Thuis in de kosmos
Het Epos van Evolutie en de vraag naar de zin van ons bestaan
Taede Smedes

Flaptekst:
Miljarden jaren geleden ontstond het heelal. De eerste sterren vormden en uit hun elementen kwamen planeten voort, waaronder onze Aarde. Niet lang na het ontstaan van de Aarde ontstaat er leven, dat evolueert en waarvan ook de mens een product is. Ons lichaam verraadt nog onze herkomst: 90% van de elementen uit onze lichamen is afkomstig van de eerste sterren.

Dit is het Epos van Evolutie, het natuurwetenschappelijke verhaal waarin verteld wordt over hoe de evolutie van het leven op Aarde ligt ingebed in de evolutie van het heelal. Dit Epos is ook een zingevend verhaal. Smedes stelt dat de mens een speciale plaats inneemt als het organisme waarin de kosmos tot zelfbewustzijn is gekomen. Hij formuleert de contouren van een nieuw wereldbeeld en beschrijft de filosofische en ethische implicaties ervan. Een indringend essay dat, geïnspireerd door wetenschappelijke, filosofische en religieuze inzichten, een radicaal andere manier voorstelt om naar mens en wereld te kijken die tegemoetkomt aan hedendaagse existentiële vragen.

Het is goed dat de auteur nog eens benadrukt dat Darwin geen atheïst was. Hij wilde God niet als hypothese voor het ontstaan van de aarde gebruiken maar liet het geloof niet los. 


Hoofdstuk 4 is een boeiend, bondig en helder overzicht van de ontstaansgeschiedenis van de kosmos waaruit blijkt: 'Alle leven op de Aarde bestaat voor ruim 90 procent uit elementen die in een ver verleden in sterren zijn gevormd', pag 42. Dat roept in hem als wetenschapper gevoelens van verwondering en eerbied op die tot een bijna mystieke ervaring kunnen leiden. Kennis hebben van de kosmos is een 'oefening in nederigheid' want de mens maakt deel uit van dit onmetelijke mysterie.

De auteur herkent zich in Pascal die de mens een 'denkend riet' noemt. 'Daarmee heeft de evolutie in de mens een soort zelfbewustzijn gekregen: met de mens is het universum zich van zichzelf, van zijn eigen bestaan en geschiedenis, bewust geworden', pag 64.

Dat is wel erg antropocentrisch gedacht en doet aan de zelfstandige waarde van de schepping tekort alsof die pas door de mens zijn ultieme betekenis zou krijgen. Zo komt er ruimte voor een kosmopolitische visie - wij zijn kosmopolieten - waarin ruimte is voor God. In het post-theïstische tijdperk biedt dat nieuwe religieuze perspectieven: 'op het moment dat God 'daarboven' in lucht opging, lichtte de werkelijkheid om ons heen zélf op als de plek waar het heilige zich manifesteert', pag 76. Voor dit godsbesef zijn veel mensen ontvankelijk.

Het boek eindigt met een pleidooi voor een ethisch verantwoord leven waarin een mens zich bewust is van zijn roeping om wijs met het leven om te gaan.

Een verrijkend boekje!

ISBN  9789462987081 | Paperback | 100 pagina's | Amsterdam University Press | februari 2018

© Evert van der Veen, 2 maart 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER