Het theater der herinneringen
Peter Lenssen

Na 23 jaar huwelijk is Meryem weer alleen. Onder de knot uit, zo voelt ze het. Weg van een ‘aanmatigend dictaat’. Jarenlang had Erik haar gebruikt, zo voelt ze het nu, al duurde het lang voor ze daar achter kwam. Ze was er ook veel te vroeg ingestapt. In moeten stappen. Pas zestien was ze toen ze zwanger raakte.
Erik was dertien jaar ouder. Wat hij zei, dat zou wel goed zijn: hoe ze zich moest kleden, hoe ze moest lopen, tot ze helemaal naar zijn zin gevormd was. Ze was gevoelig voor zijn ogenschijnlijke kracht, omdat ze zich een beetje ontheemd voelde, altijd al.
Ze was zes toen haar ouders besloten dat ze weg zouden gaan uit Istanbul. Meryem kreeg nooit te horen waarom dat was. En toen ze Erik ontmoette in Berlijn, troonde hij haar al gauw mee naar Nederland, naar Heerlen.  Steeds een nieuwe vreemde omgeving, steeds een vreemde taal. Haar moeder die te jong stierf. Zij zelf al zo jong moeder geworden.

‘Stoere, zelfstandige vrouwen, daar had hij het niet op. Lang haar ook niet. Een vrouw moest gedistingeerd zijn, verzorgd en netjes. Zo zag hij haar het liefst. Gemodelleerd naar het droombeeld in zijn hoofd. Een rugzak? Hij zou zijn mond niet kunnen houden. Die zat al helemaal niet in zijn reservoir voor vrouwen geschikte armaturen. Doodschamen zou hij zich indien hij naast haar liep.’

En nu is ze vrij, en dus laat ze haar haar groeien. En zo’n rugzak is alleen maar handig nu ze op reis is. Ze is in België, specifiek West-Vlaanderen, en reist langs de plekken waar zoveel herinneringen zijn. Niet de hare maar die van Käthe Kollwitz, de kunstenares door wie Meryem gefascineerd is geraakt. Meryem zocht houvast en vond dat in haar naspeuringen naar de Duitse kunstenares Käthe Kollwitz.

Het begon in een vakantie met Erik en de kinderen. Ze waren in Zwitserland, waar ‘het eindstation’ ligt van de frontlijn van de Eerste Wereldoorlog, een lijn vanaf Nieuwpoort in West-Vlaanderen. Een ander uitstapje, naar Keulen, liet haar kennis maken met Käthe Kollwitz.
Het zaadje was geplant, en nu bezoekt ze de plaatsen waar Käthe geweest is. Liever nog: waar diens zoon Peter geweest is. Hij diende in het Duitse leger en is daar in de buurt van Vladslo gesneuveld. Maar waar is hij begraven? En wat is de geschiedenis van de beelden die zijn moeder maakte?
Het beroemde werk dat op de militaire begraafplaats in Vladslo staat is het ouderpaar dat rouwt om hun omgekomen zoon.

Twee levens, die van Mereym en Käthe Kollwitz, raken verstrengeld. Het boek is een eerbetoon aan de kunstenares, die natuurlijk ook onderwerp van fascinatie is van de schrijver zelf.
Ook verhaalt het boek over de gevolgen van oorlog en van onderdrukking. Het geeft een cynische kijk op de verheerlijking van oorlog. Lenssen  bekritiseert de vercommercialisering van herdenkingsplaatsen bij monde van Meryem.  
Maar aan de andere kant: je mag geschiedenis niet uitwissen. Moet je de boel dan maar overlaten aan de eroderende werking van de natuur?

‘Weg, helemaal weg. De grote mensenwisser: allesverterende vergetelheid. Afschuw. Dat alles in leegte verdwijnt. Liefde, verdriet, misdaad, zelfs – Armando gedachtig - schuldig landschap. Al raakt een landschap soms overwoekerd, wat toch een zekere charme heeft. Meestal wordt het platgewalst, weggebulldozerd door volgende generaties. Waarom bewaren wat geweest was? Mensen zijn geboren voor het Groot Vergeten, de genade van het selectieve geheugen. Dat maakt het op de puinhopen van een oorlog prima feesten.’

En dan rest nog de vraag over Meryem zelf: waarom zijn haar ouders weg gegaan uit Istanbul?

Een lijvige roman, met behalve bovengenoemde thematiek nog zo veel meer, kritiek op Heerlen bijvoorbeeld. Een fijne manier van schrijven plus een thematiek die behalve historisch ook actueel is, dat maakt dit boek zeer boeiend.
Peter Lenssen (1957, Kunrade) studeerde in Utrecht sociale psychologie. Daarna was hij journalist in vooral de zorg- en welzijnssector. Al schrijvend heeft hij het over sociale onrechtvaardigheid, de vluchtelingenproblematiek, oorlog, mensenrechten en de vrijheid van het woord.
Hij debuteerde met ‘Toplöss/Mijnverdriet’, en schreef daarna ‘Bitterdagen’, gevolgd door ‘Pleisterplaats Belleville’. Na ‘Genoeg geweest’ is er nu het Theater der Herinneringen.

ISBN 9789493214934  | Paperback | 506 pagina's | Uitgeverij In de Knipscheer | mei 2023

© Marjo, 23 november 2023

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER