Taïwan, une obsession chinoise
Intimidations, zones grises et jeux de guerre mondiaux
Jacques Gravereau

Dit boek komt op een goed moment: na de uitschakeling van de democratie in Hongkong (2020) en de Russische inval in Oekraïne (2022), lijkt het niet onmogelijk dat Taiwan het volgende slachtoffer zal worden, te meer omdat Xi Jinping nog binnen zijn ambtstermijn de hereniging wil verwezenlijken, vreedzaam of met geweld (p. 13). Zowel Poetin als Xi dromen van een groot rijk. De intimidaties van China tegenover de 24 miljoen Taiwanezen zijn de voorbije drie jaar enorm toegenomen alsof het leven van 1,4 miljard Chinezen ervan afhangt. Met dit boek overloopt de auteur de opties die China heeft om het eiland van 36.000 km² in te lijven. Elke politicus die China bezoekt, moet verklaren dat er maar één China bestaat en dat ‘Chinees Taipei’ daar integraal deel van uitmaakt (p. 13).

Taiwan was een Japanse kolonie van 1895 tot 1945. In 1945 kwam het terug bij China, dat toen geleid werd door Chiang Kai-shek, die in oorlog was met Mao. In 1949 vluchtte Chiang naar Taiwan en installeerde daar de Republiek China. Die bleef lid van de UNO-Veiligheidsraad tot 1971.

In 1950, 1955 en 1958 probeerde Mao al Taiwan en de eilandjes Quemoy/Kinmin en Matsu te veroveren, maar de Amerikaanse vloot verhinderde dit. De Amerikanen dreigden zelfs met nucleaire wapens (p.14-15 + 83). De 470.000 Chinese granaten doodden wel 600 Taiwanezen op Kinmen in 1958.

In 1995 stuurde China acht maanden lang raketten naar Taiwan, die het verkeer van schepen en vliegtuigen sterk verstoorden. En in 2021, 2022 en 2023 intimideerden Chinese gevechtsvliegtuigen het eiland.

In 2005 keurde het Chinese parlement met 2.896 stemmen vóór en twee onthoudingen een Taiwan-wet goed, waarin ‘secessionisme’ afgekeurd werd en  beantwoord zou worden met oorlog. ’s Anderendaags protesteerden 1 miljoen Taiwanezen tegen deze chantage.

China heeft een lange geschiedenis van overheersen. De koninkrijken van Zuidoost Azië moesten eeuwenlang belastingen betalen aan de keizer. In de 20^ste eeuw kwamen daar Oost-Turkestan en Tibet bij, allebei met andere culturen en talen. Het wil ook Taiwan dwingen om zich aan te sluiten. Vervolgens zal het Taiwan zuiveren van separatisten en zal het alle vrije media uitschakelen. Gravereau noemt daarvoor het jaar 2049 (p. 20), maar Xi wil het al tijdens zijn ambtstermijn. In 1992 tekende de toenmalige regering een document waarin ze ‘één enkel China’ erkende (p. 21). Maar in 2008 sprak president Ma drie ‘Neens’ uit: Neen aan de eenmaking, Neen aan de onafhankelijkheid, Neen aan het gebruik van geweld. In 1949 was dat nog: ‘Geen contact met de communisten, Geen onderhandelingen, Geen compromis met de communisten’ (p. 21).

De relatie tussen Ma en Xi was hartelijk, maar onder Tsai Ing-Wen (2016-2023) verhardde de situatie.

De schrijver overloopt ook de geschiedenis van Formosa/Taiwan, dat in 1624 eventjes gekoloniseerd werd door de VOC. In 1683 werd het Chinees. De Pacifische Aborigines werden onderdrukt. In de 18^de eeuw migreerden 700.000 Chinezen naar Taiwan. In 1858 verplichtte Engeland de Chinezen om vier Taiwanese havens open te stellen. In 1885 werd het een Chinese provincie. Van 1895 tot 1945 was het Japans. In 1930 woonden er 5 miljoen Taiwanezen en 200.000 Japanners. In 1947 kwam Taiwan in opstand tegen de brutale, Chinese regering. In 1949 won Mao de burgeroorlog, maar tot nu toe zette nooit een soldaat van de communistische regering één voet op het eiland (p. 24-27).

Tussen 0,5 en 1 miljoen Taiwanezen wonen in China en bezitten daar 5.000 ondernemingen, goed voor 200 miljard $ aan investeringen. Het bekendste bedrijf is Foxconn, met 1,5 miljoen werknemers. Van de Taiwanese export gaat 40% naar China. Het bbp per inwoner is 35.000 $. In China is dat 3.700, in Nederland 54.000, in België 44.000. Op de lijst van de meest democratische landen staat Taiwan op de 8^ste plaats, China op de 148^ste. 64% voelt zich Taiwanees, 30% zowel Taiwanees als Chinees, slechts 20% Chinees (p. 30-31). 65 landen hebben nog beperkte relaties met Taiwan, slechts 13 kleintjes hebben er nog een ambassade.

In China zijn duizenden bureaucraten en technici voltijds bezig met de destabilisatie van Taiwan via desinformatie, inmenging, cyberaanvallen (5 miljoen per dag!), raketten, marine-oefeningen, gevechtsvliegtuigen. Russische hackers helpen hun Chinese collega’s. Taiwan weert alle cyberaanvallen af. China eist de hele Zuid-Chinese Zee op, mét de bijbehorende eilanden, tot woede van de Filippijnen, Maleisië en Vietnam (p. 49-55). In China is ‘slechts’ 71% voor hereniging. Slechts, want meestal is dat 98%. Slechts 55% keurt een inval goed als eerst alle andere opties uitgeput zijn (p. 62-63). Aldus een opiniepeiling van mei 2023 door Adam Liu, China-specialist aan de universiteit van Singapore. Hoe hij die heeft kunnen afnemen, is me niet duidelijk.

Gravereau schetst drie scenario’s: groen, oranje, rood. Bij groen behoudt Taiwan zijn huidige autonomie. Oranje zou een quarantaine of blokkade zijn. Bij een quarantaine controleert China elk schip dat binnenkomt en buitenvaart. Bij een blokkade houdt het voedsel en brandstof buiten. Na twee of drie maanden ligt de economie dan plat. Rood betekent een brutaal militair optreden. Dat zou leiden tot een oorlog met de VS, die er bevriende landen bij zou betrekken. En als de VS dan de Straat van Malakka blokkeert, is China de grootste verliezer. De helft van de schepen die daar door varen, gaan naar Chinese havens, die met 7 op 10 de wereldranglijst beheersen. Economische sancties tegen China zouden veel meer gevolgen hebben dan de huidige tegen Rusland.

Chinese militairen denken nu dat ze Taiwan in drie dagen kunnen veroveren. Dat dacht Kim Il Sung ook in 1950 bij zijn inval in Zuid-Korea. Na drie jaar en drie miljoen doden kwam daar een wapenstilstand. En Poetin dacht  ook zo bij zijn inval in Oekraïne.

In 2020 schafte Peking in Hongkong alle vrijheden af die het tot 2047 gegarandeerd had. Taiwan wacht hetzelfde lot. Het heeft de legerdienst verlengd van 4 maanden naar 1 jaar en Japan gaat zijn defensiebudget verdubbelen. China besteedt 13 keer meer aan defensie dan Taiwan en zijn leger is 12 keer zo groot (p. 89-107). De schrijver legt duidelijk uit welke moeilijkheden er zijn bij een invasie.
Hij eindigt met te stellen dat vrede onmogelijk is en oorlog onwaarschijnlijk: China zal Taiwan niet frontaal aanvallen, maar wel blijven intimideren totdat het de hereniging aanvaardt.

De wereld, d.w.z. Amerika, moet China overtuigen dat de straf voor een inval zwaar zal zijn. Tweederde van de Europeanen willen blijkbaar geen partij kiezen in een Chinees-Amerikaans conflict, dat zich zo ver van huis afspeelt (p. 126). Maar de VS kunnen niet optreden tegen Rusland in Oekraïne en tegelijk tegen China in Taiwan.

Beoordeling

Gravereau is zeer goed op de hoogte van de geschiedenis, politiek, economie van zowel China als Taiwan. Hij toont duidelijk aan welke economische gevolgen een oorlog zou hebben voor  de hele wereld. De kaarten achteraan zijn heel helder en in de tekst wordt er ook telkens naar verwezen.

Sommige thema’s komen te dikwijls voor, zoals de aanvallen op de eilanden Quemoy/Kinmen en Matsu in de jaren 50 en op Vietnam in 1979.  Hij formuleert vele hypotheses. We zullen afwachten welke wel en niet uitkomen. Hij zegt dat Tibet en Xinjiang in de 20^ste eeuw bij China kwamen (p. 19), maar deze gebieden  werden al veroverd in resp. 1720 en 1759.

Nog een detail: Wang Yi is opnieuw minister van buitenlandse zaken i.p.v. ‘directeur van het bureau van buitenlandse zaken van de Partij’ (p. 40). Een verklarend woordenlijstje van de Chinese begrippen zou welkom zijn.

ISBN 978-23-770-1182-7 | Paperback | 148 pagina’s, kaarten, bibliografie, bronnen | Editions Hémisphères, Parijs, november 2023

© Jef Abbeel, dec. 2023 www.jefabbeel.be

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER