Oorlog aan de Overkant
Sanne Biesheuvel

Dirk Biesheuvel (1926-1991) is in 1946 als dienstplichtig militair uitgezonden naar Nederlands-Indië. Bij de keuring had hij aangegeven dat hij niet wilde gaan vechten zodat hij ingezet werd vals hospik, en na een korte opleiding verscheepte hij zich met vele anderen naar het verre Indonesië. Zonder eigenlijk precies te weten hoe de situatie daar was. Hij was überhaupt nooit buiten Nederland geweest. Zijn bataljon was actief in West- en Midden Java.

Na de dood van haar vader vond dochter Sanne zijn dagboekverhalen en besloot er een boek van te maken. Zij deed onderzoek naar de achtergrond van de oorlog, maar maakte vooral gebruik van de dagboeken. Daaruit wordt duidelijk dat hij niet echt een goed beeld had van wat de situatie was. ‘Een gewoon soldaat werd niets verteld’. Hij moest de gewonden verzorgen, de gesneuvelden afleggen en kisten, en kon alleen uit het aantal gewonden afleiden dat er al of niet een zware strijd was geweest.

Toch was hij getuige van akelige dingen, zoals die in een oorlog voorkomen: mishandelingen, het zonder pardon neerschieten van (onschuldige) mensen, waarbij ook vrouwen en kinderen slachtoffer werden. Zelf bleef hij er van overtuigd dat hij daar was om te helpen, om zieken en gewonden bij te staan, en wilde hij liever niets weten van de strijd die gevoerd werd. Dan keek hij nogal eens een andere kant uit.
Maar door zijn welwillende en open houding was hij geliefd bij de inlanders. Behalve dat hij er vrienden maakte, ontmoette hij er ook het meisje waar hij meteen verliefd op werd. Tati heette ze.

Het boek vertelt over de belevenissen van Dirk, een eerlijk verhaal over zijn omgang met de Indonesische bevolking, zonder dat hij een oordeel velde over de strijd. Wat er precies gebeurde, daar bemoeide hij zich niet mee. Liever genoot hij van de natuur, hij wandelde in de omgeving en bezocht dorpjes, praatte met vissers en kleine handelaren. Hij leerde de mens op vele manieren kennen: hij verzorgde mannen die gewond waren door kogels, door bommen, maar ook mannen die door de omgang met de plaatselijke schonen geslachtsziekten opliepen! En hij werd ingezet op de vrouwenafdeling, hielp bij bevallingen.
Van alles wat hij meemaakte vertelde hij na terugkomst in Nederland nauwelijks iets aan zijn gezin. En nee, Tati werd niet zijn vrouw. Toen Dirk na 27 jaar terug ging naar Indonesië bezocht hij vele oude bekenden, maar moest hij ook constateren dat er veel veranderd was.

Wat Sanne Biesheuvel in ieder geval niet doet is het verhaal van haar vader romantiseren. Het is een vrij zakelijk verslag met veel feiten geworden. Dit is een van de zeldzame passages in het boek waarin Dirk laat merken wat het met hem doet:

‘Ik zag de angst op de gezichten van de mensen, het was afschuwelijk. Het gekreun en de smeekbedes van de mannen die gemarteld werden om hen tot een bekentenis te dwingen, gingen door meg en been. Ik probeerde mijn gevoel zo veel mogelijk uit te schakelen, ik probeerde niets te zien en niets te horen en gewoon te doen wat er van mij gevraagd werd. Dat lukte maar ten dele en ik stond met afschuw naar de grond te staren, wensend dat het allemaal maar snel voorbij zou zijn.’

Als lezer weet je overigens niet wat er precies zo door de vader van de schrijfster verteld wordt en wat er uit haar pen gevloeid is. In een nawoord vertelt Sanne Biesheuvel dat in ieder geval plaatsen, data en namen overeenkomstig de dagboeken zijn. Persoonlijke getuigenissen van mensen aan wie ze nog vragen kon stellen zijn in het verhaal verwerkt, en de historische feiten kloppen tot zover ze tijdens het schrijven bekend waren.

De ‘oorlog aan de overkant’ is ‘een van de zwarte bladzijdes in de geschiedenis van Nederland. De propaganda destijds gaf een eenzijdige en opportunistisch beeld van de strijd die onze vaders en opa’s daar voerden. Na terugkomst werden zij niet gehoord en niet gezien, velen van hen hebben de rest van hun leven stilzwijgend hun oorlogstrauma’s bij zich gedragen.'

Midden in het boek vinden we een aantal foto’s van de betrokkenen, die Dirk zelf gemaakt heeft. En achterin zit nog een woordenlijst en een kaart.
Sanne Biesheuvel debuteert met dit verhaal van haar vader.

ISBN 9789062656134  | Paperback met flappen | 312 pagina's | Uitgeverij In de Knipscheer | augustus 2019

© Marjo, 7 november 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER