De tragische lotgevallen van de familie Mikolajenko
Shandi Mitchell

In een van de nawoorden die Uitgeverij Orlando vaak heel gedienstig toevoegt, kan de geïnteresseerde lezer lezen dat het verhaal dat Shandi Mitchell heeft geschreven, gebaseerd is op de geschiedenis van haar familie. Het verhaal dat je net gelezen hebt, is al indrukwekkend op zich, maar dit voegt nog een extra dimensie toe. Weten dat het leven van die Oekraïense immigranten werkelijk zo zwaar geweest is – en let wel: Mitchell doet niet aan tranentrekkerij – het is schokkend.
Niet dat het biografisch is, ze heeft alle figuren uit haar duim gezogen, en alleen de verhalen die ze gehoord heeft, informatie die ze gevonden heeft in oude kranten  en brieven, en vooral de sfeer die ze zelf ging proeven op de Canadese prairie, verwerkt in het verhaal over de familie Mikolajenko.

Ze hebben al heel wat achter de rug, Teodor en Anna, broer en zus, die met hun gezin vluchten uit Oekraïne.  Het is 1938, Canada verwelkomt immigranten, maar dat wil niet zeggen dat arme sloebers als deze mensen ook door de bevolking warm onthaald wordt. Zeker als ze de taal niet beheersen. En ze krijgen ook niet de beste stukken grond toegewezen. Bovendien belandt,  door een vervelend voorval, Teodor in de gevangenis en met een strafblad krijg je helemaal geen grond. Als hij vrij komt ziet hij hoe zijn vrouw en Anna het maar net hebben weten te rooien met haar vijf resp. twee kinderen. Anna’s echtgenoot bleek een dronkaard, en toen ze er toe overging altijd een mes bij zich te hebben, verdween hij.
Als Teodor weer op krachten is, bewerkt hij met de kinderen het land, dat officieel van Anna is, bouwt een huis, en alles lijkt zich ten goede te keren. Maar dan slaat het noodlot toe. Een brand, een stofstorm, Anna’s man komt terug - niet bepaald welwillend, er worden twee baby’s geboren en de winter valt in. Niet een winter zoals wij die kennen…

‘Maria wikkelt zijn shawl af, trekt de wanten van zijn vingers en doet hem zijn jas uit, en hangt ze boven het fornuis om ze te laten opwarmen. Ze haalt de veters uit zijn schoenen en schuift ze van zijn voeten. Zijn  voeten zijn gevoelloos, hij kan de vloer niet voelen door zijn sokken heen. Het zijn net klompen met zijn tenen tot één geheel samengeklonken. Maria stopt de hete stenen in zijn schoenen en  slaat een deken om hem heen. Ze wrijft zijn voeten terwijl hij slokjes warm water neemt. Zijn bloed begint te ontdooien en de zenuwen schreeuwen moord en brand. Hij probeert de pijn weg te schommelen. Zijn gezicht is verwrongen van de pijn; hij propt de deken in zijn mond en bijt er in om het gekreun te onderdrukken.  (...) Twintig minuten klater kleedt Teodor zich weer aan en gaat weer aan het werk.’

Uit dit stukje is meteen de stijl duidelijk. Alles is in tegenwoordige tijd, en in het begin leest dat niet prettig. Maar als je eraan gewend bent en ook de anglicismen in de vertaling over het hoofd ziet, dan leest het verder als een trein. Het is vooral de tragiek die aanspreekt. De manier waarop de vreemdelingen zich proberen staande te houden in een wereld die zo anders is. De onderlinge verhoudingen, de ontwikkeling van de kinderen, het geestelijke verval van Anna, en daar tegenover de liefde, vriendschap, de saamhorigheid.
Vrolijk is het allemaal niet, maar het is wel een prachtige, meeslepende roman, die een mooi beeld geeft van het leven van immigranten in Canada, en vertelt hoe een familie daardoor verscheurd kan raken.

ISBN 9789022959770 | paperback | 336 pagina’s | Bruna | oktober 2010
Vertaald door Miebeth van Horn

© Marjo, 30 december 2010

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER