Cine zoologie
Hoe film de Antwerpse dierentuin heeft gered
Leen Engelen & Roel vande Winkel

Toen Jan Frans Loos, toen nog schepen, later burgemeester van Antwerpen,  een bezoek bracht aan Artis, wist hij het meteen: zo’n park moest er in Antwerpen ook komen! En hij stichtte de Societé de zoologie d’Anvers, waar mensen lid van konden worden. Zij leverden een geldelijke bijdrage, deels in de vorm van lidmaatschapsgeld, voor het project dat van de grond kwam op de plek waar toen het station Antwerpen-Oost was.

In 1848 werd met museum (musée de zoologie) ingehuldigd. Er waren opgezette dieren te zien, schelpen, skeletten en ook enkele levende dieren. Naast de Zoo werd een feestzaal gebouwd – de huidige Koningin Astridzaal, waar muziekvoorstellingen waren, lezingen werden gehouden en ruimte was voor andere evenementen.

Bijna zeventig jaar oud was het museum toen de Groote Oorlog uitbrak. Er waren intussen zo’n 9.000 leden, en die konden komen kijken naar ongeveer 10.000 dieren op een grondgebied van tien hectare. Er was een Egyptische tempel te bewonderen waar de Afrikaanse dieren woonden, een aquarium, een Moorse tempel voor struisvogels en een Roofdierenpaleis. Het was een dierentuin voor mensen die geld hadden, de gewone arbeider kon het niet bekostigen! Buiten het Musée was Antwerpen flink veranderd: het Musée lag nu in het centrum van de stad, naast het nieuwgebouwde station Antwerpen-Centraal. De Statieplaats – nu Koningin Astridplein – bood winkels, feestzalen, eet- en drinkgelegenheden.

De bezetting veranderde alles: voor de bevolking ontstond er een groot tekort aan voedsel en gebruiksvoorwerpen. En ook de dieren hadden nauwelijks te eten. Vele stierven of werden opgegeten. Aangezien een bezoek aan de dierentuin of de feestzaal een luxe artikel was, kwamen er steeds minder bezoekers. Er moest iets gebeuren, wilde men de dierentuin behouden.  En dat werd de bioscoop: Cinéma Zoologie. De eerste film werd op 16 oktober 1915 vertoond.
De bioscoop maakte vele ontwikkelingen door: aanvankelijk was er live muziek, in 1927 kwamen er ook gesproken films. Avondvullende programma’s werden geboden, met verschillende muziekstukken, documentaires en films.

Wie Antwerpen kent weet dat de bioscoop er nu niet meer is. Die is eind jaren dertig failliet gegaan. Te veel concurrentie en het was crisistijd. De locatie en de zaal zijn verbouwd en doen nog wel dienst. Intussen was de dierentuin weer op orde gekomen, en die bevindt zich nog op dezelfde plek.

Vanaf deze week is er in dezelfde Zoo een tentoonstelling te zien, ter gelegenheid van de 175ste verjaardag van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen.

Leen Engelen en Roel Vande Winkel zijn filmhistorici verbonden aan de KU Leuven. Zij hebben een gedegen onderzoek verricht dat uitgewerkt werd tot dit fraaie boekje. Het is voorzien van mooie afbeeldingen van de filmposters en programmaboekjes uit die tijd. Je kan ze ook bekijken op http://www.expocinezoologie.be Hun verhaal is behalve een kijkje in de geschiedenis van de dierentuin een filmhistorisch document, met informatie over de overgang van stomme naar gesproken films, waarin het aloude probleem van België: ‘Frans of Nederlands? ‘ eveneens aan bod komt.

Het is een boeiend verhaal geworden dat mooi geïllustreerd is met foto’s uit die tijd. Achterin vind je een verantwoording van die afbeeldingen, een bronnenlijst en een kort nawoord.

ISBN 9789082571271 | paperback met veel afbeeldingen| 102 pagina's | Letterwerk | juni 2018

© Marjo,  20 juni 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER