Fortuna’s kinderen
Een trans-Atlantische familiekroniek
Annejet van der Zijl

In 2020 schreef Annejet het Boekenweekgeschenk Leon & Juliette. Dat - gedwongen - kleine boekje verhaalde over Leon Herckenrath, afkomstig uit Monster in het Westland, die fortuin wilde gaan maken in de Nieuwe Wereld. Eind oktober 1818 vertrok hij om op vrijdag 25 december in Charleston, in de Zuidelijke Staten, te arriveren. Een rijke stad waar het dagelijkse leven nog nooit zonder slaven had gefunctioneerd. ‘A peculiar institution’ werd het genoemd. Slaven houden was voor de Charlestonianen een grondrecht.

Als Leon intrekt bij James Magnan, maakt hij kennis met deze in zijn Hollandse ogen onmenselijke gang van zaken. In het huis van Magnan woont Josephine, een jonge slavin, wiens ouders oorspronkelijk uit Kameroen en Ghana kwamen. Zij was 15 jaar oud toen zij zwanger raakte van een blanke man. Haar dochter verzorgde Leon toen hij ernstig ziek werd. Juliette was toen 9 jaar oud, Leon bijna 19. Niemand zag aankomen dat hier een bijzondere relatie zou ontstaan.
Een jaar later kocht Leon haar en liet haar vrij, trouwde zelfs met haar in 1823.
Dat was een hachelijke zaak in Charleston, zeker als je van plan was zoals Leon om fortuin te gaan maken in de handel.
Hun huwelijk en het gezin dat zij vormden bleef dan ook geheim.

Toen de slavernijwetten steeds strenger werden besloot Leon hun kinderen en later ook Juliette naar Nederland te smokkelen. Een voor een ondernamen zij de reis en werden in Monster liefdevol opgevangen door de moeder van Leon op het landgoed Geerbron.
Hun oudste dochter was Virginie. Net als haar later gearriveerde broers en zussen kreeg zij een goede opleiding.
Intussen had Leon nog de droom om ooit met zijn Juliette terug te keren naar Amerika om daar openlijk samen te kunnen leven. Voor het zover was verdeelde hij zijn tijd tussen Charleston en het Westland, steeds heen en weer varend.

Dit werd al beschreven in het boekenweekgeschenk. En toen ontdekte Annejet van der Zijl dat er nog nazaten van de familie Herkenrath in leven waren. Een achterachterkleindochter van Juliette en Leon Herkenrath, woonachtig in San Francisco, meldde zich!
En zo kwam er het vervolg, nu verenigd in één boek.

Het vervolg werd de geschiedenis van Virginie die trouwde met Ko de Fremery en net als haar ouders een veelbewogen leven leidde. Ko trok naar Amerika, en noemde zich vanaf dat moment James. Ook hij was een goede zakenman, hij bouwde niet eenmaal, maar meerdere keren – na verschillende rampen - een imperium op. James en Virginie woonden in San Francisco.

Het lijkt wel een avonturenverhaal. Dat is het eigenlijk ook. Amerika ontstond in die tijd, en trok vele gelukszoekers, zoals Van der Zijl hen noemt. Helaas zijn veel persoonlijke documenten verloren gegaan, zodat we vooral de achterliggende geschiedenis van de slavernij, van de onmin tussen de Noordelijke en Zuidelijke Staten als ook de geschiedenis van San Francisco in dit boek terugvinden.

Je zou hebben willen weten hoe de vrouwen in dit verhaal hun leven ervaren hebben, maar dat is iets waar je nooit achter zal komen. Waren zij niet immers ook min of meer slachtoffers van hun tijd? Juliette als slavin, gehuwd op haar veertiende, met als gevolg vijftien zwangerschappen! Het leven kan niet alleen rozengeur en maneschijn geweest zijn. Maar ze ontsnapte aan het lot zoals dat van vele slaven toen ze eenmaal vrijgekocht was.
Virginie had het een generatie later al beter, maar was net zo goed gevangen in haar tijd.

We zien hun leven alleen bezien door een buitenstaander uit onze tijd, al doet Van der Zijl zeker haar best om inzichtelijk te maken hoe het geweest moet zijn. Bovendien is het niet haar opzet om een roman te schrijven.

Fortuna’s kinderen is een boeiend inkijkje in levens van een paar vrouwen – en mannen – waar wij in onze tijd geen idee van hebben. Er staan foto’s in, een stamboom, een nawoord en een bibliografie.

Bij het lezen van een boek als dit bekruipt de lezer de wens om te zien waar deze mensen hun leven doorgebracht hebben. Annejet van der Zijl laat dan ook weten wat er nu nog over is. Niet veel helaas. 
In Nederland is er alleen nog de grafkelder van de familie Herckenrath. Dit graf is als kelder aangelegd in de duinen, maar inmiddels ligt het hoger dan zijn omgeving. In de grafkelder liggen familieleden van oud-burgemeester Léon Herckenrath. In 1847 is deze particuliere kelder gesticht na enkele tragische familiegebeurtenissen. De laatste bijzetting heeft plaatsgevonden in 1906. De familie Herckenrath was in de negentiende eeuw bewoner van  de buitenplaats Geerbron aan de Herenstraat in Monster. Van deze buitenplaats is niet veel meer te zien.

Annejet van der Zijl studeerde in Amsterdam en Londen. Ze werkte als journaliste tien jaar bij het opinieblad HP/De Tijd, waar ze zich specialiseerde in literaire geschiedschrijving en portretten. In 1998 debuteerde ze met Jagtlust, over het meest roemruchte artistieke broeinest van Nederland.
Annejet van der Zijl ontving in 2012 de Gouden Ganzenveer voor haar grote betekenis voor het geschreven en gedrukte woord in Nederland.

ISBN 9789048862412 | Hardcover | 288 pagina's | Uitgeverij Hollands Diep | september 2021

© Marjo, 2 december 2021

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER