Zijn zij nou gek of zijn wij het?
Ruslands actuele geschiedenis en de westerse verslaggeving hiervan
Marie-Thérèse ter Haar

 
De auteur is Rusland-deskundige. De ene helft van het jaar leeft ze in Nederland, de andere in Rusland. Ze bestudeerde de Westerse berichtgeving over Rusland, de Krim en Oekraïne en ze beoogt een meer genuanceerde manier van  nieuwsgaring. Ze begint met Gorbatsjov: die voelde zich bedrogen door de NAVO en door de beloftes over het Europese Huis. Onze Westerse visie op hem is totaal anders dan die van de Russen, die hem verafschuwen. Ze vertelt dat 3 miljoen Oost-Oekraïners tussen 2014 en 2021 gevlucht zijn naar Rusland voor de bombardementen van Kiev en 14.000 gedood. In het westen lezen we enkel dat het conflict is ontstaan door de separatisten. Sinds 24 februari 2022 is de Russische inmenging helaas wel een feit.

De Russen zijn diep teleurgesteld in Europa en sluiten zich nu aan bij China. In 1986 was de sfeer totaal anders. Maar dan bleek dat de SU failliet was, dat mensen ontslagen werden of te weinig loon kregen, dat winkels leeg waren en alles duurder werd. De werkloosheid steeg tot 50%. Zondebok werd het echtpaar Gorbatsjov.
Tijdens Jeltsin werd het nog erger: chaos, wetteloosheid, maffia. Het land werd leeggeplunderd door oligarchen en door Europeanen en Amerikanen.

In 2000 kwam Poetin aan de macht. Hij zorgde voor orde, betaling van lonen en pensioenen, straffen voor de afpers-maffia. De hoge olieprijs hielp hem daarbij. De Russen waren tevreden over zijn ‘geleide democratie’. Toen hij in 2005 de miljardairs wou belasten en de leegroof van het land deed stoppen, kregen ze asiel in ‘Londongrad’, Amsterdam, Zwitserland, Oostenrijk. Hun miljarden waren welkom. Berezovski bekocht het in 2013 met zijn leven: vermoord of zelfmoord. Medvedev was tussen 2008 en 2012 veel minder marionet van Poetin dan de Westerse pers suggereerde: hij zorgde tegen de zin van Poetin voor vrij internet en voor allerlei vernieuwingen die de pers niet haalden.

De schrijfster stoort zich herhaaldelijk aan de anti-Russische retoriek in Europa en Amerika, waarbij nooit gezegd wordt wat er sinds 2000 wel goed gaat in Rusland. De afvalhopen, de injectiespuiten, de bedelaars die in de straten lagen tot 2005, zijn opgeruimd (p. 40-45). Navalny heeft een aanhang van slechts 6% (p. 46).

De meeste Russen vinden dat Moskou de Russisch-sprekenden in Oost-Oekraïne moet helpen, dat het Westen zich minder moet bemoeien met Rusland en het land als gelijke moet behandelen. Vanaf 1991 ging het snel bergaf met Rusland en ook met de andere ex-Sovjetrepublieken, samen goed voor meer dan 300 miljoen inwoners. Ineens woonden ruim 30 miljoen Russen buiten Rusland en in hun failliete land was er geen plaats voor hen.
In Rusland verdienden professoren nog 30 euro per maand. Soldaten waren ondervoed. 100.000 soldatenfamilies die uit de DDR teruggekeerd waren, leefden in 1999 nog in tenten en containers. Tussen 1991 en 2000 daalde de industriële productie met 50%, het BNP met 65%, de lonen met 40%. 1/3 de moest rondkomen met 35 euro per maand. Van de pensioenen werd slechts 18% uitbetaald. De populariteit van Jeltsin daalde van zeer hoog in 1991 naar 4% in 2000.

Rusland wou bij de NAVO, maar Amerika hield dat tegen. In 1999 bombardeerde de NAVO Servië, zonder toestemming van de UNO en zonder Rusland te raadplegen. In 1992 had Wolfowitz al gezegd dat Amerika de enige supermacht moest blijven en moest voorkomen dat er in de ex-SU een nieuwe rivaal zou opstaan. Brzezinski voegde eraan toe dat het Westen ook Oekraïne moest controleren: zonder Oekraïne zou Rusland geen grootmacht zijn. Volgens Ter Haar hebben beide doctrines de botsing met Rusland veroorzaakt en zou Amerika ook nooit dulden dat Rusland in Canada, Mexico of Cuba zou interveniëren.

Begin september belde Poetin met Bush over een komende terreuraanval. Helaas kwam die er al op 11 september. Toen werkten Poetin en Bush nog goed samen tegen de terreur. De Amerikanen wilden een raketschild plaatsen in Polen en Tsjechië, zogezegd tegen Iran en Noord-Korea. Vanaf 2007 uitte Poetin herhaaldelijk kritiek op hun optreden. In 2008 steunden de Russen Zuid-Ossetië tegen Georgië, dat er binnenviel.

Ter Haar noemt de Maidan-revolutie een ‘staatsgreep’, waarbij ‘uit oudere nazi-aanhangers voortgekomen bendes’ een sleutelrol speelden. De topfiguren van het regime Porosjenko (2014-2019) waren volgens haar door de VS aangewezen. Hopelijk is deze interpretatie fout. Frans Timmermans en Guy Verhofstadt, die toen kwamen supporteren, zullen het niet graag lezen. Ze vermeldt er niet bij dat Janoekovitsj fraude gepleegd had bij de verkiezingen.

Kort na die ‘staatsgreep’ werd het Oekraïens de officiële taal ten nadele van het Russisch. De Donbas maakte zich dan los. Er volgde een burgeroorlog. Het regeringsleger bombardeerde de Oost-Oekraïners, die Russische steun kregen. De Krim sloot zich dan aan bij Rusland, wel na een inval die hier niet vermeld wordt. Wat niet belet dat de Krim met zijn heldenstad Sebastopol bij Rusland hoort.

Op 17 juli 2014 werd een vliegtuig neergeschoten, met 298 doden tot gevolg. De auteur noemt geen daders, hoewel die bekend zijn. De Russische media toonden dagelijks beelden van verwoestingen door Kiev en van duizenden Oost-Oekraïners die naar Rusland vluchtten. De Westerse media toonden deze beelden weinig of niet zoals ze ook geen beelden toonden van de pro-Loekasjenko-betogingen in Wit-Rusland.

Ter Haar zegt ook dat de Amerikaanse inmenging in Oekraïne bijdroeg tot de ontwrichting, onze media zeggen dat van de Russische, en ze vertelt ook dat de zoon van Biden in 2014 een topfunctie kreeg bij het Oekraïense gasbedrijf Burisma, met een maandsalaris van 50.000 dollar.
Ze zegt dat de lonen en pensioenen in Oekraïne niet eens één vijfde bedragen van de Russische: helaas geeft ze geen cijfers. De presidenten van Oekraïne hebben zich verrijkt, Poetin blijkbaar niet. Ter Haar beweert dat Rusland een vrij internet heeft: dat is al jaren verleden tijd. Facebook en Instagram zijn ‘terroristische en extremistische organisaties’, Meduza, Novaja Gazeta, The Moscow Times en tv-zender Dozjd zijn verboden. Dat ons nieuws selectief is, zal wel kloppen.

In het laatste hoofdstuk herhaalt ze dat het Westen grotendeels schuldig is aan de broederstrijd tussen Russen en Oekraïners en aan de aanhechting van de Krim. Men had Oekraïne neutraal moeten maken. Het demoniseren van Rusland is ook volgens Kissinger gevaarlijk: het maakt de Russen nog nationalistischer. Europa is gebaat bij samenwerking, de VSA zoeken de confrontatie.

Beoordeling
Ondanks de vele herhalingen is de auteur er wel in geslaagd de andere kant van Rusland te laten zien. Herhaaldelijk schudt ze de lezer wakker met inzichten die hier de pers niet halen, o.a. over de Donbas, de Krim-referendum, de houding van Nederland tegenover Rusland. De kaart van de NAVO (p. 64-65) toont duidelijk de uitbreiding naar het Oosten. Dankzij Poetin komen Finland en Zweden er ook nog bij.

Tegelijk is het zo dat de vele gesprekken van Merkel, Macron en Biden met Poetin hem niet weerhouden hebben om zijn imperialistische oorlog te voeren in een onafhankelijk land dat herhaaldelijk door Rusland erkend is. Hij heeft er ook ruim 36.000 bevestigde oorlogsmisdaden laten begaan en blijft die ontkennen. De schrijfster beweert dat Rusland en China van de Taliban eisen dat vrouwen mogen blijven werken (p. 16). Helaas bemoeien zij zich daar niet mee en ook niet met het verbod voor meisjes om naar school te gaan. Ter Haar schrijft ook: “Waar zijn de bewijzen dat Rusland Oost-Europa wil aanvallen?” (p. 17). Helaas zien we die elke dag sinds 24 februari.

Nog enkele details: de titel van het boek is veel te lang, maar door het kleine lettertype staat er meer in deze 160 pagina’s dan in sommige van 300 pagina’s. Op p. 11 staat: Rusland is geen dictatuur: sinds de oorlog blijkbaar wel, want al wie kritiek heeft, riskeert lange celstraffen. De invoering van de krijgswet in oktober 2022 zorgt voor nog meer dictatuur.
Op p. 36 lezen we dat Berezovski is ‘overleden’: dat is wel een eufemisme, want er zat een strop rond zijn hals. Op p. 39 staat: je mag columns schrijven in een krant die anti-Poetin is: helaas zijn alle kritische kranten verboden. En wie op het ‘vrije internet’ iets post op Facebook of Instagram riskeert enkele jaren cel.

De Georgische president is niet meer Margvelashvili, maar Salome Zoerabisjvili. Bij de geschiedenis van Oekraïne vergeet ze de Holodomor en de Terreur (p. 106-107). De Russen willen die herinnering ook uitwissen door in de bezette gebieden de gedenktekens te verwijderen en te vernielen: in Marioepol gebeurde dat op 18 oktober 2022. Ze zegt dat tijdens Hillary Clinton miljarden dollars geïnvesteerd zijn in Moskou om een regimewisseling te realiseren. Ik vermoed dat het eerder miljoenen zijn en het effect was nihil. Gorbatsjov is hier (p. 151) nog levend: op 30 augustus 2022 is hij gestorven.

In de bibliografie (p. 158-159) mis ik enkele interessante boeken, o.a. Oleg Chlevnjoek: Stalin, Anne Applebaum: Rode Hongersnood, William Taubman: Gorbatsjov, Steven Lee Myers: Poetin, Katlijn Malfliet: Poetinisme, Catherine Belton: De mannen van Poetin, Emmanuel Wagemans: De Russische Krim, Mary Elise Sarotte: Not One Inch. De boeken over de geopolitiek van 2010 en de wereldorde van 2003 zijn inmiddels achterhaald. Bij de sites mis ik Meduza en Raam op Rusland. Het belangrijkste aspect van dit boek is dat het ons toont hoe Rusland en het Westen uit elkaar zijn gegroeid en dat het wijst op de Russische kant van het verhaal en de tekorten in onze berichtgeving.

ISBN 978-90-817-1397-9 | Paperback | 160 pagina's | Uitgeverij Rusland en Oost-Europa Academie, Arnhem, januari 2022

©Jef Abbeel, oktober 2022 www.jefabbeel.be

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER