Le roman vrai de Gorbatchev
Vladimir Fédorovski

Fédorovski (°1950) was diplomaat en adviseur van de Sovjetleiders Brezjnev en Andropov. Hij was goed bevriend met Aleksandr Jakovlev (1923-2005), de voornaamste adviseur van Gorbatsjov en de architect van glasnost en perestrojka. Hoewel Jakovlev dagelijks samenwerkte met Gorbatsjov, vertelde hij aan Fédorovski dat het onmogelijk was om in zijn raadselachtige psyché binnen te dringen (p. 9). Gevierd als een held in het Westen, wordt hij door de Russen gehaat en beschouwd als verrader van zijn machtige Sovjet-Unie en als verantwoordelijke voor alle problemen, zelfs voor de gigantische inflatie van 2.500 % in 1992, tijdens Jeltsin.

De val en ontbinding van de SU had vele gevolgen: een exodus van intellectuelen, 25 miljoen Russen die ineens in landen woonden waar ze beschouwd werden als vreemdelingen en een veel lagere status voor Rusland.

Fédorovski vindt dat de bolsjewistische staatsgreep van oktober 1917 al een einde maakte aan een land dat zich snel ontwikkelde. Bovendien executeerden Lenin-Trotski-Stalin ruim 25 miljoen mensen. In dat getal zitten nog niet de 5 miljoen die stierven tijdens de door Lenin veroorzaakte hongersnood (1921-1922) en een zelfde aantal tijdens de door Stalin georganiseerde uithongering (1932-1933). Poetin verwerpt die negatieve kijk op 70 jaar communisme.

Gorbatsjov had van zijn politieke vader Joeri Andropov de raad gekregen om te doen zoals Deng: de economie geleidelijk liberaliseren, maar met ijzeren hand, dus zonder politieke vrijheden. Hij luisterde niet en liberaliseerde ook de politiek en de media. Een kleine groep profiteerde hiervan om zich enorm te verrijken. Bovendien, aldus Fédorovski, zorgden Reagan en daarna Bush voor een lage olieprijs om … de economie van Rusland kapot te krijgen. Jakovlev en Gorbatsjov hoopten tevergeefs dat het Westen de democratische Russen zou helpen om de financiële en economische crisis te overwinnen. In plaats daarvan, vernederden zij de Russen door tegen alle beloftes in de NAVO uit te breiden tot aan de grenzen van Rusland. In de jaren ’90, tijdens Jeltsin, ontstond dan nog een kapitaalvlucht van 120 miljard $ per jaar, een wereldrecord, terwijl 50% van de Russen in armoede leefde.

Na deze introductie spreekt de auteur over de jeugd van Gorbatsjov in het zuiden van Rusland. Zijn grootouders waren kleine boeren. Hun grond werd afgepakt in de jaren ’30. Drie ooms stierven tijdens de hongersnood (1932-33), één grootvader werd naar de goelag verbannen als ‘koelak’, de andere gearresteerd als ‘trotskist’ (p. 23-24). Een grootvader van Raïssa, ook een ‘koelak’, werd in 1937 doodgeschoten door de NKVD (voorloper van de KGB).

In de jaren ’50 studeerde Gorbatsjov aan de universiteit van Moskou. Hij was er primus perpetuus. Zijn beste vriend was Zdenek Mlynar (1930-1997), die in 1968 het manifest  van de Praagse Lente opstelde. Al in 1953, dus tijdens zijn studies,  trouwde Gorbatsjov met Raïssa Titarenko, een mooie vrouw uit West-Siberië, die professor werd aan de universiteit. Ze ondervonden toen ook de censuur, de woningnood, de eindeloos lange files aan bijna lege winkels.

Op 1 maart 1953 kreeg Stalin een hersenbloeding. Beria beval hem te laten slapen (p. 33). Bij de begrafenis zou Beria tegen Molotov gezegd hebben dat hij de dictator geliquideerd had (p. 34). Er is ook een andere versie: Oleg Chlevnjoek zegt in zijn biografie van Stalin (2015) dat de medewerkers bang waren om de door Stalin ontslagen Joodse artsen uit de gevangenis te halen, omdat ze dan zelf nadien ontslagen zouden worden.

Beria stelde voor om de goelag-gevangenen te laten terugkeren en hij liet ook een dossier opmaken over de misdaden van Stalin. Chroesjtsjov gebruikte het in 1953. Beria wou zelfs de economie liberaliseren en de Duitse eenmaking toelaten. In bepaalde opzichten was hij dus een voorloper van Gorbatsjov (p. 35). Maar iedereen was bang van hem en Chroesjtsjov, Malenkov en Zjoekov organiseerden een complot tegen hem en lieten hem executeren.

Fédorovski is kritisch over Chroesjtsjov: hij speelde een zeer actieve rol in de georganiseerde hongersnood van 1932-33 (met 5 à 8 miljoen doden) en in de terreur van 1936-37. Op zijn beurt werd hij het slachtoffer van een complot. Volgens Fédorovski was niet Brezjnev de organisator, wel de KGB. Brezjnev was wel tot ergere zaken bereid, namelijk om het vliegtuig van Chroesjtsjov te laten neerschieten of om hem te laten executeren, maar dat wou de KGB niet (p. 41-49). Fédorovski vermeldt niet dat Chroesjtsjov levenslang huisarrest kreeg. 

Tijdens de eerste tien jaar van Brezjnev was de bevolking meer tevreden dan nu en de term ‘stagnatie’, die Gorbatsjov hanteerde voor het tijdperk van Brezjnev,  klopt volgens Fédorovski niet: er was meer vooruitgang dan tijdens de perestrojka (p. 66-67). In zijn laatste jaren namen de corruptie en de zwarte markt wel enorm toe in de vorm van illegale ateliers en dus illegale producten in de winkels en verschenen de eerste ‘rode’ miljonairs.

Terug naar Gorbatsjov. Vanaf 1969 werd hij bevriend met de zeer invloedrijke KGB-baas Joeri Andropov, één van de vele Russische toppers met Joodse roots. Hij krijgt veel lof van Fédorovski, hoewel hij in 1956 meegewerkt had aan het neerslaan van de Hongaarse opstand en in 1968 aan de inval in Praag. In 1970 werd Gorbatsjov eerste secretaris van de partij in Stavropol (p. 52). Toen kreeg hij voor het eerst een fatsoenlijk huis en andere voordelen van de nomenclatura. Hij mocht zelfs op reis: in 1974 naar België, in 1975 naar West-Duitsland, in 1976 naar Frankrijk. In 1983 zag hij hoe de landbouw in Canada veel efficiënter was dan in zijn land en antwoordde hij in de Canadese parlementscommissies op alle vragen. Toen begon ook de samenwerking met Jakovlev, die toen ambassadeur was in Ottawa. In 1984 bezocht hij Thatcher, die op haar beurt Reagan informeerde over deze nieuwe wind in het Kremlin.

In 1982 kwam Andropov aan de macht, helaas slechts voor 7 maanden. De zieke Tsjernenko volgde hem op tot 10 maart 1985. Fédorovski beschrijft deze dag en de dag daarop van uur tot uur, met veel insider-informatie. Op 11 maart 1985 werd Gorbatsjov secretaris-generaal. Jakovlev zei tegen Fédorovski: “Hij heeft me nooit bedankt voor de hulp daarbij en hij kon zo goed liegen dat iedereen hem geloofde: de oude Reagan, de sluwe Mitterrand en ook Gorbatsjov zelf.”
Hij was wel een topper in het sluiten van compromissen en hij kwam bewust onder de gewone mensen, wat andere partijleiders niet deden (p.106-107). Zijn super-geheime telefoon werd afgeluisterd door de CIA, die trouwens ook tijdens de staatsgreep van 1991 van alles op de hoogte was (p.110).

Perestrojka en glasnost waren zeer goed bedoeld, maar ze verliepen te traag en ze leidden helaas tot een lagere productie van cement, kolen, spoorwegmateriaal, tractoren, kunstmest (p. 120). De anti-alcohol-campagne ging in tegen de traditie van de Russen en maakte Gorbatsjov zeer impopulair (ze noemden hem secretaris-mineraal) en leidde ook tot vele doden omdat de Russen zelf wodka gingen stoken.

In zijn buitenlandse politiek was de ommekeer het grootst: geen nucleaire proeven meer, terugtrekking uit Afghanistan, einde aan de Koude Oorlog, de Muur en de bezetting van Oost-Europa, vrij verkeer van personen, inclusief voor de Joden, die met 1 miljoen naar Israël trokken en de Russische Duitsers, die naar het herenigde Duitsland trokken. In Rusland oordeelt men daar nu heel negatief over: ze noemen hem een verliezer over de hele lijn (p. 131-132). Ook het feit dat zijn vrouw zoveel invloed had, werd slecht aanvaard (p. 135-145). Dan had hij nog eens zware pech met de ontploffing van Tsjernobyl, de te lage olieprijzen, de opstanden in Kazachstan (december 1986), in de Baltische landen (1987 e.v.), Oekraïne en Armenië (om Nagorno-Karabach), de stakingen in de olie-industrie en van de mijnwerkers, van wie de levensverwachting 47 jaar was (p. 161). Door die stakingen was er geen verwarming en technische werkloosheid in andere sectoren. Bedrijfsleiders kregen financiële onafhankelijkheid en profiteerden daarvan om miljonair te worden en geld naar het buitenland over te hevelen: 110 miljard $ in 1988-89.

In augustus 1989 maakte Gorbatsjov een einde aan de Brezjnev-doctrine: hij weigerde binnen te vallen in Polen, toen Solidarnosc daar de verkiezingen won. Meer dan 100.000 Oost-Duitsers vluchtten naar West-Duitsland. Thatcher werd ongerust, Mitterrand, Lubbers, de KGB en het leger  waren ronduit tegen een Duitse hereniging (p. 167-168). De KGB en het leger wilden militair ingrijpen. Gorbatsjov twijfelde, maar Jakovlev en Raïssa overtuigden hem om niet in te grijpen.

Het Oostblok, dat altijd de indruk had door de SU uitgebuit te worden, kostte jaarlijks 40 miljard roebel. Ook die economische factor speelde een rol in het vrijlaten. Gorbatsjov rekende ook op veel financiële hulp van Kohl: hij vroeg 60 miljard DM, deels voor de 300.000 Russische soldaten en hun gezinnen die in de DDR woonden plus de KGB-ers zoals Poetin en zijn gezin (p. 170-173).

Op 7 oktober 1989 vierde de DDR haar 40^ste en laatste verjaardag. Gorbatsjov liet de oude stalinist Honecker vallen met zijn uitspraak: “Het leven bestraft hen die te laat komen.” (p. 172). En in de nacht van 8 op 9 november 1989 stapten de Oost-Duitsers door de Muur. 9 november was al een symbolische dag: in 1918 viel dan het Tweede Rijk, in 1938 vond dan de Kristallnacht plaats. De KGB was razend op Gorbatsjov en plande toen al zijn staatsgreep van 1991.
In november-december 1989 sneuvelden alle Oost-Europese communistische regimes. De publieke opinie heeft Gorbatsjov nooit vergeven dat hij de SU herleid heeft tot de grenzen van 1939 (p. 174).

Fédorovski somt de namen op van de politici die aan Gorbatsjov beloofden dat de NAVO geen inch zou oprukken naar het oosten: Baker, Bush, Genscher, Kohl, Gates (CIA), Mitterrand, Thatcher, Major, Hurd, Wörner (NAVO). De NAVO was dit snel vergeten: al in 1990 werden Hongarije, Polen en Tsjecho-Slowakije uitgenodigd om lid te worden. En in 1994 besliste Bill Clinton om de organisatie uit te breiden naar het oosten (p. 175-177).
Bij de 1 mei-parade van 1990 werd Gorbatsjov uitgefloten door de massa op het Rode Plein. Hij moest de eretribune verlaten. Jeltsin daarentegen, die in 1987 Raïssa had aangevallen, werd steeds populairder door zijn vulgair gedrag (p. 194-195).

In december 1990 stichtten Fédorovski, Jakovlev, Sjevardnadze en Sobtsjak de ‘Beweging voor de democratische hervormingen’, om zich te verzetten tegen de conservatieven in de CPSU en in de KGB. Fédorovski stopte dan als promotor van de perestrojka in Parijs en als diplomaat. Gorbatsjov liet hen afluisteren en schaduwen (p. 204-207).  De ‘Beweging’ was goed bedoeld, maar werd geen succes.

In januari 1991 viel de KGB binnen in de Baltische landen om de regeringen omver te werpen. Gorbatsjov ondernam niets en strafte niemand. Jeltsin vroeg zijn ontslag en erkende de soevereiniteit van die landjes. Op 12 juni 1991 won Jeltsin vlot de Russische presidentsverkiezingen met 45 miljoen stemmen op 106 miljoen (p. 210).

Fédorovski vernam dan van een kolonel (Boris, een Armeniër) dat de KGB een staatsgreep voorbereidde (p. 211). Hij meldde dat aan Jakovlev, die Gorbatsjov verwittigde. Deze reageerde hautain en vertrok toch op vakantie, één van zijn grootste vergissingen, zoals hij later toegaf. Nooit was een staatsgreep zo aangekondigd als hier: Jeltsin, Jakovlev, Gorbatsjov, Fédorovski, de CIA wisten het al weken. Voor Gorbatsjov en zijn aanhangers waren al plaatsen vrijgemaakt in de Moskouse gevangenis van Lefortovo (p.211-215).

Fédorovski geeft een gedetailleerde beschrijving van  het verloop van de staatsgreep van 18-19 augustus 1991 en van de manier waarop Jeltsin hem beëindigde. Ook de vrouw van defensieminister Jazov speelde hierbij een rol door haar man te verbieden om op de menigte te laten schieten (p. 220-234). Op 21 augustus kwam Gorbatsjov terug in Moskou. De auteur vermeldt niet dat een grote massa hem toejuichte, maar dat hij meteen met zijn vrouw naar het ziekenhuis trok. Die had tijdens de coup een hartaanval gekregen. Op Kerstmis 1991 trad hij af als president en gaf hij de documenten van het pact tussen Stalin en Hitler en van de massamoord in Katyn door aan Jeltsin. Hij eiste wel een salaris van president, een appartement, datsja en auto’s. Fédorovski zegt niet wat hij kreeg, alleszins een datsja buiten Moskou. In 1999 stierf Raïssa aan leukemie in Münster.

De schrijver stelt de vraag of het Sovjet-systeem crimineel was en vernietigd moest worden. Hij zegt van wel en erkent dat dit een moedige prestatie van Gorbatsjov was. Hij beweert dat Poetin de verdwijning van de SU de grootste geopolitieke ramp van de 20^ste eeuw noemde (p. 236). Dat klopt niet helemaal: Poetin zei: “Een heel grote catastrofe.”  Fédorovski verwijt de Amerikanen dat ze permanent spioneerden en in 1996 Jeltsin opnieuw aan de macht brachten (p. 236-237). Jeltsin had toegelaten dat een aantal Russen miljardair was geworden en miljarden uit het land hadden gesluisd.

Fédorovski eindigt als volgt: “Gorbatsjov was de eerste Russische leider die niet seniel was geëindigd, geen bloed had vergoten en de grote acteur was van een tragedie van hoop.” (p. 242).

Beoordeling

Fédorovski heeft een biografie samengesteld met veel kennis van zaken en met veel informatie als bevoorrechte getuige aan de top. Een roman is het niet, de titel kan misleidend zijn. De biografie van William Taubman uit 2017 is veel uitgebreider (974 p.), maar hij stond niet op de eerste rij bij de gebeurtenissen. Fédorovski vertelt ook meer over Beria, Chroesjtsjov en (zijn baas) Brezjnev. Hij heeft ook in het Frans een zeer rijke woordenschat. Als lezer hou je er best een woordenboek bij. Het is ook niet enkel een biografie van Gorbatsjov, maar van heel zijn tijdperk.

Er staan veel eigennamen in, maar een register ontbreekt helaas. Een kaart is er ook niet bij: plaatsnamen zoals Tsjita en Fili moet je zelf opzoeken. Soms staat er een telfoutje in: 1989 noemt hij “onze ans après Prague” (p. 165): dat moet 21 zijn. Een luttel detail in deze zeer boeiende lectuur.

ISBN 978-20-814-8133-6 | Paperback | 255 p., chronologie| Uitgeverij Flammarion, Paris, februari 2021

Jef Abbeel , 11 maart 2021  www.jefabbeel.be

Lees ook de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Le roman vrai de la Manipulation
Ivan le Terrible, KGB, CIA … tous les secrets de la manipulation
Vladimir Fédorovski

De schrijver werkte gedurende 20 jaar in het Kremlin voor verschillende Russische leiders, van Brezjnev tot Gorbatsjov. Elk jaar schrijft hij minstens één boek waarin Rusland een grote rol speelt.

Hij begint met uit te leggen wat manipulatie is en trekt daarvoor naar de 6de eeuw v.C.: Soen Tsoe/Sun Tzu (544-496), die in zijn “Kunst van het oorlogvoeren” al stelde: “Verdeel en heers”. Dat principe is dus niet bedacht door Philippus van Macedonië en ook niet door de Romeinen.

Tijdens de Koude Oorlog bereikten manipulatie en desinformatie hun hoogtepunt, met het Kremlin als onbetwiste meester en de Amerikanen als nummer twee: zij lanceerden in 1964 de Vietnamoorlog na de zogenaamde Noord-Vietnamese aanval op Amerikaanse oorlogsschepen in de baai van Tonkin. Toch verscheen het woord ‘desinformatie’ pas rond 1980 in de woordenboeken. Erger was nog de leugen van 2003 over de massavernietigingswapens die in Irak nooit gevonden zijn. Die oorlog zorgde voor langdurige chaos in de regio, waarvan I.S. kon profiteren om er vreselijke wandaden aan te richten.

Deel I gaat vooral over Rusland van Ivan IV tot nu. Dat deel neemt veruit het grootste deel in beslag (p.17-192). Deel II is veel korter, het gaat vooral over de VSA met o.a. de tweets van Trump, maar eindigt bij Sergej Skripal, dus toch weer bij de Russen.

Ivan IV de Verschrikkelijke, die in 1547 tsaar werd met goddelijk recht, bedacht de legende dat de halsband, scepter en kroon die hij droeg, afkomstig waren van keizer Constantijn en dat Moskou dus het derde Rome was, nadat het eerste en het tweede gevallen waren. De orthodoxe kerk steunde hem daarin. Hij gedroeg zich bizar, doodde zelfs zijn zoon en de metropoliet, maar Stalin verheerlijkte hem als een uitzonderlijk staatsman. Catharina II (1762-1796) correspondeerde met de grote denkers van de Verlichting. Voltaire beweerde dat ze groter was dan Solon, Hannibal en Lodewijk XIV. Ze voegde de Krim ‘voor eeuwig’  bij Rusland.

De Ochrana (opgericht in 1884) was de geheime dienst van de laatste twee tsaren; hij veroorzaakte zelf meer dan 80 aanslagen tussen 1893 en 1908, om de socialisten-revolutionairen in een slecht daglicht te stellen. 
De vervalste ‘Protocollen van de wijzen van Sion’ (1901), ook bedacht door de Ochrana om het antisemitische imago van Rusland te verbloemen, waren eveneens een voorbeeld van manipulatie, bedoeld om de 5 miljoen Russische Joden in een slecht daglicht te stellen, bovenop de vele pogroms en discriminaties. Volgens die protocollen hadden de Joden en de vrijmetselaars een plan om samen de wereld te veroveren. De nazi’s en de Arabische leiders en bewegingen zoals Hamas misbruik(t)en ze om Israël te discrediteren.

De echte manipulatie begon met de bolsjewieken. Lenin beloofde van alles aan de boeren en de arbeiders, maar het werd zijn dictatuur over hen. Tegenstanders werden in grote aantallen afgemaakt of verbannen naar de goelag. De boeren kregen geen grond en in plaats van het beloofde brood, kwam er hongersnood met 5 miljoen doden. Fédorovski denkt dat Lenin in 1923 niet meer in staat was om een testament op te stellen en dat het dus een vervalsing was van de Kremlin-top: Trotski, Zinovjev en Boecharin, met Kroepskaja als medeplichtige. Het testament moest geheim blijven, maar het werd al in 1925 bekend gemaakt in de VSA en in 1927 gaf Stalin het bestaan ervan  toe. Later liquideerde hij de drie bedenkers.

Stalin beloofde de koers van Lenin voort te zetten, maar koos voor socialisme in één land i.p.v. wereldrevolutie. Trotski werd verbannen en uiteindelijk op bevel van Stalin in 1940 vermoord in Mexico. Die moord wordt hier in detail beschreven.
Stalin werkte hard en las zeer veel: Fédorovski mocht zijn bibliotheek van 20.000 geannoteerde boeken inkijken. Het volk beïnvloeden gebeurde vooral via de films van Eisenstein en de indoctrinatie van de Pravda. Fédorovski spot met fellow-travellers zoals Rolland en Aragon, de ‘nuttige idioten’ die in het Westen reclame maakten voor Stalin en voor de SU. Kritiek van dichter Osip Mandelstam op Stalin werd bestraft met verbanning en dood. In 1943 zorgde geheim agent Agayants ervoor dat De Gaulle bondgenoot werd van Stalin. In 1967 haalde hij Frankrijk uit de NAVO.

In 1954 gaf Chroesjtsjov zelf opdracht aan de KGB om voor desinformatie te zorgen in de vorm van vervalste documenten, geruchten, halve waarheden en chantage via aantrekkelijke vrouwen. Voor de rest faalde hij op vele punten en veroorzaakte hij in 1962 bijna een kernoorlog.
In 1961 onthulde de raadselachtige overloper Anatoly Golitsyn de namen van de Britse en andere spionnen zoals Kim Philby, die voor de Russen werkten.

Topspion Victor Louis (1928-1992) verspreidde een vals interview met Solzjenitsyn, waarin deze nostalgie naar de nazi’s toonde en valse memoires van Svetlana, toen deze in 1967 uit de SU vluchtte. Hij beschuldigde dissidenten van een bomaanslag in de Moskouse metro, waardoor de overheid een voorwendsel had om ze strenger te vervolgen. En na de breuk met China schreef hij artikels over het Gele Gevaar, maar die hadden een omgekeerd effect: Chroesjtsjov begon toenadering te zoeken tot de VSA. Zijn desinformatie-artikelen werden gepubliceerd in westerse kranten.

De Nederlandse Mata Hari, Maleisisch voor ‘zon’, in feite Margaretha Zelle, 1876-1917, wordt hier uitvoerig getypeerd als een model van manipulator en als dubbel agent voor zowel Duitsland als Frankrijk in WO I. De Fransen executeerden haar in 1917. De Sovjets namen haar als voorbeeld voor hun ‘zwaluwen’, d.w.z. mooie vrouwelijke spionnen, die het bed deelden met westerlingen.

Een ander voorbeeld van zelf-manipulatie was het rakettenplan van Andropov (1982-83), die zichzelf wijsgemaakt had dat Reagan Pershing-raketten naar de SU zou sturen met zijn Strategic Defence Initiative. In een sfeer van paranoia werd in september 1983 een Koreaans vliegtuig neergehaald, in de overtuiging dat het spioneerde. Reagan dreef de kosten van de bewapening dan zo fel op dat de SU, met een economie van slechts  1/6de van de Amerikaanse, niet meer kon volgen. Gorbatsjov zag dat in en maakte een einde aan de Koude Oorlog. Bij zijn bezoek aan Canada, samen met Alexander Jakovlev in 1983, bedacht hij de woorden perestrojka en glasnost. Toen Andropov bijna dood was, vroeg hij aan Gorbatsjov om hem op te volgen, maar het werd Tsjernenko. Fédorovski beschrijft de manipulaties die Jakovlev nodig had om Gorbatsjov op de troon te krijgen en zijn tegenstander Romanov in een slecht daglicht te stellen.

De perestrojka, letterlijk verbouwing, hield in: totale hervorming van het politiek en economisch systeem, vrije verkiezingen met meerdere partijen, persvrijheid, onafhankelijke rechters en meer economische vrijheden. De glasnost zorgde voor de rehabilitatie van dissidenten zoals Sacharov en Solzjenitsyn. Volgens Fédorovski profiteerden de leden van de nomenclatura  toen van de wanorde om zich te verrijken met honderden miljarden dollars. Ik dacht altijd dat dit vooral tijdens Jeltsin gebeurde. De KGB greep in en verkondigde dat Jakovlev een agent was van de CIA en in die hoedanigheid de perestrojka had opgezet. Maar Gorbatsjov ging niet in op de eisen van de KGB om Jakovlev te ontslaan. De kernramp van Tsjernobyl kostte onmiddellijk het leven aan 9.000 mensen en besmette minstens 11 miljoen mensen in Wit-Rusland, Oekraïne, Rusland, Scandinavië en zelfs Frankrijk. Pas drie weken na de ramp sprak Gorbatsjov erover op tv. Eerdere en gelukkig kleinere rampen in 1954, 1957 en 1978 zijn volgens Fédorovski verzwegen (p.164-165).

Gorbatsjov liet toe dat mensen emigreerden: ook dit was nieuw. 1 miljoen Joden trokken naar Israël en daarna vele Oost-Duitsers naar West-Duitsland. De DDR viel in elkaar, de SU volgde in 1991. De meeste Russen betreuren nu niet de val van het communisme, maar wel die van het grote Sovjetrijk en verachten zowel Gorbatsjov als Jeltsin. Maar dankzij Gorbatsjov verliep die val vreedzaam, zonder bloedbad. Hij blijft dus een historische figuur voor Rusland.

Tijdens Jeltsin werden de bedrijven geprivatiseerd. Leden van de oude nomenclatura verrijkten zich met massale export en zetten tussen 1991 en 2000 ruim 200 miljard $ op buitenlandse rekeningen (p.170). Zeven oligarchen, onder wie Berezovski, Chodorkovski en Potanin, controleerden 50% van de rijkdom van het land (p.173). In 1996 overtuigde Berezovski de andere oligarchen en de Amerikanen ervan om Jeltsin te steunen met 140 miljoen $ en om met een Amerikaans communicatieteam de verkiezingen te kunnen winnen tegen de communisten. Anders hadden die gewonnen en werd de klok weer teruggedraaid.

Poetin kwam aan de macht dankzij Berezovski, maar maakte dan komaf met de oligarchen. Hij confisqueerde hun bezit, Chodorkovski werd van 2005 tot 2013 opgesloten in Oost-Siberië, Berezovski eindigde zijn leven in 2013 in Londen door zelfmoord.
Deel I eindigt met de verkiezing van Poetin tot president in 2000.

Deel II gaat over de kunst van het manipuleren. Hiervoor verwijst de auteur naar Noam Chomsky, zelf manipulator door te doen alsof Lenin en Trotski geen misdaden begingen, terwijl de goelag, de massaterreur en de uithongering bij die twee begonnen. Fédorovski somt de tien strategieën van Chomsky op en verwijst ook naar George Kennan, specialist in Sovjetzaken en bedenker van containment (indamming) van het communisme.
Dan volgt een lang verhaal over Boris Pasternak, zijn roman Dr. Zjivago en de Nobelprijs die hij moest weigeren van het regime. Fédorovski beschouwt hem en anderen (Hannah Arendt, Isaiah Berlin, George Orwell) ook als slachtoffers van de manipulatie van de CIA.

De ergste Amerikaanse leugen was die uit 2003 over de chemische en biologische wapens van Saddam Hoessein (p.223 e.v.). Ze zorgde voor een half miljoen doden en een ontredderd land, dat later ten prooi zou vallen aan I.S.

Dan volgen nog een serie voorbeelden van noodlottige Amerikaanse inmengingen tussen 1953 en 2003 in Iran en andere landen. Ook van de SU geeft hij een lijstje met o.a. de inmenging in de verkiezing van Trump in 2016. Poetin verkoos de pragmatische zakenman Trump boven Hillary Clinton, vertegenwoordiger van het dogmatische establishment. Maar die inmenging was peanuts vergeleken met het maandenlang afluisteren door de CIA van de geheime telefoongesprekken tussen Gorbatsjov en de leden van het Politburo.

Hij stipt ook aan dat Poetin geen enkel belang had bij het vergiftigen van de gepensioneerde Skripal vlak voor de presidentsverkiezingen en de wereldbeker voetbal. En dat de Russen voorstelden om samen met de Britten een onderzoek in te stellen, maar dat voorstel werd verworpen om Poetin te kunnen diaboliseren. Anderzijds is het ook zo dat er genoeg camerabeelden bestaan van twee Russen die “de kathedraal van Salisbury gingen bezoeken”.

Poetin manipuleert en verspreidt fake news met de kennis van een geroutineerde KGB-er, Trump is kampioen in de alomtegenwoordige, niet-beheerste manipulatie. De lezer/luisteraar moet dus permanent alert zijn om er niet in te trappen en om te beseffen dat het vervalste nieuws uit vele hoeken kan komen.

Fédorovski heeft weer met een stevige  feitenkennis een pittig boek geschreven, met veel ‘petites histoires’. Maar inhoudelijk weegt het minder zwaar dan zijn vorige boeken over Sint-Petersburg, Poetin en het Kremlin. Er staan veel eigennamen in, maar geen register. En één foutje: Hongarije “1954”(p.229) moet 1956 zijn. Het boek had ook wat steviger gebonden mogen zijn.

ISBN 9782081405714 | Paperback | 255 pagina’s | Uitgeverij Flammarion, Parijs | nov. 2018.

© Jef Abbeel, 13 december 2018  

Lees de reacties op et forum en/of reageer, klik HIER

Au coeur du Kremlin
Des tsars rouges à Poutine
Vladimir Fedorovski

Dit boek begint met de “drie levens” van de auteur (1950-):
Van 1972 tot 1990 hoorde hij bij de nomenclatura als diplomaat en tolk Arabisch (plus Frans en Engels) in dienst van Brezjnev, Andropov en Gorbatsjov, goede vriend van Jakovlev, de inspirator van de perestrojka en glasnost.

In 1990 stapte hij uit de diplomatie, als protest tegen de corruptie die de markteconomie van Jeltsin met zich bracht (maar Jeltsin kwam pas in 1991 aan de macht) Fedorovski ging in de oppositie met het doel het “totalitaire regime ter dood te brengen”. Een rare uitspraak, want Gorbatsjov en Jeltsin voerden geen totalitair regime, wel een presidentieel regime, en zelfs Poetin gaat niet zo ver. Hij zegt er ook niet bij waarom hij niet in Moskou bleef wonen en naar Parijs uitweek. Hij had daar al wel gewoond in 1977 en van 1985 tot 1990.

In 1991 verzette hij zich hevig tegen de staatsgreep, hij schreef daar ook een boek over, en begon ook te werken voor Sobtsjak, wiens kabinetschef … Poetin was. 

Kort daarna begon Fedorovski aan zijn loopbaan als schrijver en in welk tempo: dit is zijn 41e boek in 28 jaar! Au coeur du Kremlin leidt ons binnen in het Kremlin, waar Fedorovski een bevoorrechte getuige was. Een hele geschiedenis van het eeuwige Rusland speelde zich daar af, ook de complotten die Stalin, Chroesjtsjov, Brezjnev, Jeltsin en Poetin aan de macht brachten.

Het boek begint met Stalin en zijn emotionele toespraak tot het volk op 3 juli 1941, 13 dagen na de Duitse inval. Zijn dood veroorzaakte in 1953 massaal verdriet bij de bevolking, hoewel elk gezin door zijn schuld wel een familielid kwijt was. In de Goelag zorgde het nieuws voor vreugde, zeker bij de ten onrechte verbannen boeren/koelakken. Ook de Joden treurden niet.

Bij de beschrijving van Beria, hoofd van de geheime dienst, beweert Fedorovski dat deze gezegd heeft: “Ik heb de tiran gedood”(p.26). Hij zou hem vergiftigd hebben tussen de nacht van zaterdag 28.02 en maandag 01.03.1953. Dat lees ik hier voor het eerst.
Dan vertelt hij hoe “de lompe boer” Chroesjtsjov besloot om kameraad Beria te liquideren. De Georgiër Beria, landgenoot van Stalin, was hervormingsgezind, voor een eengemaakt Duitsland en vooral: iedereen had schrik van hem. Op 26 juni 1953, tijdens de zitting van het Politbureau of “Presidium van het Centraal Comité”, werd hij opgepakt en op 23 december 1953 kreeg hij de kogel.

Chroesjtsjov greep de macht. Hij was het voorbeeld van een rode proletariër: van arme afkomst, slechts tot zijn 9e jaar naar school, arbeider in de Donbass, partijlid, verantwoordelijk voor massale deportaties en de georganiseerde hongersnood in Oekraïne, vanaf 1934 verantwoordelijk voor de “quota” in Moskou, die hij met trots ruimschoots overtrof, en voor de executie van meerdere honderdduizenden landgenoten. Toen hij in 1953 secretaris-generaal werd, liet hij meteen meer dan 200 pagina’s van zijn persoonlijk dossier vernietigen ( blz. 40).

Markus Wolf, de briljante leider van de  DDR-spionage en trouwe makker van Andropov, was verbaasd dat zo’n brutaal en laaggeschoold man de grote Sovjet Unie (SU) mocht leiden. Chroesjtsjov schoof alle wandaden op Stalin en Beria en liet de nomenclatura met rust. Zijn economische politiek was een ramp. Hij “zoop en gedroeg zich als een ploert” (blz. 44). In 1957 wilde het Politbureau hem al afzetten, maar maarschalk Zjoekov, bekend sinds de 2° W.O. (en de inval in Hongarije), verzette zich daartegen. Malenkov, Molotov en Kaganovitsj daarentegen werden weggepromoveerd. Als “dank” zette Chroesjtsjov enkele maanden later, jaloers op zijn naam en faam, de machtige Zjoekov uit het Centraal Comité en uit al zijn functies en verbande hem! Brezjnev herstelde hem in ere. In 1961 veranderde Chroesjtsjov de naam Stalingrad in Volgograd en haalde hij Stalin uit het mausoleum van Lenin naar de Kremlinmuur.

Hfst. 3 gaat over sensatie: spionage via seks tijdens en op vraag van Chroesjtsjov.

Hfst. 4 beschrijft het falen van de impulsieve Chroesjtsjov in de Cubacrisis. Nooit was een nucleaire oorlog zo nabij. In 1964 wou Brezjnev zijn kameraad Chroesjtsjov eerst laten vergiftigen of verongelukken, aldus Fedorovski, maar uiteindelijk zette hij hem gewoon af. Toen hij in 1971 na 7 jaar huisarrest  stierf, kreeg hij geen nationale begrafenis en ook geen plekje in de Kremlinmuur. Hij is begraven op het Novodevitsjikerkhof. Chroetsjovs verdiensten waren: de rehabilitatie van vele slachtoffers van Stalin, meer vrijheid voor Solzjenitsyn etc. om hun boeken te publiceren, een einde aan de terreur en hij voerde menselijke werktijden in - tijdens Stalin werkten velen tot diep in de nacht -.

Brezjnev dan (1964-1982).
Fedorovski werkte voor hem als tolk Arabisch, Frans en Engels, (o.a. bij de ontvangst van Khadafi en van Yasser Arafat). Intelligent man, ingenieur, maar vooral bezig met zijn eigen imago en met vrouwen. “J’aime aimer”, zei hij tegen Fedorovski. Naast zijn echtgenote Viktoria Petrovna, nam Brezjnev ook nog Nina Korovikova in huis als maîtresse. Hij zwom veel voor zijn conditie, maar ondermijnde ze dan weer met wodka. Dissidenten zoals Sacharov en Solzjenitsyn kregen huisarrest, Solzjenitsyn verloor zelfs de Russische nationaliteit en werd verbannen.

Vanaf 1975 ontstond een ondergrondse economie, die zorgde voor de eerste rode miljonairs en ook voor de maffia, die leden van de nomenclatura en nieuwe miljonairs afperste, folterde, ontvoerde, doodde om losgeld. Corruptie was alomtegenwoordig. Galina, de dochter van Brezjnev, had een intieme relatie met Boris de Zigeuner, de baas van de maffia.

Dank zij Brezjnev mocht Fedorovski in 1977 op de ambassade in Parijs gaan werken als cultureel attaché. Hij constateerde daar dat de SU 50 à 60 jaar achterliep op het Westen (blz. 105). In 1982 werd hij teruggeroepen naar Moskou: militairen vervingen de versleten Brezjnev door Andropov. Kort daarna stierf Brezjnev.

De intelligente en werklustige Andropov, die in 1956 als ambassadeur in Boedapest het Rode Leger ter hulp had geroepen, verzette zich meteen tegen de corruptie en tegen de zwarte markt, maar hij haatte dissidenten en handhaafde de censuur.
In 1981 werd paus Johannes Paulus II bijna vermoord. Mogelijk was Andropov de opdrachtgever. Al sinds 1973 werd Karol Wojtyla als gevaarlijk beschouwd door de KGB, die allerlei desinformatie over hem verspreidde. Toen de Poolse partijleider Gierek de paus in 1979 uitnodigde om naar Polen te komen, belde Brezjnev zelf hem razend op en zette hem af, eventjes ten voordele van de Poolse politicus Kania, dan ten voordele van de 1e Poolse president  Jaruzelski. Gorbatsjov daarentegen beschouwde de paus als een bondgenoot in zijn hervormingen en zijn afwijzing van geweld in het Oostblok. Toen de Poolse vakbeweging Solidarność in augustus 1989 de Communistische Partij versloeg bij de verkiezingen, beval Gorbatsjov de communisten om te berusten in hun nederlaag. De paus had dus gewonnen.

Na de vroege dood van Andropov, dacht zijn poulain Gorbatsjov dat hij aan de beurt was, maar het werd de oude Tsjernenko, “drinkebroer van Brezjnev, bijna seniel en halfgek” (blz. 178). Na 13 maanden, waarvan een deel in het ziekenhuis, was deze voorvechter van het “marxisme-senilisme” ook dood.

Gorbatsjov trad aan op zijn 54e, met Alexander Jakovlev (1923-2005) als voornaamste inspirator en architect van de perestrojka. Het Politbureau koos hem nu unaniem. Hij was de eerste die samen met zijn vrouw Raïssa Titarenko regeerde. Voor Fedorovski was dit een glorierijke periode: hij mocht terug naar Parijs, om daar de perestrojka te promoten. De inspiratie kwam van de Chinese staatsman Deng Xiaoping, de zieke Andropov was er al mee begonnen, o.a. door de zwarte economie weg te werken. Gorbatsjov hoopte bij zijn hervormingen tevergeefs op steun van het Westen. Hij onderschatte ook de toestand van de Sovjeteconomie en de tegenstand van de KGB en het militair-industrieel complex tegen zijn perestrojka.

Hij had ook veel pech: de olieprijs halveerde, de kerncentrale in Tsjernobyl ontplofte, de bevolking verzette zich hevig tegen de antialcoholcampagne van “Secretaris-Mineraal”, die het land 100 miljard roebel kostte, de 19-jarige Mathias Rust zorgde voor onrust door 800 km ongemerkt over Russisch grondgebied te vliegen en op het Rode Plein te landen. De eenmaking van Duitsland deed de strijd losbarsten tussen de KGB (Krioetsjov en Jazov) en de hervormers (Jakovlev, Sjevardnadze). De val van de Muur werd volgens Fedorovski meer veroorzaakt door de hervormers dan door het Duitse volk. Er was ook een economische reden: het Oostblok kostte de Russen 40 miljard roebel per jaar (blz. 215), terwijl de bewoners dachten dat ze door de Russen uitgebuit werden. Bovendien wou de Duitse bondskanselier Helmut Kohl betalen voor de hereniging. De afbraak van de Muur was voor de radicale communisten onverteerbaar. De meeste Russen vinden trouwens nu nog altijd dat enkel een imbeciel de val van de SU kon veroorzaken. Gorbatsjov redde de wereld, maar verloor zijn eigen land.

Toen Gorbatsjov in 1990 voorstelde om verkiezingen te houden met algemeen stemrecht en meerdere partijen, waren de conservatieven razend. Ook de steun van Sjevardnadze aan de VSA in de Golfoorlog tegen Irak, jarenlang een trouwe bondgenoot van de SU, maakte de KGB en de ultra’s woedend en sterker. Gevolg: Sjevardnadze nam ontslag in december 1990, met de woorden: “Ik kan niet akkoord gaan met de dictatuur die eraan komt”. Het Westen en Gorbatsjov zelf hadden toen niet door dat zijn tijdperk ten einde liep. In januari 1991 namen de ultra’s steeds meer sleutelposten in, met goedkeuring van Gorbatsjov, en probeerden elite-eenheden van de KGB de regeringen van de Baltische landjes omver te werpen, met meer dan tien doden en 100 gewonden als gevolg. Pas na internationaal protest beval Gorbatsjov dat de troepen zich terugtrokken.
Gorbatsjov deed nog verdere toegevingen: patrouilles van het leger mochten de steden controleren en huiszoekingen houden, de censuur werd opnieuw ingesteld. De democratische oppositie reageerde. Er kwamen presidentsverkiezingen met algemeen stemrecht op 12 juni 1991 en Jeltsin werd gekozen. Gorbatsjov besefte dat zijn rivaal nu sterker was dan hij.

In augustus vernam Fedorovski dat er een staatsgreep op komst was. Hij gaf die info door aan Jakovlev, die waarschuwde Gorbatsjov. Deze zei hautain: “Wees niet ongerust. Het zijn middelmatige elementen”(blz. 222). Jeltsin was wel op zijn hoede. In augustus trok de familie Gorbatsjov naar hun (veel te dure) residentie in Foros op de Krim. Op 18 augustus 1991 zagen Fedorovski, Jakovlev en Sobtsjak vanuit de Alexandrovski-tuin een lange rij auto’s het Kremlin binnenrijden: de samenzweerders o.l.v. KGB-baas Krioetsjev, vicepresident Gennadi Janajev, minister van defensie Jazov. Krioetsjev had in de gevangenis genoeg cellen laten leegmaken om Gorbatsjov en de andere hervormers op te sluiten.

Dezelfde dag arriveerden gewapende coupplegers bij de datsja van Gorbatsjov. Zijn telefoon en alle toegangswegen hadden ze al afgesloten. Zij eisten dat hij zou afzien van een nieuw verdrag met de lidstaten van de USSR en de noodtoestand zou uitroepen. Gorbatsjov weigerde.

Op 19 augustus kroop Jeltsin op een tank en eiste de bevrijding van Gorbatsjov. Hij had geluk: CNN zond alles rechtstreeks uit naar heel de wereld en Fedorovski communiceerde met de Europese media. President Bush eiste meteen de vrijlating. Mitterrand daarentegen erkende de coupplegers: wat een vergissing! Op 20 augustus hoorden Jeltsin, Sjevardnadze en Fedorovski dat het leger zou aanvallen en hen zou doden. Maar die aanval kwam er niet: de minister van defensie bedacht zich en verbood te schieten. Sobtsjak kon naar Leningrad vertrekken. Op de luchthaven werd hij opgewacht door zijn medewerker … Vladimir Poetin, die met speciale troepen verhinderde dat de KGB de burgemeester zou oppakken. Jeltsin organiseerde een betoging in Moskou, Sobtsjak en Poetin deden hetzelfde in hun stad.

Op 21 augustus werden de  Gorbatsjovs bevrijd en de coupplegers aangehouden. Raïssa had een beroerte gekregen, ze had een verdwaasd gezicht en kon niet meer lopen. Ze zou nooit volledig herstellen. Moskou vierde feest. Het standbeeld van Dzerzjinski aan het KGB-gebouw werd ontmanteld. 21 augustus 1991 was een historische datum: na 70 jaar implodeerde het terreurbestuur.
Tussen Jeltsin en de Gorbatsjovs kwam het niet meer goed: Jeltsin had Gorbatsjov teveel vernederd en Raïssa verweten te leven zoals een tsarina. Ze stierf in 1999, op haar 67e, in Münster, aan leukemie, mogelijk opgedaan toen ze nog dichtbij de kernproeven in Siberië woonde ofwel toen ze Tsjernobyl te vroeg bezocht (blz. 247). Jeltsin stierf in 2007. Ze liggen allebei op het Novodevitsjikerkhof,  gelukkig ver van elkaar.

Op 25 december 1991 nam Gorbatsjov ontslag als president van de SU. Hij gaf de macht door aan Jeltsin, plus de teksten van het geheime pact van 23 augustus 1939 tussen Stalin en Hitler, plus de documenten over de moord op 25.700 Polen in Katyn 1940-1941. Tot dan waren ze geheim gebleven voor de Russische bevolking. Op 8 december hadden Jeltsin en de presidenten van Oekraïne en Wit-Rusland de SU al vervangen door het Gemenebest van Oanfhankelijke Staten (G.O.S.), een constitutionele staatsgreep dus. Op 26 december 1991 werd de rode vlag met hamer en sikkel vervangen door de wit-blauw-rode van het eeuwige Rusland.

De komst van Jeltsin zorgde voor veel hoop: hij liet niets over van de oude Sovjetstructuren, hij was gekozen met algemeen stemrecht en met veel volmachten tegenover een zwak parlement. Maar door zijn drankprobleem had hij al jaren een leverkwaal en het begin van een hersentumor. De Russen vonden hem sympathiek omdat hij dronk zoals zij: één liter wodka per dag! Om de drie maand moest hij recupereren in de banja’s (Russische badhuizen) van  Sotchi. Tijdens zijn bewind werden rode industrie- en exportbaronnen miljardair en floreerden de corruptie, de maffia en de criminaliteit. Jeltsin privatiseerde in 1992-1994 alle bedrijven: uit het niets ontstonden miljardairs. De oligarchen konden met de medeplichtigheid van Westerse banken hun fortuinen veilig overbrengen naar andere landen. In 1991, dus tijdens Gorbatsjov, was dat al 100 miljard dollar en tot 2.000, tijdens Jeltsin, was dat nog eens 20 miljard $ per jaar, uniek in de geschiedenis van de wereldeconomie (blz. 269). En dat terwijl toen 50 % van de bevolking op de rand van de armoede leefde. En het westen marginaliseerde Rusland, i.p.v. het bij Europa te betrekken, een trend die sinds 2014 helaas steeds verder gaat.

In oktober 1993 liet Jeltsin het parlement (Witte Huis) bestormen en in brand steken, omdat het zich verzette tegen zijn economische hervormingen. De leiders van de rebellie, Roetskoj en Chasboetlatov, werden gevangen gezet. Fedorovski geeft hier een rare verklaring voor het optreden van Jeltsin: hij was onder invloed van parapsychologische goeroes, wodka en antidepressiva (blz. 277), een rare cocktail voor een president! In april en oktober 1995 kreeg hij zijn eerste twee hartinfarcten.

Fedorovski beschuldigt medewerkers van Bill Clinton en Georges Soros ervan dat zij in juli 1996 zijn tussengekomen om de herverkiezing van Jeltsin mogelijk te maken om te vermijden dat de communisten weer aan de macht zouden komen, wat de opiniepeilingen voorspelden. Soros overtuigde Berezovski en 12 andere oligarchen (Chodorkovski, Goessinski e.a.) in Davos om Jeltsin met miljoenen dollars en publicitair te steunen in zijn herverkiezing. Hij werd herkozen dankzij geknoei met de uitslagen. (De Amerikanen verweten de Russen 21 jaar later dat ze zich bemoeid hadden met de verkiezing van Trump.)

Na de bekendmaking van het witwassen van miljarden door de clan van Jeltsin, haalde deze Poetin naar voor: eerst als premier, in augustus 1999, dan als president in maart 2.000. Fedorovski kent Poetin persoonlijk en noemt hem de eerste tsaar van de 21e eeuw. Hij beschrijft hem als een man met vele gezichten, ondoordringbaar, complex, een goede spion, bekwame manager, behendig, de sterke man van het Kremlin. De Russen appreciëren zijn vastberadenheid, zijn fysieke conditie, nationale trots en zijn wil om de grootsheid van Rusland te herstellen. Die vastberadenheid was welkom, want op het einde van de zomer van 1999 werd Rusland getroffen door bloedige aanslagen met in totaal bijna 300 doden en 700 gewonden. Men verdacht de Tsjetsjenen, maar waarschijnlijk was het de FSB (Federale Veiligheidsdienst van de Russische Federatie) (blz. 291-292). Zij creëerden een nationalistische psychose. Poetin kreeg de steun van de oligarchen, het leger en de FSB. Hij schakelde Berezovski meteen uit, omdat die de baas wou spelen in het Kremlin. Deze verhuisde naar Londen. Achtervolgd voor fiscale fraude, verwierf hij de Israëlische nationaliteit. In 2013 vond men hem dood, opgehangen in zijn badkamer. (Zelf)moord ? De rijkste oligarch was Chodorkovski, ook een Jood, baas van Yukos. In 2004 vloog hij in de cel voor oplichting en fiscale fraude. De oligarchen verloren hun politieke en economische macht, maar ze werden met rust gelaten als ze de ijzeren hand van Poetin niet tegenwerkten.

Tegenover het Westen begon Poetin met uitgestrekte hand. Hij belde Bush meteen op toen de WTC-torens op 11 september 2001 aangevallen werden, maar in 2007 zei hij in München dat het Westen Rusland bedrogen had en niet enkel het communisme wou uitroeien, maar ook Rusland zelf, door de uitbreiding van de NAVO tegen de afspraken in, door het antiraketschild en door de inmenging van de VSA in de ex-Sovjetrepublieken Georgië en Oekraïne. Poetin wou de Russische invloedssfeer behouden en mengde zich daarom in Oekraïne en in de Krim. En hij wil zijn land weer op de internationale scène zetten.

Trump en Poetin respecteerden elkaar in 2016, maar volgens Fedorovski vaardigde Trump zijn sancties uit op vraag van het Congres en die doen Poetin veel pijn en hebben een nieuwe Koude Oorlog uitgelokt. De auteur meent terecht dat de VSA en Europa beter de kant van Rusland zouden kiezen, want ¾e van het territorium van I.S. is bevrijd dank zij de Russen. 
In eigen land kampt Poetin met twee zorgen: de olieprijs en zijn opvolging. Fedorovski ziet iets in Alexeï Dioemin, 46 jaar, viceminister van defensie. We wachten af of hij het wordt.
Het boek eindigt met een nuttige chronologie van 1905 tot 2018. Een index ontbreekt.

Fedorovski schrijft heel boeiend en vooral met veel kennis van zaken. Behalve voor Chroesjtsjov en Tsjernenko, is hij mild in zijn oordeel over de bazen van het Kremlin. Bij Gorbatsjov had hij de biografie van Taubman mogen vermelden, bij Poetin die van Steven Lee Myers. Hier en daar staat een drukfoutje: p. 14 : ses palais orange: + -s; p. 27 : bleue: +-s; p. 122: onze: dat moet 21 zijn. Soms staat er een uur zonder de dag of een dag zonder het jaartal. Op p. 215 zegt hij dat de Oostbloklanden 40 miljard roebel kostten aan de Sovjet-Unie, maar hij zegt er niet bij per jaar en ook niet dat zij de indruk hadden dat de SU winst maakte op hun kosten. Op p. 295 zegt hij dat Poetin als principe had: “Nooit zoals de Russische revolutie, Nooit zoals Gorbatsjov, Nooit zoals Jeltsin”, maar in zijn “Poutine de A à Z” was dat laatste: “Nooit zoals tsaar Nicolaas II”. Maar dat zijn details. Fedorovski hanteert ook een zeer rijke taal: het lijkt wel alsof hij een geboren Fransman is. We hebben ook dit boek met veel plezier en aandacht gelezen! Het is zijn prijs ruimschoots waard.

ISBN 9782234085022 | 321 pagina's | Franstalig | Uitgeverij Stock | februari 2018

© Jef Abbeel, april 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER