God gebruikt geweld
Uitleg bij donkere bijbelteksten
Ds. M.P.D. Barth

Onlangs las en besprak ik het boek van Hans Achterhuis over ‘Geloof in geweld’ voor Leestafel.info. Volgens Achterhuis keurde Jezus gaandeweg het gebruik van geweld goed. Hij plaatst het optreden van Jezus in de context van het Joodse verzet tegen de Romeinse overheersers. Mijn bezwaar was dat Achterhuis die conclusie niet baseerde op Bijbelse gegevens, maar dat hij zijn eigen opvatting als een raster schoof tussen Bijbeltekst en lezer.

Ds. Barth behandelt dezelfde vraag: hoe spreekt de Bijbel over geweld. De titel van zijn boek maakt al duidelijk wat de conclusie is. Er staat immers geen vraagteken achter de titel. Volgens Barth maakt God gebruik van geweld. De vanzelfsprekende vraag is dan: waarom doet God dat?
Barth somt een aantal Bijbelteksten op uit het Oude en Nieuwe Testament die de moderne Westerse lezer zwaar op de maag liggen. Anders dan Achterhuis komt hij niet met zijn eigen veronderstellingen, maar weegt de vraag wat de Bijbel zegt veel zwaarder.

De aanpak van Barth is heel helder en consistent.
Eerst citeert hij de moeilijke Bijbelpassage.
Daarna gaat hij na wat verschillende theologen in hun Bijbelcommentaar zeggen over de besproken tekst.
De volgende stap is dat hij die commentaren met elkaar vergelijkt. Wat zijn de overeenkomsten, waarin verschillen ze van elkaar.
Tot slot trekt Barth een conclusie.
Op deze wijze bespreekt Barth zes teksten uit het Oude Testament en vijf teksten uit het Nieuwe Testament.

Je zou kunnen zeggen dat de methode van Achterhuis en van Barth precies tegengesteld zijn aan elkaar. Barth gaat eerst na wat de tekst zegt en formuleert dan een conclusie. Achterhuis denkt veel te veel vanuit zijn vooronderstelling en dat zit hem in de weg om de Bijbeltekst te begrijpen.

De aanpak van Barth levert een prima boek op, heel bevattelijk en duidelijk geschreven en daarmee uitstekend geschikt voor jong en oud. De auteur is legerpredikant en dat is bij deze materie beslist een voordeel. Als legerpredikant heeft Barth gezien dat geweld zinvol kan zijn om een groot kwaad te keren.

Laat ik als voorbeeld van een gewelddadige tekst die behandeld wordt Psalm 137: 9 noemen. In dat vers wordt degene ‘die uw kleine kinderen grijpen en tegen de rotsen verpletteren zal’ geprezen.
Uit het verloop van de bespreking wordt duidelijk dat dit vers ziet op een Joodse balling, weggevoerd uit Jeruzalem nadat Babyloniërs de stad hadden ingenomen. Ze bedreven daarbij afschuwelijke misdaden. Mannen werden afgeslacht, vrouwen werden verkracht, zwangere vrouwen werd de buik opengesneden, kleine kinderen werden gedood door ze met hun hoofd tegen de muur te slaan. Het was een orgie van geweld.
De dichter van Psalm 137 roept God op om recht te doen. Laat de Babyloniërs hetzelfde ondervinden wat zij al hun vijanden hebben aangedaan.

Om dat beter te kunnen begrijpen, moeten we ons even verplaatsen naar de jaren van de Tweede Wereldoorlog. De geallieerden voerden terreurbombardementen uit op Duitse steden. Hamburg bijvoorbeeld is met opzet zodanig met brandbommen bestookt dat vrouwen en kinderen geen kant op konden en in de vuurzee omkwamen. Ook in bezet Nederland was de algemene opinie dat de Duitsers een koekje van eigen deeg kregen. En toen de Russen in 1945 in Berlijn duizenden vrouwen keer op keer verkrachtten, verwezen de Russen naar de gruwelen die de Duitsers op Russische bodem hadden bedreven.
De oproep van de psalmist is zo bezien een vraag om genoegdoening. Laat de vijanden op hun beurt ondervinden wat zij anderen hebben aangedaan. Het is ook een waarschuwing: wat jij anderen aandoet, kan als een boemerang op je hoofd weerkeren.

De algemene conclusie in dit boek is dat God geweld gebruikt. Maar dat is nooit onrechtvaardig geweld. Degenen die Zijn geweld ondergaan hebben dit ‘verdiend’ door de ongekende gruwelen die zij bedreven. Soms is het nodig om het kwaad met geweld te bestrijden. God maakt gebruik van geweld om uiteindelijk de wereld te verlossen van de duivel en het kwaad. Het past de mens niet om vragen te stellen bij het handelen van God. God vindt dat die straf terecht is en dan is dat ook zo.

Naar mijn mening is dit een uitstekend boek. De auteur slaagt er inderdaad in duidelijk te maken in welk verband lastige Bijbelteksten, waarin tot geweld wordt opgeroepen, gelezen moeten worden. Dit boek neemt een blokkade weg die veel lezers in de weg heeft gestaan om zich open te stellen voor de boodschap van de Bijbel.

Ds. M.P.D. Barth (1978) is predikant bij de Koninklijke Luchtmacht op de vliegbasis Woensdrecht. Eerder diende hij de gemeenten Werkhoven, Schalkwijk en Barneveld.

ISBN 97890889727799 | Paperback | Uitgeverij Groen Heerenveen | Omvang: 165 blz. | april 2021

© Henk Hofman, 29 mei 2021

Lees de Reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER.