Mijn jaren met Obama
Achter de schermen van een presidentschap
Ben Rhodes


Altijd al eens willen weten hoe de president van het machtigste land ter wereld functioneert, van wie hij afhankelijk is en hoe zijn directe staf hem aanstuurt? In dit boek vertelt Ben Rhodes, één van zijn drie speechschrijvers en persoonlijke adviseurs, het verhaal van Obama, ‘de president als de persoon die besluit, troost, herdenkt en reageert; de president als tijdelijke monarch, de bevelvoerder die is overgeleverd aan de gebeurtenissen die in zijn tijd plaatsvinden’, pag. 188.

In dit boek wordt duidelijk hoe Rhodes deze jaren volkomen in dienst van het presidentschap leefde:

‘ik had mijn eigen verhaal onderdeel laten worden van het verhaal van Barack Obama – zijn campagne, zijn presidentschap, het doel waar hij ons naartoe leidde’, pag. 19.

Hij voelt zich sterk met Obama verwant en is daarom in staat om zich in hem in te leven:

‘ik las zijn boeken, analyseerde zijn commentaren, onthield de wijzigingen die hij in toespraken aanbracht en zette zijn kijk op de wereld om in geschreven woorden en beleid’, pag. 220.

Obama was op hem gesteld:

‘Jij bent niet alleen een adviseur, je bent ook een vriend’, pag. 251.

‘Het is tijd om naar huis te gaan’ met die symbolische woorden, waarmee Obama zijn carrière beëindigt, opent dit boek. Obama is verbijsterd door de onverwachte overwinning van Trump en vraagt zich af: ‘Stel nu dat we het mis hadden’, pag. 15. Hij probeert de uitslag te analyseren: ‘Misschien zijn we te ver gegaan. Misschien willen de mensen gewoon weer bij hun eigen groep horen’, pag. 16.

Trump komt op pag. 167 uitgebreider ter sprake en Obama’s reactie is: ‘Ik kan niet geloven dat ze (de media) hier hun zendtijd aan besteden, pag. 168. 16 juni 2016 stelde Trump zich kandidaat voor het presidentschap en Rhodes’ onderschattende reactie is veelzeggend:

‘Trump was gewoon een nog wat onbeschoftere versie van wat er van Republikeinse zijde al jaren over ons heen kwam, en het leek er niet op dat hij veel kans maakte om president te worden’, pag. 397.

Later komt hij tot een eerste analyse:

‘De populariteit van Obama bleef stijgen in eigen land en elders in de wereld, maar de binnenlandse kritiek op ons buitenlands beleid had haar hoogtepunt bereikt en gaf Trumps dystopische mening dat Amerika in een vrije val was geraakt een steuntje in de rug’, pag. 491 – 492.

In het boek komt de actuele wereldgeschiedenis voorbij en de lezer krijgt de kans om die van de binnenkant te beleven. De Arabische Lente, de arrestatie van Bin Laden, de oorlog Syrië (de ‘rode lijn’ wanneer chemische wapens worden gebruikt), de spanningen tussen Israël en Palestijnen, het terugtrekken van troepen uit Irak (‘Irak hoorde bij een andere tijd’ = erfenis van vorige president), de toenadering tot Cuba, het klimaatakkoord in Parijs, de spanningen in Oekraïne en De Krim, de MH17 en de Brexit komen in dit boek allemaal naar voren.

De meest ontroerende passage is die n.a.v. de aanslag op een zwarte kerk in Charleston waarbij 9 mensen worden vermoord. Obama spreekt over genade in zijn toespraak: ‘Als we die genade kunnen aanboren, kan alles veranderen. Amazing grace. Amazing grace’, pag. 399. Prachtig om te lezen is wat er dan gebeurt wanneer Obama dit lied begint te zingen: ‘er werd een venster geopend’, pag. 401.

Fascinerend om te lezen is hoe belangrijke speeches worden voorbereid: welk aandeel heeft Obama daar zelf in en wat mag een speechschrijver aanleveren?  Er wordt vooraf veel historische research gedaan, er vindt uitgebreid overleg plaats waarin woorden worden gewogen en soms duikt er op het laatste moment een onverwachte gevoeligheid of mogelijke misser op. Regelmatig komt Obama met een eigen herschreven voorstel. Bij belangrijke speeches is er vooraf de nodige spanning en naderhand worden de reacties in de media naderhand nauwkeurig gevolgd.
Boeiend is de invloed van zijn toespraken zoals de reactie van een vrouw die jaren na zijn speech in Caïro zei: ‘Het kwam niet door de speech. Het kwam door hém’, pag. 93.

Maar het omgekeerde gebeurt ook. Zijn persoonlijk getinte toespraak (hiertoe aangemoedigd door Rhodes) bij de herdenking van Mandela krijgt in de pers nauwelijks aandacht. De selfie die de Deense premier maakt met Obama staat daarentegen in alle kranten.

Duidelijk wordt ook hoe Obama door zijn uitgebreide staf wordt geregisseerd in zijn functioneren: ‘In de logistiek rondom de president wordt hij eerder beschreven als een object dan als een menselijk wezen’, pag. 68. Dergelijke zinnen maken dit boek interessant omdat ze iets van de werkelijkheid rondom het aureool, dat nu eenmaal rond een president hangt, laten zien.

Het nieuws in de wereld wordt permanent gevolg door stafmensen die belangrijke feiten continu aan elkaar doorgeven. Rhodes leeft met zijn I-phone op zak waar per dag honderden berichten binnenkomen en hij wordt geacht daarop te reageren indien nodig (en dat is vaak; vrije tijd heeft hij amper).
Er wordt continue stilgestaan bij actuele gebeurtenissen en de wijze waarop Obama daarop dient te reageren en daarin speelt Rhodes een belangrijke rol:

‘bedenken hoe dit beleid ontvangen zou worden door het publiek in binnen- en buitenland, hoe we het zouden uitleggen, en hoe we daar rekening mee dienden te houden bij het vastleggen van het beleid’, pag. 129.

Tussen de feiten door zijn er mooie inkijkjes in hoe Rhodes naar Obama kijkt. Het boek is geen persoonsverheerlijking al komt hij tot de conclusie: ‘Jij hebt een verschil gemaakt in het leven van miljarden mensen’, pag. 514.
De mens Obama komt steeds duidelijk naar voren. Rhodes zou ook wel meer ambitie willen zien in zijn tweede ambtstermijn maar zegt ook:

‘Obama was uniek in de zin dat alleen al het simpele feit van zijn eigen identiteit indruk zou maken op mensen in het buitenland. Hij was niet alleen president van Amerika, maar stond ook symbool voor de aspiraties van miljarden mensen – vooral etnische minderheden in ontwikkelde landen en jonge mensen in ontwikkelingslanden’, pag. 76.

Obama heeft meer tegenstand en teleurstellingen moeten verwerken dan hij liet blijken. Een uitspraak n.a.v. paus Franciscus bij het diplomatieke vooroverleg rond Cuba is veelzeggend: ‘Hoge verwachtingen. Daar weet ik alles van’, pag. 358.

De woorden van Martin Luther King – in de rand van het vloerkleed in het Witte Huis – keren regelmatig terug: ‘De boog van het morel universum is lang, maar hij neigt naar gerechtigheid’, pag. 501. Ze zijn de onderliggende hoop dat de jaren van Obama een bijdrage aan die gerechtigheid zijn geweest.

Een boeiend boek!

ISBN 9789403123509 | Paperback | 544 pagina's | De Bezige Bij Amsterdam | juni 2018

© Evert van der Veen, 20 juli 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER