Het begin van de lente
Penelope Fitzgerald


In maart 1913 reist Nellie Reid met drie kinderen (tien, acht en twee jaar oud) naar Londen. Vanuit Moskou waar echtgenoot Frank niet het flauwste benul heeft dat zijn gezin verdwenen is. Hij hoort het pas als hij die avond laat thuiskomt uit de drukkerij waar hij de kost verdient voor het gezin.

Frank is officieel een Engelsman, maar geboren en getogen in Moskou voelt hij zich meer Russisch. Hij heeft zijn vrouw ontmoet toen hij in Engeland was om meer te leren over het drukkerijwezen. Ze trok blijmoedig met hem naar Rusland, waar de drie kinderen geboren zijn. Ze hadden wel overwogen om terug te gaan naar Engeland, en om die reden had hij er voor gezorgd dat ze de nodige papieren hadden, maar hij betwijfelde of het er ooit echt van gekomen zou zijn. Hij dacht dat ze gelukkig was in Moskou, maar waarom is ze dan zo opeens vertrokken?

Het wordt nog vreemder: de volgende ochtend gaat de telefoon. Of hij zijn kinderen wil komen halen die op station Alexander - in Moskou - op hem zitten te wachten. Zijn vrouw is niet bij hen. Als ze thuis komen in de Lipkastraat, vraagt kindermeisje Doenjasja haar papieren terug. Ze wil weg. Frank geeft haar wat ze vraagt. Dan moeten er besluiten genomen worden.

‘Dolly vroeg: ‘Wist u niet wat moeder van plan was?‘
’Om eerlijk te zijn, Dolly, nee, dat wist ik niet.’
‘Dat dacht ik al,’ voegde ze er snel aan toe. ‘Het viel haar zwaar. Ze had tenslotte nog nooit op ons hoeven passen, Doenjasja deed alles. Annoesjka zat geen moment stil. Moeder vroeg de bediende om valeriaandruppels, om haar te kalmeren, maar die had hij niet. We hadden die natuurlijk mee moeten nemen, maar ik heb de koffers niet gepakt. U had niet mogen verwachten dat ze het in haar eentje zou redden. Ze moest ons wel terugsturen, ze had niets aan ons. Ik denk dat u te veel van haar heeft gevraagd.’
‘Dat ben ik niet met je eens, Dolly. Ik weet wat ik wil, maar je moeder ook.’

Als Frank ontdekt dat Nellie niet bij haar broer Charlie in Norbury is, heeft hij geen idee waar ze dan is en hoe hij haar bereiken kan. Of ze ooit terug zal komen, dat weet hij niet.
Terwijl hij zijn persoonlijke zaken moet regelen, is er ook gedoe met de drukkerij en met Rusland in het algemeen.
Kan Frank zijn drukkerij blijven uitbaten in Moskou? Zal hij er nog achter komen waar zijn vrouw is? En staat daar nu echt iemand voor hem die uit is op zijn leven?

Na een redelijk duidelijk begin dat de situatie in het kort uittekent, wordt de toon van het boek steeds waziger. Rusland is een vreemd en vaag land, niemand – behalve Frank – is recht door zee en zegt wat hij denkt. Er gebeuren dingen, waar het hoe en waarom niet duidelijk is en terwijl Frank denkt te weten hoe hij zijn zaken aan moet pakken, blijkt hij dat toch weet verkeerd in te schatten. Een westerse zakenman heeft het moeilijk in Moskou.
Het is de tijd voor de revolutie, het leven is zwaar voor de gemiddelde Rus, de politiek is schimmig.

En zo is het verhaal ook. Het boek is goed geschreven, met mooie zinnen en spitse dialogen maar precies navertellen wat er nu eigenlijk gebeurt, is heel lastig. De grote lijnen kunnen de lezer makkelijk ontgaan omdat Fitzgerald haar personages en de situaties dicht op de huid zit en omdat zij het geheel op een ironische benadering benadert. De sfeer blijft daarentegen goed hangen, en daar gaat het haar waarschijnlijk om. Dat is misschien precies de sfeer die in Rusland hing in die tijd. Het was ieder voor zich, een strijd voor het bestaan vaak. Een westerling werd meer en meer met wantrouwen bejegend.

Penelope Fitzgerald (1916-2000) stond vier maal op de shortlist van de Booker Prize. Het begin van de lente was een van de kanshebbers in 1988.

ISBN 9789492168221 | Paperback | 160 pagina's | Karmijn| april 2018
Vertaald door Johannes Jonkers

© Marjo, 30 april 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER