Friday Black
Nana Kwame Adjei-Brenyah

Bij een verhalenbundel kun je als lezer een voorkeur hebben voor het een of enkele verhaal, net zoals andere verhalen dan helemaal niet boeien. Bij deze bundel met twaalf verhalen zou ik willen dat ik ze (helemaal) niet had hoeven lezen, of dan alleen onder de noemer sciencefiction of horror. Dan weet je tenminste dat het niet echt is!

Maar er zit meer achter deze indringende verhalen. Er zit een complete maatschappijkritiek achter. Niet bedoeld voor louter ontspanning. Al komen er dingen voor in de verhalen van deze jonge Amerikaanse schrijver die niet kunnen, de bedoeling is zeer serieus. Het zijn metaforen, die staan voor de toestand in de wereld, met name Amerika, maar het komt overal voor: in zijn verhalen is de mens ronduit slecht. Het is ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken.
Dat komt tot uiting in het dagelijkse leven, waarin alles draait om de centen, macht en geweld.

Het eerste verhaal gaat over een blanke man die vijf zwarte – ongewapende - tieners heeft vermoord. En die vrijgesproken wordt, ‘omdat Amerikanen het recht hebben zichzelf te beschermen.’ Naar wat er eigenlijk gebeurd is, en wat de verdediger te berde brengt wordt niet geluisterd.
Nana Kwame Adjei-Brenyah vertelt dit gegeven als achtergrond bij een dag uit het leven van Emmanuel, die van zijn ouders heeft geleerd zijn Zwartheid te minimaliseren. Zelf geeft hij een cijfer aan die Zwartheid:

‘Zijn eerste besluit die morgen had, zoals elke morgen, te maken met zijn Zwartheid. Hij had een gelijkmatig diepbruine huid. In het openbaar, waar mensen hem konden zien, was het onmogelijk zijn Zwartheid terug te brengen tot iets wat ook maar in de buurt kwam van een 1,5. Maar als hij een das en brogues droeg, aan één stuk door glimlachte, zijn huiskamerstem opzette en zijn handen voortdurend stevig en rustig tegen zijn zij gedrukt hield, kon hij zijn Zwartheid net tot een 4.0 reduceren.’ 

Sneakers en een cargobroek dragen en zich niet inhouden, zorgt er daarentegen voor dat mensen stil vallen als ze bij hem in de buurt zijn en zich zo ver mogelijk van hem verwijderen.
Emmanuel heeft een sollicitatiegesprek, zijn ouders zijn trots op hem en hij wil zo goed mogelijk overkomen. Maar het telefoontje waarmee hij afgebeld en het nieuws van de rechtszaak brengen hem zover dat hij anders dan normaliter het geval zou zijn geweest open staat voor wat een actievoerende vriend hem voorstelt. Wraak.

Was dit al een gruwelijk verhaal over het geweld in de samenleving en over racisme – met een hoog waarheidsgehalte – het verhaal over Black Friday is van eenzelfde gruwelijkheid, maar dan over hebzucht. Oorlog in de supermarkt, om kost wat kost dat ene voorwerp te bemachtigen. En daarbij gaat men letterlijk over lijken en wordt aan het einde van de dag niet alleen de omzet geteld, maar ook het aantal slachtoffers.

‘Lance loopt op het roze lichaampje af. Met in één hand een enorme bezem duwt hij een palletwagen voor zich uit. Hij stoot met de bezemkop tegen de zij van het meisje en probeert haar op de palletwagen te vegen, zodat hij haar naar de afdeling kan rijden die we voor lijken hebben ingeruimd.’

Dan is er nog een verhaal over een jongeman die zich in een soort pretpark in een ondoordringbaar pak hijst, om bezoekers te gelegenheid te geven hun racistische opwellingen bot te vieren. Tot er zelfs kinderen toegelaten worden… 
Natuurlijk: dit is bizar, surrealistisch. Maar geeft het niet weer hoe de samenleving aan het verworden is?

Zijn er geen lichtpuntjes? Jawel. Heel af en toe zit er iets positiefs in de verhalen. Soms wordt dat meteen weer onderuit gehaald, maar soms ook niet. En die zeldzame keer dat het een lichtpuntje blijft, zegt misschien dat de schrijver het nog niet opgeeft. Laten we dat ook maar niet doen.
Ook al zijn ze afschuwelijk om te lezen, de verhalen getuigen van een talent. Ze zitten goed in elkaar, zijn overtuigend en to the point.

Nana Kwame Adjei-Brenyah (1991) is opgegroeid in New York. Deze verhalenbundel is zijn debuut en werd breed en laaiend enthousiast onthaald in Amerika.

ISBN 9789025456986 | Paperback | 240 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | september 2019

© Marjo, 23 november 2019

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER