Wat zou Martin doen?
Nic Stone

De politie doet aan ‘etnisch profileren’: ze gaan uit van uiterlijke kenmerken i.p.v. objectief verdacht gedrag. Dat speelt in Amerika misschien meer dan elders, ook doordat er dagelijks incidenten zijn.

Hoofdpersoon in ‘Wat zou Martin doen?’, Justyce McAllister, heeft zijn leven lang al last van vooroordelen en racisme, al heeft hij nog zo’n goede resultaten op school en is hij een uitblinker in debatteren, hij is en blijft zwart. Hij is toegelaten tot Yale, maar begint te twijfelen of hij daar wel heen wil, als hij steeds vaker te maken krijgt met racistische uitingen. Ook op school, waar zijn leraar zijn best doet om zijn leerlingen te leren te relativeren, en om te gaan met vooroordelen. In de klas zit Jared, een blanke jongen, die ontkent dat er vooroordelen bestaan. Want Manny’s ouders hebben ‘ondanks hun kleur’ de hoge maatschappelijke posities hebben bereikt die ze hebben.

“Ik ben het gewoon zat dat mensen suggereren dat Afro-Amerikanen het tegenwoordig nog steeds zo moeilijk hebben. Het interesseert me niet wat SJ zegt, Manny. Jouw ouders bewijzen absoluut dat er tegenwoordig gelijkheid is
(daar lacht Manny om, maar Justyce hoort dat het niet van harte is. De woorden doen Justyce denken aan die handboeien…deze stomkoppen ‘zien’ Manny misschien niet als ‘zwart’, maar Justyce weet maar al te goed dat de politie dat wel zou doen.)’

Want Justyce heeft een zeer confronterende ervaring gehad. Als hij wil voorkomen dat zijn vroegere (blanke) vriendin dronken achter het stuur kruipt, en hij haar op de stoel naast de bestuurder vastgespt, wordt hij uit de auto getrokken en gearresteerd door de politie die niet luistert naar zijn uitleg. Ze slaan hem handboeien om en nemen hem mee. Tenslotte wordt hij vrijgelaten zonder excuus.
Wat men ook zegt, hij is zwart in een overwegend door blanken geleid land. Een van de manier om om te gaan met deze heftige confrontatie is brieven schrijven aan de voorvechter van rassengelijkheid. Want hoe deed Martin Luther King dat dan? Hoe hield hij het vol?

Of het hem helpt is de vraag. De werkelijkheid blijft hard. Er volgt nog een confrontatie, wreder dan de eerste. Er wordt geschoten, en er volgt een rechtszaak.
En dan kan hij misschien wel gelijk hebben, hij is en blijft zwart.

Niet alleen hijzelf en zijn klasgenoten moeten er mee om gaan, ook hun ouders en andere naasten. Is het juist als zwarte ouders hun kinderen leren zich gedeisd te houden, eerder weg te kruipen dan de confrontatie aan te gaan? Waarom zou je je nog proberen te gedragen als mensen toch altijd van het verkeerde uitgaan als ze je zien?
Heeft het zin om je netjes te gedragen als je alleen op je huidskleur beoordeeld wordt? Moet je het accepteren als blanken tegen je zeggen dat je niet zo ‘verdomd overgevoelig’ moet zijn?

‘Die gekken willen niet horen wanneer ze mensen kwetsen. Het kan ze geen reet schelen hoe het is om in onze huid te leven.’

Het boek is duidelijk gericht op jongeren. Er zijn flitsende dialogen, er wordt straattaal gebruikt en soms staat de tekst in de vorm van een toneeltekst. Er zijn de brieven – cursief – aan Martin King, die het verhaal onderbreken.

Dit verhaal speelt duidelijk in Amerika, en is niet aangepast aan onze samenleving. Maar helaas:  Etnische profilering komt structureel voor en het bestaat ook in ónze samenleving. Het thema is de kracht van dit boek. Niet het verhaal, dat is niet bepaald origineel. Maar wel het feit dat de schrijver haar personages laat debatteren over het onderwerp en op die manier de lezer ook aanzet tot nadenken.

Nic Stone (Atlanta) werkte als jongerenbegeleider. Wat Zou Martin Doen? is haar debuut.

ISBN 9789000365449 | hardcover | 124 pagina's | Uitgeverij van Goor | februari 2019
Vertaald uit het Engels door Margot Reesink

© Marjo, 14 april 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER