Stiltewoorden

Dit boek is eerder, in 1983 namelijk, in het Nederlands verschenen onder de titel 'en Johnny trok ten strijde'. Toen werd het vertaald door Ernst van Altena. Die bleek ik ook in mijn boekenkast te hebben staan. En via internet heb ik de oorspronkelijke Engelse tekst van diverse stukken. Ik kan niet anders zeggen dan dat er niets mankeert aan de vertalingen, maar er zijn wel verschillen. Grotendeels ligt dat aan het veranderen van de taal, gedurende 25 jaar.

Het verhaal is dat van Joe, een jonge Amerikaanse soldaat. De jongen is letterlijk aan flarden geschoten toen de Eerste Wereldoorlog al bijna ten einde was. We lezen zijn gedachten. Zijn herinneringen, zijn ervaringen. Hoe hij langzaam - stukje bij beetje, pagina's lang - ontdekt dat hij geen armen meer heeft. En geen benen. En hij kan niet horen, hij kan niet zien, hij kan alleen maar op zijn rug liggen en is totaal afhankelijk van de verzorging van hem onbekende verpleegsters.
Dalton Trumbo kan natuurlijk onmogelijk weten hoe het is als je op die manier 'leeft', maar hij heeft toch zeker een overtuigende poging gedaan, hetgeen een ontroerende maar vooral ook ontluisterende roman oplevert. De wanhoop en de onmacht van een jongeman die zijn leven nog voor zich had leidt als vanzelf tot de waaromvraag. Waarom die oorlog? Hoe kan het dat al die jonge jongens zich zo voor het karretje laten spannen, en hun dood tegemoet gaan, voor anderen, voor wildvreemden, voor een land dat ze niet eens kennen.
Maar de ellende is nog niet gedaan. Op een dag krijgt Joe een andere verzorgster, en hij weet een manier te vinden om te communiceren. Maar deze enige mogelijkheid, deze kleine opening naar een beter bestaan, wordt hem geweigerd. Waarop hij alleen nog maar krankzinnig kan worden. Wat evenwel het ergste is aan dit verhaal: het is geen fictie. Het is gebeurd. Het resultaat van een onmenselijke oorlog, het is ongelooflijk, maar het is waar.

'En hij was uiteindelijk ook gevangene in de kleinst mogelijke cel van zijn eigen weerzinwekkende lichaam dat wacht op de verlichting van de dood.

'ISBN 978 90 8960 003 5 Paperback 205 pagina's | Dulce et Decorum | mei 2008 orspronkelijke titel Johnny got his gun (1939) Vertaald en van een nawoord voorzien door A.J.M. Oltheten

© Marjo, januari 2009

Lees de reacties en/of reageer, klik HIER