Weg uit de Peel
Jacques Vriens


In dit boek lezen we over Janneke Berkvens, een meisje dat leeft in het begin van de 20e eeuw, in het buurtschap De Heikant in de Peel, een gebied op de grens van Noord-Brabant en Limburg.

Janneke woont met haar ouders en broers en zusje in een piepklein huisje. Haar vader en broer zijn turfstekers in dienst van meneer Witlox, de man uit het Grote Huis. Witlox is een arrogante man die zijn mensen uitbuit. Ze krijgen amper geld en hij duldt geen commentaar  daarover, dan is diegene gelijk zijn baan en karige inkomen kwijt.

De moeder van Janneke is een bazige vrouw met een scherpe tong, die alleen maar loopt de mopperen en schelden, druk als ze is met het huishouden, iedereen van voedsel te voorzien en haar kinderen een beetje redelijk in de kleren te steken. Ze moet grote moeite doen om financieel het hoofd boven water te houden, ze duldt geen tegenspraak en wenst niets kwaads te te horen over Witlox en meneer pastoor, bang als ze is hun inkomen te verliezen. Met nummer zes op komst, is het al pittig genoeg.

Janneke is uit ander hout gesneden. Ze is intelligent en droomt van een ander leven als schooljuf. Haar meester, Harm Kanters, heeft immers gezegd dat ze dat makkelijk kan bereiken. Maar als ze dat aan haar moeder vertelt is die alleen maar woedend dat de meester haar zulke rare fratsen heeft wijsgemaakt.

"Ik ga morgen naar die vent toe en zal hem zeggen dat hij moet ophouden mijn dochter op te stoken tegen haar ouders. Naar de mulo en juf worden! Je bent niet goed wijs. Over twee maanden is het afgelopen met school en kom je mij helpen. Ik zal je leren om de kakmadam uit te hangen.

Hun soort mensen doen zulke dingen niet, de mannen gaan turfsteken en de meisjes helpen eerst hun moeder thuis tot ze zelf trouwen en kinderen krijgen. Dat gebeurt al generaties zo, en zo zal het blijven. Maar Janneke is opstandig, houdt haar mond niet en wil een ander leven dan dat van haar moeder. Ook de meester probeert haar dromen waar te maken maar helaas, moeders wil is wet.

Gelukkig heeft ze haar toevluchtsoord waar ze zo vaak mogelijk naartoe gaat, het is een plek tussen de bomen waar niemand anders komt, denkt ze. Maar dan ziet ze daar ineens rooie Willem, de zoon van stroper Biemans. 'Kijk uit voor die rooie van Biemans,' zei moeder vaak, 'Die kan niet van de meisjes afblijven.'
Willem, de jongen die van school gestuurd is vanwege zijn grote mond. Maar Willem blijkt heel anders dan Janneke dacht. Hij luistert en begrijpt wat Janneke drijft. Hij wil ook geen turfsteker worden, maar eigen baas zijn, vrij zijn. Ze zoeken elkaar steeds vaker op. Ze voelen zich prettig bij elkaar. Willem begrijpt helemaal dat zij niet dat troosteloze, uitzichtloze leven van haar ouders wil leiden. Hij houdt haar voor dat ook zij ook kan kiezen voor een andere toekomst. Maar zo makkelijk is dat allemaal niet.

Ondertussen sist en bruist het in het kleine gehuchtje. Janneke krijgt steeds meer moeite met de sociale disbalans, met de macht van de kerk en hoge heren, en de angst daarvoor. Ze ziet het wantrouwen en onbegrip van mensen voor nieuwe dingen, zoals de vakbond of de nieuwe methodes die de dokter toepast, met alle gevolgen van dien. Ze hoort toespraken van mensen die voor de vakbond zijn, die met iedereen het beste voor hebben, maar argwanend bekeken worden. Ze voelt in haar ook het onrecht opvlammen die de arbeiders moeten ondergaan. Haar geliefde meester wordt eveneens vals beschuldigd van zaken die door het gezag en de hoge heren wél gedaan worden. Willem en haar oudere broer Nard vertellen haar steeds wat er gaande is. Het gaat gisten in Janneke, het onrecht breekt haar steeds meer op. Wat moet ze doen? Ze weet het niet, totdat er iets gebeurt dat hard aankomt en ze wel een beslissing móet nemen...

Jacques Vriens is er met dit aangrijpende verhaal goed in geslaagd om de sfeer en het sociale leven van die tijd weer te geven. God en gebod, daar draaide het om. De mens zelf deed er niet toe. Het is het knap dat Vriens dit op zo'n manier heeft weten te verwoorden dat het voor jongeren goed inleefbaar is maar er daarnaast een mooi en soms ontroerend verhaal van heeft gemaakt.  Het verhaal pakt je op en neemt je mee en je moet doorlezen door tot het uit is. Prachtig!

Dit boek is naar aanleiding van de theatervoorstelling weguitdepeel (mei t/m juni 2018) opnieuw uitgegeven.

ISBN 9789000360444 | Paperback | 192 pagina's | Uitgeverij Van Holkema & Warendorf | april 2018
Leeftijd 10+

© Dettie, 28 mei 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER