http://www.simonstranger.com

Blijf hun namen noemen
Een ontluisterende familiegeschiedenis in de Tweede Wereldoorlog
Simon Stranger

Dit is om verschillende redenen een bijzonder boek. Allereerst is daar het feit dat de Joodse Hirsch Komissar, de persoon om wie het verhaal draait de opa is van de schoonmoeder van de schrijver. Het tweede opmerkelijke is de reden waarom Simon Stranger het verhaal van de familie Komissar opschreef. In de Joodse traditie wordt gezegd dat een mens tweemaal sterft.

‘De eerste keer is als het hart stopt met slaan. De tweede keer is als de naam van de dode voor de laatste keer wordt uitgesproken, gelezen of gedacht.’

En dan is daar nog de vorm. Het boek is verdeeld in hoofdstukken, die ieder op zich een letter van het alfabet vertegenwoordigen. Zo begint het eerste hoofdstuk:

‘A van de aanklacht
A van de arrestatie
A van de afranseling.
A van alles wat had kunnen verdwijnen en wegglijden in vergetelheid. Alle herinneringen en gevoelens. Alle bezittingen en voorwerpen. Alles wat het kader heeft gevormd voor een leven.’

Niet alleen de familie Komissar is historisch. Ook Henry Rinnan, de meedogenloze nazi die een grote rol speelt in het verhaal is dat.  In de verantwoording schrijft Simon Stranger dat hij het verhaal gebaseerd heeft op historische gebeurtenissen, maar het verhaal omwille van een soepel verloop heeft geromantiseerd.

Ook Noorwegen had zich tot een neutraal land verklaard en ook hier besloot Hitler zich niet aan te storen. In april 1940 viel het Duitse leger het land binnen. Onder andere Trondheim, gelegen aan de Westkust, werd door de Duitsers gezien als een belangrijke uitvalbasis voor de strijd met Engeland.
Daar woonde de familie Komissar. De pater familias, Hirsch, wordt opgepakt in 1942 en naar concentratiekamp Falstad gebracht. Hij zal niet levend terugkeren. Zijn gezin probeert de modezaak die hij dreef draaiende te houden, maar moet opgeven.
De stad lijdt onder de wrede heerschappij van de nazi Rinnan, die aan de rand van de stad een huis confisqueert, en er zijn hoofdkwartier vestigt. In het huis – Bandeklostert - vinden braspartijen plaats, maar worden ook mensen gemarteld en vermoord.

Na de oorlog gebeurt er iets eigenaardigs. De zoon van Hirsch, Gerson, zoekt een woning voor zijn jonge gezin en gaat wonen in dat bewuste pand. Wist hij dan niet dat het een huis met een gruwelijke geschiedenis was? Ja, dat wist hij. Maar hij legde dat naast zich neer. Een huis, een gebouw, is onschuldig. Maar zijn vrouw Ellen, die aanvankelijk niet van de geschiedenis op de hoogte was, ging er, toen ze het eenmaal wel wist, bijna aan ten onder. Een van de kinderen van Gerson en Ellen is Grethe, die later de schoonmoeder van Simon Stranger zal worden.
Mede op verzoek van zijn schoonmoeder gaat Stranger op zoek naar informatie. Hij vindt aantekeningen van Gerson, duikt in de archieven, en leest de boeken die al door anderen geschreven werden over de nazi Rinnan.

Naast het verhaal over zijn familie wordt ook het levensverhaal van Henry Oliver Rinnan verteld. In het door de vorm al fragmentarische verhaal springen we steeds heen en weer, wel chronologisch overigens, terwijl er ook andere feiten in verwerkt zijn. Over Noorwegen in oorlogstijd, over Trondheim. Over de beweegredenen van mensen, waarom de een zijn naaste verraadt en de ander juist zijn best doet om hen te redden.
En over het project van de struikelstenen die overal in Europa gelegd worden op stoepen voor huizen waar Joden gewoond hebben die nooit teruggekomen zijn. Ongeveer zevenenzestigduizend liggen er al, het zouden er zes miljoen kunnen worden.

De oorlog vernietigde het potentieel van zo veel mensen, van zo veel jonge dromen. Toch pleit de schrijver voor vergeving, verzoening en begrip.

‘De wereld draait door, en ik sluit mijn ogen, denk aan alles wat is voortgekomen uit die ochtend bij jouw struikelsteen, en dan, alle verhalen die zich verschuilen onder elke van al die andere.
We zullen jullie namen blijven noemen.
Lieve Hirsch.
We zullen je naam blijven noemen.’

Simon Stranger (1976) schreef al meerdere succesvolle (kinder)boeken.
Met dit boek won Stranger de Noorse boekverkopersprijs 2018.

ISBN 9789402702583 | Paperback | 368 pagina‘s | Uitgeverij House of the Books | maart 2019
Uit het Noors vertaald door Neeltje Wiersma, die een groot compliment verdient voor de vertaling van dit boek.

© Marjo, 6 mei 2019

Lees de reactie op het forum en/of reageer. Klik HIER