Onder de meidoorn
Ai Mi

Een indrukwekkend verhaal over een Chinees schoolmeisje, Jing Qiu, dat tijdens de Chinese Revolutie (1966-1976) naar het platteland wordt gestuurd om daar, zoals zoveel Chinese jongeren toentertijd, heropgevoed te worden.
Jings vader is bekritiseerd als zijnde een kapitalist en is voor onbepaalde tijd naar het platteland gestuurd. Haar moeder is eveneens publiekelijk bekritiseerd en aangeklaagd maar mocht thuis blijven wonen. Moeder werkt keihard om het hoofd boven water te houden. Jin Qiu is nog 'hervormbaar'. Als goede leerling zijnde mag ze in 1974 meewerken aan een project dat de uitgave van nieuw schoolmateriaal tot doel had.  Daarom moet ze op het platteland bij een arme boerenfamilie in het dorp Xicunping gaan wonen. Ze moet daar samen met drie andere leerlingen de plaatselijke bevolking interviewen en zo veel mogelijk over de geschiedenis van de mensen, het dorp en de omgeving te weten te komen. De verhalen worden verwerkt tot lesmateriaal voor de leerlingen van de nummer acht middelbare school van de stad K. Veel lesmateriaal was namelijk nog van voor de Culturele Revolutie en dat werd gezien als kapitalistisch en revisionistisch. Het nieuwe lesmateriaal moest samengesteld worden 'door het volk voor het volk'. Het streven was dat het nieuwe lesmateriaal zo goed zo blijken dat heel China dit zou gaan gebruiken.
Vlakbij het dorp Xicunping passeren de leerlingen de rode meidoorn waar een verhaal over verteld wordt. Ooit bloeide de meidoorn met witte bloemen maar door het bloed van de vele jongemannen die door de Japanners onder de meidoorn werden geexecuteerd begon de meidoorn rood te bloeien. Dit wordt het eerste verhaal dat genoteerd wordt voor het lesmateriaal. Deze meidoorn zal een steeds terugkerende rol spelen in het leven van Jing.

Jing Qui moet bij het gezin van het dorpshoofd intrekken. De vrouw des huizes wordt Tante genoemd. Ze hebben twee zoons, Zhao Zhihong is de oudste en hij woont niet meer thuis. Zhao Zhigang is de tweede zoon die nog wel thuis woont. Van de twee dochters is Zhao Xiuzhi de oudste, zij werkt in het dorp, de jongste Zhao Xiufang zit op de middelbare school in Yanjiahe, zij komt een à twee maal per week thuis. 
Die avond zit ook Chen Shuxin aan tafel. Hij wordt Lao San genoemd en hoort niet bij de familie, hij is net als Jing Qui tijdelijk in het dorp.  Lao San is geliefd en wordt in het gezin derde broer genoemd.
Jing moet in het bed van de jongste dochter slapen en als zij thuis is slapen ze samen in hetzelfde bed. Ze worden al snel goede vriendinnen en Xiufang zal nog een belangrijke rol spelen in Jings latere leven.
Zowel Lao San als Zhigang sloven zich uit voor de knappe Jing. Ze doen allerlei kleine klusjes voor haar. Tante ziet een eventuele verbintenis tussen haar zoon en Jing wel zitten. Maar Jing is erg zorgvuldig in haar doen en laten.  Zij heeft een 'foute familiaire achtergrond' en dat weet de familie Zhao niet. Jing is er van overtuigd dat de familie en Lao San haar links zouden laten liggen als ze daar achter kwamen. Jing moet zich voorbeeldig gedragen, alles wat zij eventueel verkeerd doet zal nadelige gevolgen kunnen hebben voor haar familie.
Jing vindt Lao San erg leuk, maar hij is de zoon van een hooggeplaatste militaire familie, een relatie is ondenkbaar. Maar Lao San is ook verliefd op Jing en laat dat duidelijk blijken maar wel op een subtiele manier, zoals het hoort. 

Wat volgt is een ontroerend verhaal over twee mensen die erg gek op elkaar zijn. Maar in China gaat dat niet zoals elders. Je spreekt je niet zomaar uit. Bovendien is Jing Qui zo naïef en onschuldig, ze weet niets van mannen, laat staan hoe er kindjes gemaakt worden. Ze gaat zwemmen met Lao Se en begrijpt niet waarom hij maar in het water blijft zitten tot zij weg is. Ze denkt bijvoorbeeld ook dat als je bij een man op bed zit dat je dan al zwanger kunt raken. Dankzij de enorm verbloemde taal die toentertijd gesproken werd snapt ze totaal niet hoe alles zit. Niets wordt rechtstreeks verteld.
Als Jing Qui cadeautjes krijgt dan kan en mag ze niet blij reageren en dankjewel roepen maar moet ze allerlei plichtplegingen volgen zoals het hoort of stiekem geld achterlaten. Elke handeling, elke uitspraak wordt overwogen. Niets kan spontaan.
Zo kan ook een relatie met Lao Se niet. Hij volgt haar waar hij maar kan, stimuleert haar om te schrijven en niet alleen lesmateriaal. Hij laat haar Westerse literatuur en poëzie lezen en als zij het moeilijk heeft dan helpt hij altijd. Ook als ze later weer thuis woont, is hij alijd in haar buurt en zorgt ervoor dat zij en haar moeder en zus een beetje behoorlijk kunnen leven.
Uiteindelijk spreken ze zich tegenover elkaar uit. Maar of het stel enig geluk is toegestaan is nog maar de vraag...

Aanvankelijk vond ik de toon iets kinderlijk maar toen ik het boek even had laten liggen en opnieuw begon pakte het verhaal me en vond ik er niets kinderlijks meer aan. Je leest hoe benauwend het leven in China toentertijd was. De muren hadden oren, alles en iedereen hield elkaar in de gaten. Woorden moesten zeer zorgvuldig afgewogen en uitgesproken worden.
Lao San heeft een bredere kijk dan Jing en ziet dat wat vandaag mag en kan morgen wel eens verboden zou kunnen zijn en omgekeerd. Hij probeert Jing wat minder formeel, wat minder angstig te maken maar dat is moeilijk. Ook het ontdekken van haar eigen seksualiteit is voor Jing moeilijk. Heel langzaam begint ze dingen te snappen.

Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen. In China herkenden veel mensen zich in Jing en Lao San, vooral zij die de tijd van de Culturele Revolutie en hervormingen hebben meegemaakt.
Dat de seksualiteit ook besproken wordt door een Chinese vrouw is sowieso, ook nu nog, gewaagd. Liu Xinwu, romanschrijver zegt het volgende over dit boek:
'Het is niet onredelijk om deze roman te linken aan zogenaamde 'littekenliteratuur' van dertig jaar geleden. Toch bezit dit verhaal een heel persoonlijke ondertoon: voor het eerst wordt openlijk gesproken over 'seksuele onderdrukking in extreme omstandigheden' wat herkenbaar is voor een groot deel van het Chinese lezerspubliek. Het zorgt ervoor dat we een groter bewustwording ontwikkelen over wat we al wisten van ons gemeenschappelijk verleden.'

Het zij gezegd en geschreven.
Prachtig verhaal.

ISBN 9789044963281 Paperback 400 pagina's Orlando oktober 2011
Met verklarende woordenlijst en stamboom. Vertaling Iege van Walle en Katrien Coupez

© Dettie, 8 november 2011

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER