Eeuwig kind
Cristovão Tezza
'Ik geloof dat het vandaag is,' zei ze. 'Nu,' vulde ze aan met stemverheffing, zijn arm aanrakend omdat hij een verstrooide man is.
Met deze openingszinnen wordt de geboorte van Felipe aangekondigd. De artsen vertellen de kersverse ouders dat het jongetje het syndroom van Down heeft. De wereld van de ouders stort in. Met name de vader weet zich geen raad.
'Wat opwelde was geen huilen van commotie maar iets vermengd met een woedend soort haat.' [...] Een stil net van solidariteit - de solidariteit van de tragedie, een zwijgende solidariteit - verhief zich binnen een paar uur rondom hem, maar hij wilde niemand horen. Hij blijft zich verzetten; de volgende minuut van zijn leven ligt voor hem, maar hij wil de deur niet openmaken. In de stilte met vrouw en kind merkte hij dat hij huilde, wat niet lang duurde. Hij probeerde wanhopig een woord te vinden in die leegte; er was er geen een.'
De vader blijft daarna dan ook hardnekkig weigeren de waarheid onder ogen te zien. Het kind reageert normaal op alles volgens hem. Had hij niet onlangs gelezen dat een kind met een mongoloide uiterlijk helemaal niet het syndroom van Down hoeft te hebben? Is het geen diagnosefout? Hij leest in encyclopedieën en spreekt met een geneticadocent, het kan zomaar zijn dat zijn kind het syndroom niet heeft. Er wordt een DNA test gedaan... Felipe heeft wel degelijk het syndroom van Down. Maar zei de professor niet dat tachtig procent van de mongoloide kinderen niet lang blijven leven? Dat de meeste kinderen met het Down sdyndroom een hartkwaal hebben? Felipe wordt onderzocht... zijn hart functioneert uitstekend.
De vader ontwijkt, wil er niet aan, de moeder, zijn vrouw, onderneemt actie. Ze leest over een stimulatieprogramma voor kinderen met een Downsyndroom. De vader, hij is schrijver, ziet het ook zitten. Een compleet programma heeft een begin, een midden en een eind. Dat is overzichtelijk, daar kan hij wat mee. Bovendien zal hij het meest met het kind te maken krijgen. Zijn vrouw heeft een drukke baan. De ouders zijn niet het probleem, de ouders zijn de oplossing wordt hem in de kliniek waar het programma uitgelegd wordt, verteld. Het grote toverwoord is motivatie. De vader gelooft in de behandeling. De vader 'bladert met het enthousiasme van een toerist die een reisfolder bekijkt door de gestencilde pagina's met de dagindeling - liever gezegd de uurindeling- van de oefeningen waaraan ze zich de komende jaren zullen wijden.'
En zo begint het nieuwe leven van de vader en de zoon. Het programma wordt nauwgezet gevolgd.
Wat dit boek zo bijzonder maakt is vooral de enorme zelfreflectie van de vader. Hij vindt zichzelf af en toe een dweil van een vent maar draagt evengoed wel een kern van trots, van zelfwaardering in zich waardoor hij niet in een depressie schiet. Hij schrijft maar door, wetende dat het goed is wat hij schrijft, ondanks de vele afwijzingen. Hij blijft de letterencolleges volgen, hij heeft het diploma nodig 'om te overleven'. Hij blijft 's avonds naar de kroeg gaan en mochten ze naar zijn zoon vragen dan is 'alles oké'. Hij praat niet graag over Felipe. Diep in zijn hart is er nog steeds de schaamte dat hij 'zo'n kind' heeft afgeleverd.
Toch leert de vader met het verstrijken der jaren veel van Felipe. De jongen heeft geen besef van tijd, is dat erg of is het een zegen? Als Felipe iets doet wat niet mag dan krijgt hij wel straf. Felipe is dan eventjes verdrietig totdat er weer iets interessants te zien of te horen is. Heeft dat niet iets moois, de straf aanvaarden, verdrietig zijn maar dan weer doorgaan omdat er nog zoveel te ontdekken valt in de wereld?
De taal, die voor de vader zo belangrijk is, leeft niet bij Felipe. Toch laat Felipe hem vaak versteld staan door dingen die hij doet en zegt en kennelijk toch het een en ander onthouden heeft. Alleen komt het er niet in volzinnen uit.
Het altijd goede humeur van Felipe doet de naar somberheid neigende vader ook nadenken. 'Je lijdt aan een zware ziel' zegt hij over zichzelf.
Als Felipe iets niet mag dan haalt hij zijn schouders op en lacht en leeft weer door. Vaak verzint hij dan wel iets anders zodat hij het toch kan doen.
Felipe is enthousiast, er is zoveel moois, er is zoveel leuks. Het opent de ogen van de vader. Waarom zo moeilijk doen? Waarom zo zwaar op de hand zijn? Ook de ontwapende eerlijkheid van Felipe doet hem beseffen hoe lastig mensen het elkaar af en toe maken.
Langzamerhand groeit de acceptatie en ontstaat er een onverbrekelijke band tussen vader en zoon.
Een in prachtige taal geschreven tijdloze roman, gebaseerd op eigen ervaringen, waarin de vader genadeloos eerlijk over zijn angsten, gebreken, vermijdingsgedrag en langzame acceptatie vertelt.
Cristovão Tezza (Brazilië 1952) is hoogleraar aan de Universiteit van Paran. Hij wordt beschouwd als een van de toonaangevende schrijvers in Brazilië. Eeuwig kind werd bekroond met vijf Braziliaanse literaire onderscheidingen en een prijs voor Portugese literatuur.
Cristovão is vader van Felipe, een 26-jarige jongen met het syndroom van Down.
ISBN 9789025431532 Paperback 223 Uitgeverij Atlas-Contact september 2009
Vertaald door Arie Pos
Dettie, 8 mei 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
Een emotionele fout
Cristovão Tezza
Ik heb een emotionele fout gemaakt, stelde Beatriz zich voor twee dagen later aan haar vriendin te vertellen – dat was wat hij zei toen ik de deur opendeed, op de neutrale toon van iemand die het over een beursnotering leek te hebben, en zonder me aan te kijken liep hij door alsof hij het appartement al kende, twee, drie, vier stappen tot hij op de kleine tafel stuitte, waarop hij met zijn rechterhand de fles wijn neerzette en met zijn linkerhand de map met teksten neerlegde (en ze stond onthand temidden van drie tegenstrijdige signalen, de fout, de wijn, de tekst, en daarbij het soort invasie van iemand die doet alsof hij thuis is – zoals ze had gedroomd, zou Beatriz aan haar vriendin bekennen, en beiden zouden het een grappig idee vinden – alsof hij thuis is, maar op de verkeerde manier) en Beatriz sloot langzaam de deur met de glimlach van iemand die zich ondergedompeld voelt in de ironie van het geval, en dat is niet onprettig; en ze draaide zich om om de rest te horen, zag hem nu met vrije handen staan, het silhouet tegen het licht, de voor korte tijd doelloze armen van die magere man: ‘Ik ben verliefd op je geworden.’
Het bovenstaande is de openingszin van deze roman en daarmee is gelijk de toon gezet. Cristovão Tezza plaatst twee mensen bij elkaar die elkaar de vorige avond voor het eerst ontmoet hebben. Paulo Donetti en Beatriz. Paulo Antonio Donetti da Silva zoals hij officieel heet is een van de belangrijkste Braziliaanse schrijvers van de eenentwintigste eeuw en Beatriz heeft voorgesteld hem te helpen, ze bewondert de schrijver al jaren. Hij wil dat zij zijn handgeschreven teksten kritisch leest en uittypt.
En nu zitten ze in haar appartement en willen elkaar alles vertellen maar durven niet. De woorden 'Ik ben verliefd op je geworden' blijven in de lucht hangen. Er zijn veel stiltes waarin ze elkaar geestelijk aftasten. Ondertussen voert Beatriz denkbeeldige gesprekken met haar vriendin Doralice. Ze vertelt haar wat ze graag zou willen zeggen tegen Paulo maar niet doet.
Bij beiden flitsen duizenden gedachten door het hoofd. Van hun kindertijd tot het heden en terug. Ze spreken nauwelijks tegen elkaar, af en toe een enkele zin, maar elke zin wordt gevolgd door zinnen die ze naar elkaar zouden willen uitspreken. Soms lichtelijk verwarrend omdat je je afvraagt of ze het werkelijk gezegd hebben of niet maar dat vragen ze zichzelf af en toe ook af.
Het verhaal beslaat één avond en geeft de innerlijke strijd van twee mensen weer die voelen dat er iets groots uit hun ontmoeting kan groeien maar bang zijn om weer gekwetst te worden. Ze hebben beiden de nodige emotionele bagage te dragen. Er vallen ongemakkelijke stiltes maar ze willen graag de avond voortzetten, ze willen elkaar alles en niets vertellen maar het enige wat ze doen is kijken, naar elkaar lachen, proberen grappig te zijn, zakelijk te zijn, vrolijk te zijn. Kortom twee mensen die weten dat er meer kan zijn maar niet weten hoe ze dat aan kunnen pakken zonder de ander af te schrikken. Het is een constant zoeken naar de goede zin, het juiste antwoord omdat ze beiden zo graag willen dat alles goed zal verlopen.
De schrijver heeft het ons niet makkelijk gemaakt. Je kunt dit boek niet snel lezen daarvoor zijn de zinnen te zorgvuldig opgebouwd.
De interne monologen zijn pittig en zoals bij iedereen die in gedachte verzonken is springen de herinnering van de hak op de tak. In het begin is het erg wennen omdat deze manier van vertellen niet vaak voorkomt maar Cristovão Tezza weet je in het verhaal te trekken en de spanning op te bouwen ook al gebeurt er ogenschijnlijk niets. Het resultaat is dit prachtige verhaal, zeer de moeite van het lezen waard. Het is een juweeltje dat veel meer aandacht verdient dan het tot nu toe gekregen heeft
ISBN 9789025436032 |Paperback | 189 pagina's | Uitgeverij Contact | juli 2011
Vertaald door Arie Pos
© Dettie, 4 november 2011
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
