Het dagboek van Eefje Jonker
(bezorgd door Robert Anker)
Eefje Jonker

Bij toeval krijgt Robert Anker twaalf schriftjes in handen die volgeschreven zijn door Eefje Jonker (1910), de weggemoffelde 'tante' van Robert.
Eefje was het onwettige kind van Reinder Jonker, de broer van Roberts grootvader van moeders kant. Zij werd ondergebracht bij het kinderloze echtpaar De Zeeuw, woonachtig in Berkhout, Noord-Holland.
Eefje krijgt op 11 mei 1928, haar achttiende verjaardag, te horen dat de mensen die zij voor haar ouders hield, niet haar ouders zijn. Wie haar moeder is weten ze niet, wel bekend is dat vader Reinder naar Indië is gestuurd. Eefjes geboorte was een groot schandaal in de familie. Niemand sprak er meer over en zodoende kunnen Cor de Zeeuw en zijn vrouw haar niet meer vertellen dan het kleine beetje dat ze weten.

Dit nieuws maakt dat Eefje diezelfde dag aan een dagboek begint.
Ze vertelt bijna onderkoeld hoe ze de mededeling ervaren heeft. Ze is er eventjes mee bezig maar niet erg. Ze vertelt meer over haar werk 'vervelend kantoorwerk', over haar vriendin Jantine die ze kent van de ulo en over haar tekeningen die ze weer is gaan maken. Ze filosofeert over het bestaan van God, over waarom ze soms zo zenuwachtig is 'alsof alles wijd wordt om haar heen' enz.
Op 2 juni 1928 juicht ze dat ze een kapstersopleiding mag gaan volgen in Amsterdam. Dat dit haar hele leven op zijn kop zal zetten verwacht ze totaal niet.

Op die opleiding ontmoet ze namelijk  Elsa, de vlotte meid met rode krullenbos. De meisjes voelen zich onmiddellijk tot elkaar aangetrokken en er ontstaat een levenslange vriendschap en zelfs meer dan dat. Elsa blijkt de liefde van Eefjes leven te zijn. De gevoelens zijn wederzijds.

'Hoe moet dat nou Elsa? vroeg ik. 'We kunnen toch geen, nou ja, geen verkering hebben, zoals een man en een vrouw? 'Natuurlijk niet,' zei Elsa. 'we zijn toch geen homo's? Toen ik haar verbaasd aankeek, zei ze: 'Nu ja, lesbisch dan. Je weet toch wel wat dat is?' 'Eigenlijk niet,' zei ik, 'niet helemaal, stom, hè?'

Het is opvallend hoe openhartig Eefje over dit onderwerp praat, het is 1928, een tijd waarin dergelijke zaken taboe waren. Samenwonen en een relatie opbouwen was natuurlijk ondenkbaar. Elsa trouwt en ook Eefje vindt een erg aardige echtgenoot die haar aanbidt, samen met hem runnen ze de boerderij en heeft ze een kapperszaak aan huis, ze krijgen een dochtertje, Heleen.
Maar Eefje stikt in het huwelijk, ze ziet zich over 40 jaar nog precies hetzelfde doen. Als Heleen drie is verlaat ze man en kind en vertrekt als een dief in de nacht naar Amsterdam waar ze zich in het culturele leven stort. Ze bloeit helemaal op. Bijzonder om te lezen is hoe geraakt ze is door het boek Bint van Bordewijk, de korte zinnen, de bijzondere namen van de kinderen en later is ook Simon Vestdijk een punt van adoratie.

In het dagboek zitten grote hiaten. Aanvankelijk schreef Eefje veel maar naderhand alleen als ze zin had om te schrijven of als er iets bijzonders gebeurd was. We lezen over de oorlogsjaren waarbij ze opmerkelijk genoeg duidelijk aangeeft dat ze weet dat de joodse mensen in de kampen gedood worden. Ze zit in het verzet en heeft daardoor een heel bijzondere, bijna ongeloofwaardige, ontmoeting. Elsa blijft haar grote liefde. Het contact tussen de twee vrouwen blijft bestaan, het verhaal heeft zelfs een happy end.
Het leest heerlijk weg allemaal. Soms wel met opgetrokken wenkbrauw, zou iemand die in het verzet zit in een dagboek opschrijven wat ze doet? En dan nog dat dagboek achterlaten bij haar ouders?

Na het verschijnen van dit boek is er ophef over ontstaan. Was het dagboek wel echt? Had Robert Anker niet alles verzonnen?
Echt vreemd is dat niet. Het verhaal is te 'mooi', te 'glad'. Het leest als een roman is een veel genoemde opmerking over een non-fictieboek maar in dit geval is het waar. Er zijn geen foto's van de schriftjes alleen de eerste bladzijde van het eerste schriftje.
Vreemd is ook het gebrek aan boosheid en werkelijk verdriet. Het zal je gebeuren als je ineens te horen krijgt dat je andere ouders hebt dan je dacht. Dan ben je in de war en vraag je je van alles af, lijkt me. Maar Eefje meldt het, en klaar, ze babbelt daarna over tekenen en schoolvriendin Jantine. Ook haar scheiding en het achterlaten van haar kind worden wel genoemd maar wordt eveneens erg onderkoeld verteld.
Het is wel een dagboek! waarin je normaal gesproken puur en eerlijk je gevoelens schrijft maar Eefje schrijft een vloeiend verhaal, geen dagboek.
Ze haalt zelfs aan wat er in de dagboeken stond die ze kwijt is geraakt.
Maar het zou allemaal kunnen, het zou allemaal waar kunnen zijn. Zelfs het zoete einde...

ISBN: 9789021446851 Paperback, 176 pagina's met enkele foto's, Querido, maart 2013.

© Dettie, 25 oktober 2014.

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER