Tragedie van een volk
De Russische Revolutie 1891-1924
Orlando Figes

Orlando Figes is de auteur van meerdere boeken over de recente Russische geschiedenis: Natasja’s dans, Fluisteraars, de Krimoorlog, om drie van de bekendste te noemen. Hij is hoogleraar Russische geschiedenis aan de University of London.

Figes vergaarde met deze boeken enorm veel roem. Hij draaide zijn glanzende reputatie zelf de nek om toen in 2010 bleek dat hij onder pseudoniem boeken van collega’s heel kritisch recenseerde. Eén van zijn eigen boeken voorzag hij daarentegen anoniem van een schitterende recensie. Hoe een groot wetenschapper toch weer kleingeestig kan zijn. Figes had dit helemaal niet nodig en had gewoon moeten vertrouwen op de kwaliteit van zijn boeken. En ook al zou de kwaliteit matig zijn geweest: zoiets doe je natuurlijk nooit, en zeker als wetenschapper niet. Figes kocht een proces af door een forse schadevergoeding te betalen.

Sindsdien bekijk ik de boeken van Figes altijd met andere ogen. Toch blijft bewondering voor het vakmanschap van Figes bestaan. Zijn boeken zijn wetenschappelijk verantwoord en schitterend geschreven. Door het inlassen van verslagen van getuigen krijgt Tragedie van een volk een persoonlijk perspectief waardoor de lezer inleeft wat een verschrikkelijk leven veel mensen doormaakten tijdens de Russische Revolutie.

In zijn Nawoord verbaast Figes zich er terecht over dat het vreselijke tijdperk van de Revolutie en de daaropvolgende Stalinistische terreur toch weer vergoelijkt wordt en met heimwee wordt herdacht. Poetin erkent deze periode als een zwarte bladzijde in de geschiedenis, maar relativeert dit meteen door op te merken dat dit soort zaken nu eenmaal voorkomen en andere landen zoals Duitsland in de Tweede Wereldoorlog en Amerika in Vietnam het nog veel bonter hebben gemaakt. Daarom moeten we ons niet met schuldgevoelens op laten zadelen, concludeert hij.  Geen ontkenning dus van misdaden begaan door Stalin, daar moet het Russische volk nu overheen stappen. We moeten tenslotte verder en kunnen niet in het verleden blijven hangen. Inderdaad, dit is verontrustend. Anders dan Duitsers en Amerikanen die hun verleden onder ogen hebben gezien, maken de Russen geen schoon schip.

Er zou alle reden voor zijn om schoon schip te maken. Toen ik de eerste Nederlandse druk in 2006 las, was ik diep onder de indruk van het onmetelijke lijden van het Russische volk. Maar, waarschuwt Figes, revoluties zijn nooit ver weg. De geschiedenis van Europa in de twintigste eeuw toont aan hoe kwetsbaar de democratie is. De Westerse liberale democratie heeft de Tweede Wereldoorlog maar net aan overleefd. Ook West-Europa moet op z’n tellen passen.

Het boek van Figes neemt 1891 als startpunt aan en eindigt in 1924 met de dood van Lenin. De laatste foto in dit boek is een foto van Lenin een paar maanden voor zijn dood genomen. De vurige revolutionair van weleer is veranderd in een wegkwijnende man, het holle gezicht getekend door de naderende dood. Een aangrijpende foto. Figes publiceert zijn boek in 1996 nadat het communistische experiment is mislukt en de Sovjet-Unie ineen is gestort. We zijn dan wel pakweg 40 miljoen doden verder en een illusie armer. Als er iets is, dat dit boek de moeite waard maakt, dan is dat het inzicht dat revolutionairen hun idealen hoger waarderen dan het leven van mensen. Mensen zijn niet meer dan ‘mest op de velden van de toekomst’. De heilstaat wordt gebouwd op lijken.

Lenin was volgens Figes niet minder wreed dan Stalin. Bovendien zou hij laf zijn geweest. Maar Lenin bezat het juiste politieke instinct. Hij wist in 1917 precies wat de bevolking wilde en beloofde wat zij het vurigst wenste: vrede, land voor de boeren en brood. Met die beloften kwam hij aan de macht en was de weg vrij voor zijn dictatuur.

Tragedie van een volk is een imposant werk, een klassieker. De herdenkingseditie is in een robuuste hard cover uitgegeven en heel schappelijk geprijsd. Naast de gebruikelijke rubrieken zoals een Bibliografie, Notenapparaat en een Register is dit boek ook toegerust met acht fotokaternen, vijf duidelijke kaarten, een verklarende woordenlijst en een nawoord van de auteur speciaal voor deze herdenkingseditie geschreven.

Tragedie van een volk verscheen voor het eerst in 1996 in de Engelstalige editie. Uitgever Henk ter Borg schatte dit boek op zijn waarde in en bracht dit omvangrijke werk kort na de oprichting van Nieuw Amsterdam in vertaling uit (2006).

ISBN: 9789046822739 | Hardcover| 1128 pagina's | Nieuw Amsterdam | september 2017
Herdenkingseditie 100 jaar Russische Revolutie

Henk Hofman, 1 oktober 2017

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER