https://www.kateraworth.com

Donuteconomie
In zeven stappen naar een economie voor de 21^e eeuw
Kate Raworth

De aarde en het milieu staan onder enorme druk; de wereldbevolking wordt steeds groter, wordt steeds ouder en consumeert steeds meer, zodat er steeds meer grondstoffen nodig zijn. Hierdoor stijgt de temperatuur op aarde,wat dreigt te leiden tot overstromingen, droogtes, stormen en een enorme stijging van de zeespiegel. Wereldwijd zal de middenklassen bovendien enorm toenemen,wat nog meer consumptie tot gevolg zal hebben. De gevolgen van dit alles zijn nauwelijks te overzien. Onze generatie is de eerste die werkelijk begrijpt welke schade we onze planeet hebben berokkend,en vermoedelijk de laatste generatie die nog de kans heeft hier verandering in te brengen. We hebben een enorme omslag in ons denken nodig om al deze problemen van de 21^ste eeuw te lijf te gaan.

Een van de belangrijkste terreinen waarop deze denkomslag gemaakt zal moeten worden is de economie. Kate Raworth begon dan ook vol idealen om in dit opzicht de wereld te veranderen aan haar studie economie, maar liep al snel vast op oude lesstof die gebaseerd is op theorieën uit de jaren vijftig, die op hun beurt weer gebaseerd zijn op theorieën uit 1850, dus al eeuwenoud en totaal niet toegerust voor de uitdagingen en problemen waarmee wij te kampen hebben en krijgen.

In de huidige economische theorieën is alles gericht op oneindige groei van het bbp, het bruto binnenlands product. Kabinetsplannen worden daarop geschreven, de welvaart en het welzijn van een land wordt daaraan afgemeten, en consumptie (en de vervuiling die daarmee samenhangt) wordt daarmee enorm aangejaagd en ondertussen consumeren we meer dan de planeet aankan, terwijl er tegelijkertijd grote groepen mensen in armoede leven en tekort hebben aan voedsel, goede gezondheidszorg, onderwijs of schoon drinkwater. Er moest volgens haar dan ook dringend een nieuw economisch model komen wat minder afhankelijk is van economische groei, een model wat mag groeien tot ze floreert zonder dat het daarna nóg groter moet worden. Een model wat rekening houdt met de klimaatsveranderingen, maar ook met de sociale ongelijkheid en mensenrechten.

Ze zocht naar een beeld wat in één oogopslag duidelijk zou maken waar we nú staan, én waar me naar toe moeten. Met Ghandi in haar achterhoofd - Wees de verandering die je in de wereld wilt zien plaatsvinden-  tekende ze de verandering die ze in de wereld zou willen zien plaatsvinden. Toen ze zich inbeeldde hoe die wereld er dan uit zou moeten zien, zag ze tot haar eigen verwondering een donut voor zich. Een cirkel met een binnenring als sociaal fundament, waar niemand onder mag zakken, en een buitenring, het ecologisch plafond, waar we nooit buiten zouden mogen komen. In het midden van de donut, het gat van de donut, leven de mensen die een tekort ervaren, bijvoorbeeld aan voedsel, sociale gelijkheid, werk, mensenrechten, onderwijs, water, gezondheid, etc.

Haar doelstelling is om iedereen uit het midden van de donut, bínnen de ring van de donut te krijgen. Tegelijkertijd moet alles wat zich buiten de buitenste cirkel, buiten het ecologisch plafond, bevindt, zoals mileuvervuiling, bodemuitputting, chemische vervuiling, oceaanvervuiling, afnemende biodiversiteit, ook terug gebracht worden tot binnen de donut. We moeten van lokaal tot mondiaal niveau economieën creëren die de mensheid binnen de veilige en rechtvaardige ruimte van de donut brengen. Ze bedacht hiervoor een nieuw economisch model om in zeven stappen om te schakelen naar een economie die klaar en slagvaardig is voor alle problemen van de 21^e eeuw.

Allereerst zouden we dus af moeten van economieën die alleen maar gericht zijn op oneindige economische groei. Daarnaast moeten toe naar een duurzame economie die van energie voorzien wordt door wind en zon, zodat we niet meer afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. De technologieën zijn er vaak al, maar er moet meer wet en regelgeving komen om meer mogelijkheden te scheppen om dit op nog grotere schaal voor elkaar te krijgen. Hergebruik zou de standaard voor alles moeten zijn; onze economie moet een cirkel worden waarin afvalstoffen niet als uitzondering, maar als regel opnieuw gebruikt worden, zodat we geen nieuwe grondstoffen uit onze uitgeputte aarde hoeven te halen, en geen nieuw plastic hoeven te produceren.

Voor dit alles zouden we veel meer gebruik moeten maken van ons sociaal kapitaal, van de creativiteit van mensen, we zouden vaker collectief dingen moeten bezitten en veel vaker, zoals nu in veel wijken en dorpen over de wereld ook al gebeurt, samen de handen ineen moeten slaan om dingen te veranderen of in gang te zetten. Raworth benadrukt ook het belang van eerlijke herverdeling. In het huidige systeem wordt vaak geroepen dat economische groei noodzakelijk is om de ongelijkheid terug te brengen, maar het is in haar optiek veel effectiever om in plaats daarvan een economie te creëren die ontworpen is voor herverdeling. Een dergelijke economie moet eraan bijdragen dat iedereen boven het sociale fundament van de donut komt. Om dit te realiseren moet niet alleen de verdeling van inkomen worden veranderd, maar ook die van rijkdom, bezit en grond.

Al lezend bekruipt je soms het gevoel van een utopie, maar dat haar ideeën helemaal niet zo utopisch zijn als ze nu misschien klinken, bleek deze week toen het CBS de groeicijfers bekend maakte en er voor de eerste keer niet alleen gebruikt werd gemaakt van het bbp, maar ook het prijskaartje dat aan de economische groei vastzit, genoemd werd; dat de komende generaties door deze groei opgezadeld dreigen te worden met minder natuur en een slechter klimaat. De omslag in het denken ís al gaande en de tijd is rijp voor ingrijpende veranderingen.

Kate Raworth heeft met haar boek  dan ook duidelijk een snaar geraakt, het is wereldwijd een bestseller en haar lezingen zijn over heel de wereld lang van te voren uitverkocht. De kracht van het boek is dat ze een zeer complexe problematiek zeer toegankelijk heeft weten te maken, én dat ze alternatieven biedt. En bovenal spat de urgentie van het probleem maar tegelijkertijd ook het enthousiasme om daar wat aan te doen, van alle pagina’s af.

Het boek eindigt met de conclusie dat we in de eenentwintigste eeuw eigenlijk allemaal economen zijn. We hebben pioniers nodig, visionairs, mensen die structuren om durven gooien, investeerders die risico’s willen nemen, maar ook gewone burgers als jij en ik, die mee willen gaan in de omslag naar meer duurzaamheid, die de mensen die de revolutie in gang willen zetten actief steunen, die hun geld willen uitgeven aan of investeren in schone producten en die niet ook alsmaar groter en meer willen, maar die genoeg gewoon genoeg vinden.

Ik heb weinig verstand van economie en heb geen idee of haar plannen haalbaar en in de praktijk uitvoerbaar zijn, maar je hebt geen verstand van economie nodig om er van doordrongen te zijn dat onze huidige manier van leven op de lange duur niet haalbaar is en grote gevolgen zal hebben voor de aarde en het meest kwetsbare deel van zijn bevolking. Nieuwe ideeën en een nieuwe manier van kijken zijn absoluut noodzakelijk. We hebben mensen als Kate Raworth die vol vuur het probleem bij grote groepen over de hele wereld op de kaart weten te zetten, en die buiten de gebaande paden durven te denken, dan ook heel hard nodig.

Zie ook de uitzending van VPRO's  tegenlicht 26-11-2017 over de donuteconomie.

ISBN 9789046823187 | Paperback | 352 pagina's | Uitgeverij Nieuw Amsterdam | november 2017
Vertaling Rob Hartmans

© Willeke, 22 mei 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER