Terug naar Vlaanderen
Johanne A. van Archem

Huib Bosschaard is op zesjarige leeftijd met zijn moeder naar Twente gekomen, ten tijde van de eerste wereldoorlog, samen met vele andere Vlaamse vluchtelingen. Nederland was neutraal. De meeste Belgen keerden terug toen de oorlog voorbij was, maar omdat haar man gesneuveld was, en ze niets meer te zoeken had in Vlaanderen, bleef Huibs moeder. Ze ontmoette er een nieuwe man, met wie ze twee dochters kreeg. Het leven leek goed. Geheimen uit het verleden moesten maar verborgen blijven.
Dat doen ze natuurlijk niet. Behalve dat Huib vragen heeft over zijn biologische vader, wonen er in hun dorp nog meer Vlamingen, ook met geheimen, en de praatjes gaan rond. Die hoort Huib natuurlijk ook, en omdat ze deels gaan over dat ene meisje waar hij een oogje op heeft, wordt hij  nog nieuwsgieriger. Dan is er ineens een item op de radio: er is een hoge Waalse officier vermoord. Roofmoord? Of toch wraak? De man scheen zich niet zo best gedragen te hebben. Maar de Belgische koning woont wel de begrafenis bij. Raadsels…
Als hij ontslagen wordt (crisistijd, het is 1934) en toch niets te doen heeft, staat zijn besluit vast: hij gaat zijn familie bezoeken in Vlaanderen. Tot grote schrik van zijn moeder.

Het boek lijkt een gewone streekroman (kom ik nog op terug) maar snijdt heel interessante thema’s aan: de kwestie van de Vlaamse vluchtelingen: België eiste na het eind van de oorlog een deel van Limburg en Zeeuws-Vlaanderen op als genoegdoening. Nederland vroeg toen een enorme som geld omdat zij de vluchtelingen opgevangen had. (Het is met een sisser afgelopen, denk ik. Althans: ik wist hier niets van).
Een ander thema is de terechtstelling van soldaten, in Diksmuide. Het werd al snel duidelijk dat de mannen als kanonnenvoer dienden. Vooral de Vlaamse soldaten, want de officieren waren Franstalig, en de Vlamingen begrepen vaak de orders niet, het waren veelal arme boerenzonen. De vermoorde kolonel was een van die officieren. Steeds meer soldaten wilden de oorlog uit. Die was zinloos. Toen werden enkele manschappen gedwongen hun eigen kameraden dood te schieten, als voorbeeld voor de totale compagnie, die moest toekijken.
Na de oorlog werd de Vlaamse beweging, al ontstaan in de oorlogsjaren, actiever: zij wilden gelijke rechten en kansen. En het Vlaams moest een erkende taal worden.
Nog een thema: het lot van de kinderen. Al in 1915 werden veel kinderen, wezen of halfwezen, naar kampen in Frankrijk gebracht. Een lofwaardig streven om hen uit de oorlogssfeer te halen, maar ze werden ook zo gescheiden van ouder(s) en familie, en werd vaak een traumatische ervaring.

Al deze thematiek komt in het verhaal voor, en daarom groeit dit verhaal uit boven de doorsnee streekroman. Het verhaal wordt eenvoudig verteld, zonder literaire aspiraties; er is sprake van het dorpse en boerenleven versus de ‘hogere’ stand – gehoorzaamheid, braaf doen wat ze zeggen, al maakt Johanne van Archem duidelijk dat er een begin van opstand aan zat te komen. Wat zij ook duidelijk overbrengt is de tijdsgeest.
Als Huib bij zijn familie in Vlaanderen afscheid neemt, bedenken die dat ze graag zouden willen dat hij zou blijven. Ze missen een kind in huis. Huib is dan midden twintig! Maar in die tijd was het duidelijk anders dan nu. Kinderen bleven lang bij hun ouders, werkten om hun deel bij te dragen voor het gezinsleven, en gehoorzaamden hun ouders.
Natuurlijk is er ook een romantisch element, maar dat is duidelijk ondergeschikt aan de rest. Het boek viel mij absoluut niet tegen!

ISBN 9789059774858 |   hardcover| 215 pagina's |Vcl |september 2010

© Marjo, 8 december 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER