Een episode uit het leven van een landschapsschilder
César Aira

De landschapsschilder uit de titel is de Duitse kunstenaar Johann Moritz Rugendas (1802-1858), die in de voetsporen trad van zijn vader en grootvader die voornamelijk veldslagen schilderden. Maar na Waterloo brak er een tijd van vrede aan en viel er weinig meer te verdienen in dit genre.
Rugendas bleek gelukkig een een uitstekende landschapsschilder en toen zich de mogelijkheid voordeed om aan te sluiten bij de expeditie van baron Georg Heinrich von Langendorf naar Zuid Amerika, Brazilië, hoefde hij niet lang na te denken. Rugendas was toen negentien jaar. Zijn taak was het in beeld vastleggen van de vondsten en landschappen.

Na vier jaar keerde hij terug en gaf hij samen met Victor Aimé Huber (tekst) een mooi geïllustreerd boekwerk uit op basis van de reisaantekeningen van de schilder. Hierdoor kwam Rugendas in contact met de bekende naturalist en ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt. Toen Rugendas opnieuw vertrok, dit keer naar Mexico, Chili, Peru, opnieuw Brazillië en Argentinië, benadrukte Von Humbolt dat de schilder 'het waarlijk buitengewone van het landschap' moest vastleggen, 'zoals bijvoorbeeld besneeuwde bergtoppen, de flora van het regenwoud, een bepaalde plantensoort in zijn verschillende groeifasen etc.

De reis zou in totaal zestien jaar duren en het was vooral Argentinië dat Rugendas trok.

"Argentinië, die mysterieuze leegte in het brandpunt van alle horizonten boven de immense vlaktes. Alleen daar, dacht hij, zou hij de keerzijde van zijn kunst vinden."

Toen Rugendas al enkele jaren in Zuid Amerika was  vertrok hij in december 1837 met de schilder Robert Krause vanuit San Felipe de Aconcagua (Chili) met het plan alles te schilderen wat ze onderweg tegenkwamen. Dit was het begin van een langdurige vriendschap. Ze hadden altijd genoeg stof om over te praten. Hun tegengestelde karakters, Rugendas onhandig verwijfd en verlegen, Krause wellevend, aristocratisch en zelfbewust, vulden elkaar goed aan. Krause, zelf een middelmatig schilder, bewonderde Rugendas, iets wat deze laatste zich graag liet welgevallen.

In zeer bloemrijke taal - wat soms té breed uitgesmeerd wordt - lezen we over deze bijzondere episode uit het leven van Rugendas. De schrijver heeft zich gebaseerd op de vele brieven die Rugendas met name stuurde aan zijn zus. - Van Krause zijn geen brieven bewaard gebleven - Beide heren zijn zeer bevlogen in hun werk. Als iets eenmaal Rigendas' aandacht trekt, kan niets hem weerhouden om dat nader te bestuderen en vast te leggen. Vooral  de indianen in het gebied roepen bij Rugendas een verlangen op om deze te bestuderen en te schilderen. Iets wat hen soms in zeer benarde situaties laat belanden.

Zoals gemeld is de taal  bloemrijk, met als hoogtepunt de weergave van het bizarre ongeluk dat Rugendas overkomt. In zeer beeldende bewoordingen weet César Aira weer te geven wat er die noodlottige, huiveringwekkende avond gebeurde. Het is adembenemend om te lezen. Het gevolg daarvan is verschrikkelijk maar toch blijft de bevlogenheid rond het werk de enorme drijfveer voor Rugendas om door te gaan. Erg fascinerend om te lezen! Wat Aira verder knap heeft weergegeven is de enorme en buitengewone vriendschap die tussen beide heren bestond.

Rugendas heeft een zeer filosofische inslag en is vooral op zoek naar het échte, waarlijke  bestaan. Hij gaat heel ver in zijn denken en zijn beschouwingen zijn niet altijd direct te bevatten maar wel intrigerend. Krause voelt Rugendas haarfijn aan en de twee vrienden kunnen eindeloos van gedachte wisselen over het bestaan, het heelal, parallele werelden en de wezenlijke zin van het bestaan. Mooi om te lezen.
Maar de boventoon in het boek is vooral de passie voor de leerhonger en het weergeven, het vastleggen van alles wat zich aan hen voordoet.

Kortom, al met al heb je, ondanks dat het boek maar 102 pagina's beslaat, het gevoel een dik en indringend boek gelezen te hebben. Erg indrukwekkend.

ISBN 9789492313652 | Paperback met flappen | 102 pagina's | Koppernik | oktober 2020
Uit het Spaans vertaald door Adri Boon

© Dettie, 23 januari 2021

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER