Laktionova tekende voor de beeldredactie.

ISBN 9789464560183 | Paperback | Omvang 223 blz. | Uitgeverij Walburgpers Zutphen | 12 mei 2023

© Henk Hofman, 17 oktober 2023

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER