De sleutel tot het familiegeheim
Luize Valente
Deze roman, het debuut van Luize Valente, vertelt het
verhaal van Iona die op zoek gaat naar haar joodse wortels en die daarmee
belandt in het ondergrondse jodendom in Brazilië. Valente weet waar zij over schrijft,
aangezien zij over dit onderwerp al eerder twee documentaires maakte. Dat komt
heel duidelijk naar voren in het boek en dat maakt deze roman ook boeiend om te
lezen.
Naast het mooie verhaal dat Valente vertelt, leer je meteen
de geschiedenis van het ondergrondse jodendom in Brazilië kennen. Joden die aan
het einde van de 16de eeuw vanuit Spanje en Portugal tijdens de
inquisitie naar Nederland waren gevlucht, vertrokken in de zeventiende eeuw
vanuit Amsterdam naar Recife dat zij het ‘nieuwe Jeruzalem’ noemden. Toen de
Nederlanders echter Brazilië moesten afstaan aan de Portugezen kwam het joodse
geloof opnieuw in de verdrukking en was de joodse gemeenschap opnieuw
genoodzaakt ‘ondergronds’ te gaan. Zij
werden daarmee de “nieuwe christenen”, maar hun gebruiken werden een mengeling
van christendom en jodendom.
Het boek leest als een detective, aangezien de zoektocht van
Iona gepaard gaat met mysteries rondom de rituelen binnen haar familie en het
zwijgen daaromtrent. Iona is echter vast van plan het mysterie volledig op te
lossen en haar drijfveer is de liefde voor een joodse man. Iona wordt op haar
zoektocht ondersteund door Ana, die zelf ook erg nieuwsgierig is naar dit
onderwerp. Iona is vast van plan uit te vinden of haar vermoeden dat zij van
joodse afkomst is, klopt.
De (vertaling van de) titel van het boek vind ik persoonlijk
niet zo sterk gekozen. Als ik het boek in een boekwinkel zou zien liggen, zou
ik niet snel de achterkant lezen om achter de inhoud van het boek te komen. Die
inhoud is, naar mijn mening, namelijk veel interessanter dan de titel doet vermoeden. Ik voel me hiermee wel een beetje “de beste stuurlui staan aan
wal”, want ik zou zo gauw ook niet een betere en meer inhoudsdekkende titel
voor het boek kunnen noemen.
Over de auteur
Luize Valente (Rio de Janeiro) is documentairemaker en journalist en is
altijd gefascineerd geweest door het (ondergrondse) Jodendom in Brazilië. Ze
maakte twee documentaires over het onderwerp. De sleutel tot het
familiegeheim is haar romandebuut.
ISBN 9789046815199| Paperback | 256 pagina's | Uitgeverij
Nieuw Amsterdam | 2013
© Ria, 14 augustus 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
De sleutel tot het familiegeheim
Luize Valente
Dit boek vertelt een vrij
onbekend deel van de Joodse en Braziliaanse geschiedenis. Aan het einde
van de vijftiende eeuw werden in Portugal duizenden Joden door een
decreet van de koning gedwongen zich te bekeren tot het katholieke
geloof. Ze waren niet langer Joods, maar werden ‘nieuwe christenen’
genoemd. Toen kwam echter de inquisitie waardoor ze juist weer in groot
gevaar verkeerde. Veel nieuwe christenen vluchtte naar Brazilië, waar
toentertijd Hollands bestuur was. Daar mochten de gedwongen bekeerlingen
openlijk terugkeren tot hun Joodse geloof en stichtte een Joodse
gemeenschap. Halverwege de zeventiende eeuw werden de Hollanders echter
verdreven door de Portugezen en kwam ook de dreiging van de inquisitie
weer terug. Veel Joden en nieuwe christenen vluchtten naar de
binnenlanden van Brazilië of vluchtte per schip naar veiliger oorden.
Een groep van drieëntwintig Joden vluchtte naar Nieuw-Amsterdam, het
latere New York, en vormde zo de basis voor de huidige Joodse
gemeenschap in Amerika. De nieuwe christenen die in Brazilië bleven,
waren uiterlijk bekeerd tot het katholieke geloof, maar vormde in het
geheim, achter gesloten deuren, nog steeds een Joodse gemeenschap. Ze
vierden de Joodse feestdagen en hielde alle rituelen en gebruiken in
stand, of moffelden ze weg tussen katholieke gebruiken. Tot op de dag
van vandaag zijn er Braziliaanse katholieken met Joodse gebruiken, die
vaak per ongeluk tot de ontdekking komen wat de oorsprong is van de
rituelen die al generaties lang in hun familie zijn.
Tegen deze
achtergrond speelt het verhaal van de Braziliaanse Iona zich af. Zij
overweegt om zich tot het Jodendom te bekeren voor haar vroegere
verloofde Daniel, maar begint te vermoeden dat ook zij van Joodse
afkomst is. Ze probeert in contact te komen met de beroemde professor
Mendelstein, die zich in de geschiedenis van de Braziliaanse Joden en
nieuwe christenen gespecialiseerd heeft. De professor toont niet direct
interesse in haar verhaal, maar stuurt Ana, een bevriende journaliste op
Iona’s pad. Als hun afspraak plaats vindt, krijgt Iona echter het
bericht dat haar geliefde tante sterven ligt en moet ze hals
over kop op reis. Ana ziet haar kans schoon om meer van de geschiedenis
van Iona en van de gebruiken en rituelen van de Braziliaanse Joden in
het binnenland te weten te komen en vergezelt haar op haar reis. Als ze
aankomen blijkt Iona’s tante al overleden en is Iona te laat voor het
verhaal van haar geschiedenis, wat haar tante haar altijd beloofd had te
vertellen als de tijd daar rijp voor was. Ze laat echter wel
aanwijzingen na. Hier begint een zoektocht die de vrouwen voert naar
plaatsen en geschiedenissen die ze nooit vermoed hadden. Iona doet
ontdekkingen over haar familiegeschiedenis, maar ze komen ook nog een
heel ander en groter verhaal op het spoor. Een verhaal wat rechtstreeks
leidt naar die allereerste Joden in Brazilië én in Amerika.
Iona
ontdekt door al deze verhalen dat ze erkend Joods wil worden, niet
omdat haar voormalige geliefde dat wil, maar omdat ze dat zelf wil. Dat
klinkt makkelijker dan het is, ze is tenslotte Joods, maar daar is
erkenning van Orthodoxe rabbijnen voor nodig en die erkennen Joodse
nieuwe christenen niet als “echte” Joden. Maar is het eigenlijk wel zo
belangrijk dat anderen erkennen wie jij bent? Gaat het er niet vooral om
dat je zelf weet wie je bent. Daar heb je als het goed is geen rabbijn
of erkenning van anderen voor nodig. Een oude Joodse man neemt haar
laatste twijfels weg;
“Wat interesseren jou de twijfels
die ze hebben, of zelfs mijn eventuele twijfels. Het belangrijkste is
dat jij zelf weet wie je bent. Dat is de vraag die je jezelf moet
stellen en die alleen jij kunt beantwoorden; weet je wie je bent?”
De
oude Joodse man blijkt de hoeder van een eeuwenoude tuin en een
eeuwenoude plant. Daar vallen de allerlaatste stukjes van de puzzel van
haar kleine verhaal én het grote verhaal uiteindelijk in elkaar.
De
geschiedenis die dit boek verteld is fascinerend en was mij onbekend.
Het vormt meteen ook het sterke punt van dit boek. De zoektocht van de
beide vrouwen is boeiend om te lezen en zeker niet slecht geschreven,
maar het boek kreeg me niet onvoorwaardelijk in zijn greep. Het
ongrijpbare ingrediënt waardoor je wordt meegesleept in een verhaal en
niet kunt stoppen met lezen ontbrak. Toch is het boek, vooral door de
geschiedenis die het vertelt, de moeite van het lezen zeker waard.
ISBN 9789046815199 Paperback 288 pagina’s Uitgeverij Nieuw Amsterdam juli 2013
Vertaling Myriam van Gils en Neeltje van Duijn
© Willeke, 15 juli 2013
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
