De mythe van de goede oorlog
Amerika en de Tweede Wereldoorlog
Jacques R. Pauwels

Deze recensie betreft de derde, volledig herziene druk van dit in het jaar 2000 voor het eerst uitgegeven boek.

Het overheersende beeld in Nederland over het optreden van Amerika tijdens en na de Tweede Wereldoorlog is die van onze bevrijders en de na de oorlog geboden Marshallhulp. Dit omvangrijk materiële hulpplan trad drie jaar na de Tweede Wereldoorlog in werking. Het was een initiatief van de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken George C. Marshall en was gericht op de economische wederopbouw van de door de oorlog getroffen landen in Europa.

Al eerder las ik tijdens mijn studie het boek Dark Continent van de Britse historicus Mark Mazower, die evenals Pauwels in zijn boek, de economisch insteek van Amerika tijdens en na de Tweede Wereldoorlog als cruciaal beschouwt voor het bereiken van haar eigen doelen. Pauwels laat ons in De mythe van de goede oorlog zien op welke grote schaal dit al tijdens de oorlog van immens belang was om Amerika uit de Grote Crisis van de jaren '30 te trekken. Daarnaast speelde de grote angst van met name de Amerikaanse elite een rol dat het communisme vanuit de Sovjet Unie zich over Europa zou verspreiden De legereenheden van Stalin, overigens door grote opoffering van vele mensenlevens, hebben een grote bijdrage geleverd om nazi-Duitsland tot overgave te bewegen. Met name de slag bij Stalingrad heeft daar een beslissende rol in gespeeld. De waardering voor het communistische systeem groeide daardoor in Europa en dat was uiteraard een doorn in het oog van Amerika.

Het boek van Pauwels laat ons zien op welke grote schaal Amerika zaken deed met het fascistische Duitsland zonder enige schroom en vooral voor het eigen gewin van opnieuw met name de elite in de Verenigde Staten. Bekend zijn de verhalen over Duitse bedrijven die hebben meegewerkt om de nazi-machinerie op gang te houden. Pauwels laat ons zien dat die Duitse bedrijven goede zaken deden met Amerikaanse bedrijven. Pauwels schrijft daarover:

Hitlers grote verdiensten in de ogen van vrijwel alle Amerikaanse industriëlen en bankiers was dat hun investeringen in Duitsland dankzij zijn herbewapeningsprogramma en het uitschakelen van vakbonden en arbeiderspartijen winsten kon maken waarvan zij in de nog steeds door de Grote Depressie geteisterde VS zelf slechts konden dromen.

In het voorwoord schrijft Pauwels dat hij voor dit boek geen langdurig speurwerk heeft verricht in Washingtons monumentale National Archives en ook nauwelijks gebruik heeft gemaakt van wat geschiedkundige 'primaire' bonnen noemen. Hij wil met deze beknopte studie iets waardevols brengen, zo vermeldt hij, namelijk een nieuwe en eventueel verrassende interpretatie van historistische feiten. Ik heb dit boek als 'gewone' lezer niet als beknopte studie ervaren. Het boek is grondig onderbouwd en Pauwels weet zijn interpretatie van de historische feiten met zeer rake citaten uit vele 'secundaire' bronnen te illustreren. Naast de grondige onderbouwing van de feiten schrijft Pauwels zijn betoog in een helder en duidelijk verhaal en is daarmee vlot te lezen.

Ik vond het verbijsterend om dit boek te lezen. De vele voorbeelden die Pauwels naar voren brengt waaruit blijkt dat oorlogen ook vooral economische belangen dienen en in het geval van Amerika tijdens de Tweede Wereldoorlog dus niet enkel idealistische motieven kent. De vijand kan ideologisch verwerpelijke standpunten hebben, maar als het op economische motieven aankomt is diezelfde vijand een prima handelspartner. In ons achterhoofd weten we dit wel en kennen we ook de voorbeelden hiervan, maar om het zo opgesomd te lezen als in dit boek van Pauwels waren voor mij toch opnieuw een schok.

Pauwels benadrukt overigens in zijn voorwoord nog dat dit boek niet aansluit bij sommige recente visies dat Hitler niet zo boosaardig was en dat het nazisme ook zijn positieve kanten heeft gekend. Hij gaat uit van de historische basisaanname dat Hitler en zijn nazibroeders gewetenloze misdadigers waren, en dat het nazisme een mensenverachtende en daarmee verachtelijke ideologie was. Dit boek gaat echter niet over dat onderwerp, maar over de rol van Verenigde Staten in de Tweede Wereldoorlog. Het weerlegt daarmee het overheersende verhaal van de Amerikanen in de rol als enkel bevrijders en weldoeners en ontkracht daarmee wat hij in zijn ondertitel De mythe van de goede oorlog noemt.

Bijzonder is dat door dit boek opnieuw een stuk van de geschiedenis herschreven is. Door de afstand in tijd is er ruimte zowel de te behandelen onderwerpen als in de hoofden en de gevoelens van de lezers om dit soort ook zeer belangrijke feiten voor het voetlicht te brengen. Dat heeft Pauwels, naar mijn mening, met dit bijzondere boek dan ook gedaan.

Over de auteur
Jacques R. Pauwels studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit van Gent en behaalde in Toronto doctoraten in de geschiedenis en in de politieke wetenschappen. Hij doceerde aan meerdere universiteiten in Canada en publiceerde in Canada, de VS, Duitsland, Italië, Spanje, Cuba, Nederland en België over de Tweede Wereldoorlog en andere historische onderwerpen. Zie voor uitgebreide informatie de website: http://www.jacquespauwels.net

ISBN 9789462671027 | Paperback | 342 pagina's | Uitgeverij EPO | mei 2017

© Ria, 5 juli 2017

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER