Een Europese edelman in Amerongen
Godard graaf van Aldenburg Bentinck (1857-1940), laverend tussen dynastieke, lokale en (inter)nationale belangen
Leo van Putten

Amerongen bezit een authentieke dorpskern, een fraaie kerk, historische tabaksschuren in dorp en omgeving, maar bovenal heeft Amerongen het gelijknamige kasteel. In combinatie met de mooie omgeving trekt Amerongen dan ook het hele jaar door veel toeristen.

Amerongen kreeg wereldwijd bekendheid toen in november 1918 keizer Wilhelm II zijn toevlucht zocht in Nederland, asiel aanvroeg en kreeg, en voor de eerste anderhalf jaar gehuisvest werd in kasteel Amerongen.
Daar zwaaide graaf Godard de scepter en het is deze edelman die centraal staat in het boek van Leo van Putten. Een boek waar auteur en uitgever veel zorg aan hebben besteed: mooie cover, fraaie lay-out en veel illustraties.

Een enkele greep uit de rijke inhoud van dit boek.
Toen in 1879 de graaf zijn intrek nam in het kasteel was de rol van de adel in de samenleving nog lang niet uitgespeeld. Een indrukwekkende stoet met 85 paarden, vaandeldragers, muziekkorpsen, burgerij te voet en toeschouwers trok door de rustieke straten naar het prachtige kasteel. Toen de graaf in 1940 overleed waren de hoogtijdagen van de adel echter voorbij en was het financieel niet meer mogelijk het kasteel nog langer aan te houden. In 1982 kwam het kasteel in beheer van de Stichting Kasteel Amerongen. Het kasteel is een museum geworden. Mede dankzij de inzet van veel vrijwilligers is het kasteel nu voor iedereen toegankelijk.

Graaf Godard trouwde met Louise van Bylandt (1861-1916). Zij kwam uit een vermogende familie en dat stelde de graaf in staat om met behulp van architect P.H.J. Cuypers een kostbare verbouwing van het Huis te realiseren.

Het huwelijk was helaas niet erg gelukkig. De graaf was veel op reis en Louise vereenzaamde op het kasteel. “Ik zou graag in vrede met je leven”, liet ze haar man in een brief weten. Het tegendeel gebeurde: het echtpaar groeide uit elkaar. De gravin sleet haar dagen eenzaam in een theekoepel vlak bij het jachtverblijf van de familie [het Berghuis, thans Mas Montagne. De theekoepel bestaat niet meer, H.].

Graaf Godard was lokaal, maar ook nationaal een man met invloed. Hij maakte ook nog eens deel uit van een internationaal georiënteerde familie: de Duitse Hohe Adel en de Engelse peerage. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was het behoedzaam laveren, want familieleden vochten aan verschillende fronten. De komst van de Duitse keizer in kasteel Amerongen werd door de Engelse familieleden kritisch bekeken.

De auteur maakt goed duidelijk hoe graaf Godard zijn lokale, nationale en internationale belangen bewaakte. Hij had een warme band met de Oranjes. Prins Hendrik, de echtgenoot van koningin Wilhelmina, nam regelmatig deel aan jachtpartijen die de graaf organiseerde. Interessant is het huwelijk van dochter Elisabeth met de adjudant van de keizer, Sigurd von Ilsemann. Het archief- en bronnenonderzoek is indrukwekkend. Er is een genealogisch overzicht opgenomen en er is een register van persoonsnamen en geografische namen. Dit boeiende en goed geschreven boek beveel ik van harte aan. Het boek zal vast veel meer mensen interesseren dan alleen ingezetenen van het dorp Amerongen.

Een paar opmerkingen nog.
Op blz. 108 is een afbeelding opgenomen van een kerkdienst in een woning. “Veel dolerenden kwamen in schuren en boerderijen bijeen” staat er onder. Maar de Doleantie vond plaats in 1887 en dit schilderij dateert van 1883. Het is daarom waarschijnlijker dat het om afgescheidenen gaat (de Afscheiding van de Hervormde Kerk vond plaats in 1834). Op blz. 171 gaat het over “Bethel” en een spreekbeurt van de SDAP. Niet duidelijk is dat het hier om een gebouw gaat dat in 1881 door gravin Elisabeth Marry van Reede Ginckel aan de Hervormde Kerk is geschonken voor Evangelisatie- en Verenigingsdoeleinden. Het paginanummer 290 is weggevallen. Soms valt er ineens een naam zonder enige toelichting (wie is bv. De Raedt die in noot 15 op blz. 163 wordt genoemd?). Het doet natuurlijk geen afbreuk aan dit waardevolle boek, maar kan bij een herdruk hersteld worden.

De auteur, Leo van Putten, is docent geschiedenis en directielid van het Anna van Rijn College in Nieuwegein geweest. Na zijn pensionering vond hij tijd voor deze studie, waar hij deze maand, januari 2025, op promoveerde. Van Putten heeft al tal van publicaties over Amerongen en de Bentincks op zijn naam staan. Daarnaast houdt hij lezingen over dit onderwerp. Hij woont in Amerongen op vijf minuten lopen van het kasteel (dat heeft hij gemeen met zijn recensent).

Het mooie ontwerp van omslag en binnenwerk is van Margreet van de Burgt.

ISBN 9789048561070 | Hardcover | Omvang 351 blz. | Uitgeverij Amsterdam University Press | 10 januari 2025

© Henk Hofman, 31 januari 2025

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER