De wanhopige unie
Wat gaat er mis in West Europa?
Ewoud van Laer

De schrijver, Ewoud van Laer (1953), heeft gewerkt bij het ministerie van Financiën, daarna bij Robeco en ABN Amro om uiteindelijk terecht te komen bij Stroeve & Lemberger. Op de site van dit familiebedrijf, gevestigd in Weesp, staat de heer Van Laer omschreven als senior vermogensbeheerder.

Je mag er wel van uit gaan dat Van Laer bij uitstek deskundig is om de financiële verwikkelingen binnen de EU aan de orde te stellen. Hij doet dit niet alleen deskundig, maar ook nog eens boeiend. Zijn verhaal is prima te volgen door lezers die een andere, niet financieel gerichte, achtergrond hebben. Leuk is dat Van Laer zijn betoog toelicht met detectiveboeken uit diverse landen. Deze boeken typeren volgens hem de culturele identiteit van het land waarin ze thuishoren. Voor Frankrijk is dat commissaris Maigret met zijn pijp, voor Nederland inspecteur De Cock die samen met zijn maat Vledder een neut op de Wallen gaat drinken, voor Zweden commissaris Wallander, een stevige drinker die in zijn privéleven met meer problemen worstelt dan alleen de drank.
Die detectiveverhalen geven aan dat de verschillen tussen Europese landen nog steeds heel groot zijn. Een moord is overal een moord, maar de opsporing en berechting van de dader kan per land volledig van elkaar verschillen.

Van Laer past dit ook toe op de EU. De EU ontwerpt beleid voor alle aangesloten landen, maar negeert de grote culturele verschillen tussen de aangesloten staten. Daardoor kan hetzelfde beleid voor elk land totaal anders uitpakken. Van Laer roept de EU op om onder ogen te zien dat de verschillen realiteit zijn en als daar geen rekening mee wordt gehouden, voorziet hij een crisis die de EU op zijn grondvesten zal laten schudden.

Om welke verschillen gaat het?
Van Laer onderzoekt landen aan de hand van de volgende items: corruptie bij de overheid; relatie tussen werkgevers en werknemers; het delegeren van autoriteit; onafhankelijkheid van de rechterlijke macht.
Steeds weer blijken landen uit Noordwest-Europa boven het gemiddelde uit te komen en Zuid-Europese landen onder het gemiddelde te scoren. Zeg maar dat het om Duitsland, Scandinavië, Groot-Brittannië en Nederland enerzijds gaat en over Griekenland, Italië en Spanje anderzijds. Toch hebben de gehaaide Latijnse politici uit het Zuiden het economische beleid van de EU op hun wensen weten af te stemmen. Onder leiding van Draghi koopt de ECB-schuldenobligaties op en pompt miljarden euro’s in de economie. Het Noorden financiert het Zuiden, het Zuiden hoeft niet te hervormen en te bezuinigen.

In de woorden van de schrijver: “Latijnse landen benutten slim de grotere kredietwaardigheid van de Noordelijke eurolanden om zelf goedkoop geld te lenen” (blz. 144). De rol van Duitsland, de economische reus van de EU is hierbij van doorslaggevend belang. Uit schaamte over het verleden weigert Duitsland de leidersrol in Europa op te pakken. Om de hereniging met Oost-Duitsland erdoor te krijgen, stemde Helmut Kohl toe aan de Franse president Mitterrand om de mark op te geven voor de euro.

Om te voorkomen dat de kiezer in de Noordelijke landen bij de stembus politici afrekent op het financiële (wan)beleid van de EU moet de EU volgens Van Laer op minimaal drie terreinen zich hervormen.

- Het eerste gebied is de arbeidsmarkt. Om oneerlijke concurrentie tegen te gaan moet de integratie van de arbeidsmarkt vertraagd worden.

- Het tweede thema zijn de asielzoekers. De immigratie en integratie van asielzoekers verloopt “niet bepaald gunstig” (blz. 123) en dat betreft vooral asielzoekers uit Islamitische landen. Het roer moet hier om. Wie laat Europa binnen komen en hoe integreren nieuwkomers snel en adequaat?

- De ECB is het derde domein. Geleidelijk aan is de ECB toch in de greep van politieke belangen gekomen die financiële besluiten beïnvloeden. Hier moet een eind aan komen. De ECB moet opnieuw een onafhankelijke status krijgen.

Het ziet er op dit moment niet naar uit dat de EU bereid is om de bakens te verzetten.

Van Laer gaat het debat aan op grond van feiten, van ‘harde’ gegevens. Statistieken geven echter toch nog wel eens een schijnzekerheid. Het begint al met de invoer van een duizelingwekkende hoeveelheid materiaal. Gebeurt dat overal op een uniforme wijze? Hoe worden voorschriften, vragen en antwoorden geïnterpreteerd? Wat is buiten beschouwing gebleven? Wie Van Laer wil attaqueren moet hier, bij zijn feitenmateriaal, beginnen. Een ‘heidens’ karwei hoor. Globaal genomen denk ik dat de statisch aangetoonde verschillen tussen Noord- en Zuid-Europa bestaan en juist zijn aangegeven. Wel maak ik me zorgen om een toenemende corrumpering van de Nederlandse overheid (politie b.v.). Ook vroeg ik me af hoe het onderzoek eruit zou zien als Oost-Europa erbij betrokken zou zijn. Zien we dan ook een tegenstelling, nu tussen West en Oost? En zou dat niet kunnen leiden tot de gedachte dat de Europese samenwerking beperkt had moeten blijven tot homogene landen, gelegen in het Noordwesten van Europa? Landen met een solide financieel beleid.

Van Laer schreef een boeiend boek over een thema dat veelvuldig in de media aan de orde komt en onderwerp is van een hard politiek debat in Nederland en in de EU als geheel. Ik voel me erg aangesproken door de weloverwogen, bezonnen manier waarop Van Laer zijn zorgen uit en de richting aan geeft die de EU uit de crisis moet halen.

Zie ook het interview met Ewoud van Laer over dit boek

ISBN 9789462492882 | Paperback | 160 pagina's | Uitgeverij: Walburg Pers | januari 2018

© Henk Hofman, 2 maart 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER