Oorlog in inkt
Dagboekverhalen
Annemarie van den Brink & Suzanne Wouda

Toen de twee schrijfsters van dit boek hoorden dat naast het dagboek van Anne Frank nog veel meer dagboeken en verslagen van jongeren uit de Tweede Wereldoorlog in archieven én bij mensen thuis lagen, besloten ze er iets mee te doen. Ze klopten aan bij het NIOD, die al vanaf 8 mei 1945, dagboeken, brieven en andere papieren uit de oorlog bewaart. Het NIOD stelde een lijst met jongerendagboeken samen zodat Annemarie van den Brink & Suzanne Wouda gericht konden zoeken.

Het was zeer indrukwekkend wat ze te zien en te lezen kregen. Deze kinderen en jongeren hadden enorm veel meegemaakt en dingen gezien die onvoorstelbaar zijn.
Er werden in totaal veertien dagboeken uitgekozen, zeven van meisjes en zeven van jongens.  De verhalen variëren - qua inhoud - zeer en zijn in chronologische volgorde geplaatst, te beginnen bij vrijdag 10 mei 1940 en eindigend bij 10 juni 1945.

Zo lezen we over Hans, die altijd naar Radio Oranje luistert. In een groot schrift met op de voorkant een V van victorie getekend noteert hij alles wat hij aan nieuws te horen krijgt over geallieerden die de Duitse troepen voor zich uit jagen. Terug naar Duitsland. Hij begint op 11 april 1943. In mei van dat jaar moet iedereen de radio inleveren, wat de familie van Hans natuurlijk niet doet, ze geven een oude radio aan de Duitsers en luisteren voortaan stiekem naar Radio Oranje. en aldoor noteert Hans alles, tot het eind. Op 16 april 1945 schreef Hans: "Vanaf maandag 16 april verschijnen er weer kranten in Deventer met uitvoerig wereldnieuws. Het bijhouden van dit schrift is dus overbodig geworden." en stopte met zijn schrift.

Het verhaal over Hans was nog redelijk vermakelijk om te lezen, maar er zitten ook erg schrijnende verhalen tussen zoals het verhaal over de twee vriendinnen Jeanne en Bets. Bets is joods en daardoor kunnen ze uiteindelijk nauwelijks nog samen optrekken, want Bets mag steeds minder dingen van de Duitsers.

'Heb je je nooit afgevraagd waarom?'
''Waarom wat?'
'Waarom jullie van de Duitsers niet mogen zwemmen, of naar het park? Of boodschappen moeten doen tussen drie en vijf?' [...]
'Ik dacht heel lang dat de Duitsers ons alleen maar haatten,' zegt Bets. [...] Maar het is nog veel meer.'

We lezen verhalen over het verzet in Limburg waarbij mensen ondergedoken zitten in de mijngangen, we lezen over een piloot die zijn geliefde zoekt, we lezen het schrijnende verhaal van de dertienjarige Chris in Java, die wacht op zijn vader. We lezen over kinderen die naar boerderijen gebracht werken om aan te sterken maar gezegd werd dat hun begeleiders NSB pakken aanhadden. De kinderen zelf hadden er niets mee te maken maar werden toch aan hun lot overgelaten. We lezen over de hongerwinter en hoe er met man en macht geprobeerd wordt de moed erin te houden. Het meest indrukwekkend is het verhaal van George, 12 jaar oud, en zijn zusje Ursula die via kamp Vught (juni 1943) en Westerbork (februari 1944) uiteindelijk in Bergen-Belsen (april 1945) belanen. Na de oorlog zitten ze in Tröblitz waar ze ook nog een tyfus overleven... Het is echt vreselijk wat deze kinderen meegemaakt hebben.
Maar voor alle kinderen is de oorlog een periode geweest die ze nooit meer zullen vergeten.

We krijgen niet, zoals bij Anne Frank, de dagboeken of notities zelf te lezen maar verhalen die naar aanleiding van de dagboeken gemaakt zijn. In de tekst staan soms woorden in het blauw afgedrukt waardoor je weet dat de betekenis van dat woord achterin het boek uitgelegd staat. Verder wordt na ieder verhaal verteld  hoe het de kinderen in hun latere leven vergaan is en wordt de situatie waarover zij vertellen hiistorisch toegelicht.

Het is een aangrijpend geheel geworden, hoewel ook delen van verhalen grappig zijn. Persoonlijk had ik graag wat foto's van de echte dagboekfragmenten willen zien, dat had denkelijk nóg meer indruk gemaakt. Maar in zijn geheel is het een belangrijk boek voor jongeren geworden, het zou in feite op elke school moeten liggen en klassikaal besproken moeten worden...

ISBN 9789021680170 | Hardcover | 207 pagina's | Uitgeverij Ploegsma | maart 2020
Leeftijd 10+

Dettie, 2 april 2020

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER