Heather Thornton McRae

Religieuze kunst en cultuur in 100 beelden
Heather, Thornton, McRae

Dit boek laat in kort bestek zien wat er in de loop der eeuwen vanuit christelijke inspiratie is voortgekomen aan kerken, kloosters, mozaïeken, beeldhouwwerken, schilderijen, glas-in-lood ramen, boeken, graven en heilige voorwerpen.

Paus Gregorius de Grote uit de 6^e eeuw omschreef kerkelijke kunst als een vorm van onderwijs voor het gewone volk dat niet kon lezen en schrijven: ‘het verstand van de onwetenden’ werd langs visuele weg bereikt en daar kunnen we alleen maar dankbaar voor zijn want het heeft veel moois van onschatbare waarde voortgebracht. De nadruk in dit boek ligt op Europa - en dat is gezien de weg die het christendom is gegaan ook wel begrijpelijk – maar ook andere werelddelen komen aan bod.

Elk item is voorzien van een korte maar veelzeggende en heldere inleiding. Daarnaast zijn er kaders waarin een détail wordt uitgelicht en een kenmerkend citaat over het onderwerp wordt vermeld, zoals bv. over de Hagia Sophia in Istanbul: ‘De koepel is zowel een bewonderenswaardig als een angstaanjagend werk…. Het lijkt alsof hij niet op het metselwerk eronder rust, maar aan een lange gouden ketting uit de hemel hangt’, aldus een Byzantijns geleerde, pag. 15.
De genoemde en afgebeelde gebouwen zijn vrijwel allemaal bekend en behoren tot de veelbezochte monumenten in hun land.

Opvallend zijn o.a. de eerste huiskerk in Dura Europos in Syrië, uit de 3^e eeuw en de Hallgrimskirkja in Reykjavik uit de 20^e eeuw met het fraaie citaat: ‘De kerk is een perfecte uiting van hoe IJslandse architecten in deze periode smachtten naar een nieuwe architectuur met een ‘landseigen karakter, in harmonie met het landschap’, pag. 54.

De sober uitgevoerde kerk van het Licht in Osaka uit 1989 valt op door het smalle kruisvormige raam dat in het citaat mooi wordt gekarakteriseerd: ‘Licht geeft op elk moment nieuwe vormen aan het zijn en nieuwe verhoudingen aan de dingen. Architectuur condenseert licht en brengt het terug tot zijn diepste kern. Het creëren van ruimte in architectuur is simpelweg de condensatie en loutering van de kracht van het licht’, pag. 59.

Andere opvallende gebouwen zijn de Sagrada Familia van Gaudi in Barcelona, het Catharinaklooster in de Sinaï, het klooster van Mont Saint Michel in Bretagne en de kloosters op Athos en Meteora in Griekenland.

Bij de kunst valt de icoon van Christus Pantrator uit de 6^e eeuw op evenals de icoon van onze lieve vrouw van Vladimir uit 1130. Het portaal van de kathedraal van Chartres verbeeldt de tronende Christus en de madonna van Giotto in het Uffizi museum in Florence is een belevenis om – in het echt – te zien evenals de fresco’s van Angelico in het San Marco klooster. Terecht luidt het hierbij behorende citaat: ‘Maar het is onmogelijk om te veel lof te schenken aan deze heilige vader, die zo nederig en bescheiden was in alles wat hij deed en zei, en wiens schilderijen met zo’n groot talent en vroomheid geschilderd zijn’, pag. 109.

De Sixtijnse kapel met de fresco’s van Michelangelo is vertegenwoordigd evenals het schilderij Paulus van Rembrandt, de barmhartige Samaritaan van Van Gogh, de Pièta van Michelangelo en het beeld David van Donatello.

Bijzonder is de 15^e-eeuwse bibliotheek in Zutphen die nog geheel in originele staat is en waar boeken aan de ketting liggen. Ook de Gutenberg-bijbel en de 95 stelling van Maarten Luther zijn aanwezig.

Van veel onderwerpen zou de lezer meer en grotere afbeeldingen willen zien. Het boek is wel handzaam en kan prima mee op reis want de beste manier blijft het zien en beleven ter plaatse.
Een mooi overzicht van vele eeuwen christelijke beschaving!

Lees de reacties op het forum en/of reageer. Klik HIER

Religieuze kunst en cultuur in 100 beelden
Heather Thornton McRae

De schrijfster wil met dit boek laten zien dat het christelijk geloof tweeduizend jaar een inspiratiebron is geweest voor een groot aantal belangrijke kunst- en architectuurwerken in de hele wereld. In die opzet is ze uitstekend geslaagd. De werken die zij selecteert voor een bespreking beslaan de vroegchristelijke periode tot en met de moderne tijd. Van elk continent zijn kunstwerken opgenomen. Deze kunstwerken zijn gegroepeerd rond vijf thema’s: gebedshuizen; plekken van contemplatie; mozaïeken, sculpturen, schilderijen en glas; graven, gedenkplaatsen, dood en opstanding; heilige woorden; heilige voorwerpen.

Voor elk kunstwerk trekt de schrijfster twee bladzijden uit. Op de ene bladzijde is een foto opgenomen, op de andere bladzijde volgt een korte, kernachtige bespreking van het kunstwerk, aangevuld met een quote over kunstwerk dan wel kunstenaar en een kleine foto met onderschrift van een vergelijkbaar kunstwerk.

De kunstwerken vertegenwoordigen een waaier aan geloofsvormen binnen het christendom. Maar de schrijfster valt op door de zorgvuldige en deskundige wijze waarop zij recht doet aan al die geloofsvormen. Ze beschikt dan ook over een grote kennis van zaken. De enige keer dat ik aan een iets andere formulering de voorkeur had gegeven, trof ik aan op blz. 188. Daar staat dat ‘Luther zijn pogingen tot hervormen op gaf en een afgescheiden protestantse kerk stichtte’. Luther is nooit op een eigen kerk uit geweest. Hij is de facto buiten de kerk gezet in 1521 toen de paus hem excommuniceerde en de keizer hem vervolgens in de rijksban deed. De poging van Luther om de kerk van binnenuit te hervormen was hierdoor mislukt en onmogelijk geworden.

Het christendom is een godsdienst van het Boek. De Bijbel is zelf voorwerp van artistieke aandacht, maar tegelijk ook een bron waar kunstenaars uit putten. Voor kerken, kloosters, liturgische gewaden, schilderijen en beelden ontstond in de loop der eeuwen een schitterende christelijke iconografie.

Een kerngegeven binnen de Bijbel is de geschiedenis van de dood en de opstanding van Christus. Hiermee zijn weer twee thema’s gegeven waar kunstenaren eindeloos op konden variëren.

Het christelijk geloof beleef je met elkaar in een gemeenschap. Je wordt ingelijfd in die gemeenschap door deel te nemen aan de sacramentele gebruiken: doop en avondmaal/eucharistie. Ook hierover ontstonden kunstwerken waarin alle verschillende aspecten benadrukt werden: de rol van Maria, het belang van eenvoud, toewijding aan God, strijd tegen het kwaad.

Het is al met al een sympathiek en prachtig vormgegeven boek geworden. Het is geen boek om achter elkaar uit te lezen. Van dit boek geniet je door steeds een paar afbeeldingen te bekijken en de bijbehorende tekst te lezen. Het is een boek voor ‘langzame lezers’.

Om u een indruk te geven van het gebodene som ik hier willekeurig een paar onderwerpen op: Hagia Sophia, de kathedraal van Durham, Sint-Pieter in Rome, Sagrada Familia in Barcelona, Mont Saint-Michel, Meteora in Griekenland, Icoon van Christus Pantocrator, gewelfschilderij Sixtijnse kapel, de Tuin der Lusten van Jeroen Bosch, het Escorial bij Madrid, de catacomben, het Laatste Oordeel in de kathedraal van Chartres, Codex Argenteus, een getijdenboek, de David van Donatello, de Botafumeiro (wierookvat) in de kathedraal van Santiago de Compostela.

De uitgever heeft er een prachtige uitgave van gemaakt in een handzaam formaat.

Heather Thornton McRae is als historicus verbonden aan de Universiteit van Missouri. Zij houdt zich in het bijzonder bezig met de wisselwerking tussen religieuze opvattingen en kunst en cultuur.

Zie ook het inkijkexemplaar

Lees de reacties op het forum en/of reageer. Klik HIER

Non-fictie

Heather Thornton McRae