Gabriel van den Brink (red)

Waartoe is Nederland op aarde?
Nadenken over verleden, heden en toekomst van ons land
Gabriel van den Brink (red)

“Dit boek is een poging om filosofisch na te denken over wat identiteit is. Wat is dat voor soort begrip? Wat is dat voor soort debat? En ook: wat is de lange lijn daardoor? […] Die lijn is niet alleen van historische aard, maar gaat ook over wat je kunt zeggen over waarden, ervaringen of vaardigheden die in Nederland al heel lang mee gaan. Die niet van gisteren dateren of in de twintigste eeuw zijn uitgevonden, maar die al in de zeventiende eeuw of nog eerder vorm hebben gekregen en nog altijd meedoen en wat kunnen zeggen over de toekomst.”

Volgens de auteur leven we in een 'vloeibare' samenleving waarin de vraag naar onze identiteit steeds nadrukkelijker wordt gesteld. ‘Vloeibaar’ wil zeggen dat oude religieuze, maatschappelijke en culturele grenzen minder scherp worden; er is meer wederzijdse beïnvloeding tussen groepen mensen en klassieke religieuze en ethische opvattingen veranderen. Vanaf de zestiger jaren van de vorige eeuw brokkelt de verzuilde samenleving uit het verleden af en dat gaat momenteel snel. Dit alles heeft ingrijpende gevolgen voor de positie van bv. gevestigde politieke partijen die hun aanhang zien afkalven.

In een historische schets wordt duidelijk hoe de hedendaagse diversiteit zich heeft ontwikkeld maar ook dat momenteel de tolerantie afneemt. Er is in alle moderne veelkleurigheid ook sprake van verharding in standpunten en onderlinge verwijdering. Het lijkt erop dat veel mensen behoefte hebben aan de geborgenheid van vroeger en het verlies hiervan voedt de roep om opnieuw grenzen te trekken.

Niet alle hoofdstukken in dit boek dragen direct bij aan een antwoord op de vraagstelling van dit boek en sommige komen daar niet eens aan toe. Een scherpere afbakening van het thema in relatie tot de bijdrage van diverse auteurs had dit boek met een interessant thema een duidelijker focus kunnen geven.
Toch is er genoeg dat dit toegankelijk geschreven boek de moeite waard maakt zoals het hoofdstuk over vrijheid en veiligheid dat overtuigend uitlegt dat het alom aanwezige water de Nederlandse identiteit heeft gevormd: vanouds waren wij genoodzaakt om samen te werken om ons tegen het water te beschermen. Niet voor niets zijn de waterschappen de oudste vormen van krachtenbundeling. 'God schiep de wereld maar Nederlands is door de Nederlanders geschapen', pag 214, vat mooi samen dat onze strijd tegen het water bedoeld was om leefruimte te creëren en te behouden. Door de eeuwen zijn er talloze watersnoden geweest maar is er ook nieuw land gewonnen door bedijking en inpoldering.

In een ander hoofdstuk komt naar voren dat Nederland door zijn strategische ligging altijd een brugfunctie heeft vervuld in de handel. Wij waren én zijn ‘de toegangspoort tot Europa’, kwamen met handelslui uit tal van landen in contact en ondergingen vaak ongemerkt hun culturele invloed. Deze internationale en wereldwijde contacten hebben onze kosmopolitische mentaliteit gevormd. Nog steeds zijn we een land van ‘kooplui en dominees’.

Wat is volgens dit boek onze bijdrage aan de wereld van vandaag?
In de paragraaf 'Ideeën voor een Nederlandse Grote Strategie' wordt daar iets over gezegd. Hier komt een antwoord op de titelvraag in beeld al blijft dat schetsmatig. Wat is onze hedendaagse expertise? Nederlanders zijn goed in voeding en watermanagement en die kwaliteiten kunnen we prachtig exporteren. Deze vormen van kennis lijken mij van hetgeen hier wordt genoemd het meest concreet.

In de slothoofdstukken wordt hetgeen eerder ter sprake kwam, samengevat. Ontwikkelingen komen hier helder in beeld waarbij opvalt dat het ons momenteel aan religieus - ethische taal ontbreekt hetgeen samenhangt met de sterk afnemende positie van kerken. De afwezigheid van deze taal wordt wel als een gemis ervaren en vormt een voedingsbodem voor nieuwe vormen van spiritualiteit. Religie wordt overigens slechts zijdelings in dit boek aangestipt terwijl het calvinisme onze samenleving wel diepgaand heeft beïnvloed.

Al met al een belangwekkend boek met een wijds perspectief: de vraag roept verwachtingen op.

Bekijk het interview over dit boek met Gabriel van den Brink, klik hier

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Non-fictie

Gabriel van den Brink (red)