De Romeinse Limes
De Neder-Germaanse grens in Nederland
Luit van der Tuuk

De limes is de Latijnse naam voor de grens van het Romeinse Rijk. Het is een verdedigingslinie, die gebouwd is in de periode tussen 40 na Chr. en 250 na Chr.

De Romeinen kozen bij voorkeur voor een natuurlijke grens. Van de Noordzee via de Rijn, Mainz en Donau naar de Zwarte Zee. In Groot-Brittannië ontbrak zo’n natuurlijke grens. Daar bouwde keizer Hadrianus (117-138) een Muur van Newcastle naar Carlisle.

Vandaag de dag liggen er langs de limes prachtige fiets- en wandelpaden. Langs de Muur van Hadrianus ligt van de oostkust naar de westkust een drukbezochte wandelroute met een lengte van ongeveer 150 kilometer. Op het vasteland is er een fietsroute die in Katwijk begint en via Regensburg, Wenen en Boedapest eindigt bij de Zwarte Zee.
Het Romeinse limespad in Nederland omvat een fiets- en wandeltraject van 275 kilometer dat ook begint in Katwijk en eindigt in Berg en Dal. Wie meer wil weten over de limes in Nederland kan terecht in het handzame boekje van Luit van der Tuuk, dat we hieronder bespreken.

Hij begint met een beknopt maar boeiend overzicht van de geschiedenis van het Romeinse Rijk. In typografisch van de hoofdtekst onderscheiden fragmenten zoomt de auteur in op interessante deelonderwerpen. Bijvoorbeeld over de Romeinse kalender, de legerorganisatie, Pompeï en de uitbarsting van de Vesuvius.

De militaire successen van de Romeinen waren te danken aan een uitstekend georganiseerd leger en de aanleg van een goed ontwikkelde infrastructuur van heerwegen. Op strategische plaatsen werden achter de limes mobiele eenheden gelegerd die snel konden ingrijpen als er ergens een doorbraak dreigde. De soldaten die werden ingezet kwamen bij voorkeur niet uit de streek zelf om te voorkomen dat ze zouden samenspannen met de vijand.

In onze streken bouwden de Romeinen militaire versterkingen langs de Nederrijn, de Kromme en de Oude Rijn. Toen waren dat nog brede rivieren. De Friezen, Bataven en Cananefaten werden gedwongen het Romeinse gezag te aanvaarden. De Bataven werden zelfs bondgenoten van de Romeinen en leverden ruiterregimenten die zo goed aangeschreven stonden dat de Bataven vrijgesteld werden van belastingen.
Na het jaar 270 verzwakte het Romeinse Rijk als gevolg van interne machtsstrijd. Grenstroepen werden naar Italië gehaald om deel te nemen aan meerdere opvolgingsoorlogen. De Franken, een verzamelnaam voor verschillende stammen, gebruikten die kans om het grensgebied te veroveren en zich in Gallië te vestigen.

Het laatste hoofdstuk is uitgetrokken voor een beschrijving van de limes in Nederland. Het gaat over forten, wachttorens, het landschap, garnizoensplaatsen, badhuizen, de heerwegen en hedendaagse opgravingen. Het Romeinse bewind heeft in deze streken grote welvaart gebracht en de bewoners geciviliseerd. Het is de ‘pax Romana’ ondanks de strijd tegen binnenvallende stammen. Met het verdwijnen van het Romeinse gezag begint dan ook een periode van verval.

Al met al een ‘leuk’ boek, goed geschreven en heel fraai uitgegeven. De kaartjes zijn bijzonder duidelijk, de foto’s meestal in kleur en van een prettig formaat. Het boek sluit af met een literatuurlijst en een opsomming van musea en websites waar de geïnteresseerde lezer terecht kan voor meer informatie.

Van harte aanbevolen, met een compliment voor auteur en uitgever.

Luit van der Tuuk (1954) is zelfstandig onderzoeker, publicist en conservator bij Museum Dorestad. Hij heeft meerdere boeken over de vroegmiddeleeuwse geschiedenis van Noordwest-Europa op zijn naam staan.

ISBN 9789401919494 | Paperback | Omvang 192 blz. | Uitgeverij Omniboek | januari 2023

© Henk Hofman, 27 februari 2023.

Lees de reacties op het Forum en/of reageer, klik HIER.