Jan van Mersbergen

http://www.janvanmersbergen.nl

Mijn pa is nooit alleen
Jan van Mersbergen

In Rocamadour, een stad in het Centraal Massief in Frankrijk, is een pelgrimsoord. In de twaalfde eeuw werden er de nog intacte overblijfselen gevonden van een monnik, die de naam Sint Amadour kreeg. Hij moet er honderden jaren gelegen hebben en leefde waarschijnlijk als kluizenaar.

Op het moment dat Jan van Mersbergen de grot bezoekt, denkt hij aan een andere kluizenaar: Jozef van den Berg.
Jozef van den Berg, geboren in 1949, was een Nederlands poppenspeler, toneelschrijver en acteur. Ook hij ging als kluizenaar leven. In 1989 was in Antwerpen de Belgische première van Genoeg Gewacht - een eigen bewerking van Wachten op Godot - maar voor de voorstelling begon sprak hij zijn publiek toe:

“Ik zal het u proberen uit te leggen. Ik hoop dat u één ding voor mij hebt en dat is respect voor mijn beslissing. Ik zal nooit meer spelen. Ik ben een werkelijkheid genaderd die niet meer te spelen is. Ik heb ontzettend lang gezocht, ben overal geweest. Uiteindelijk kwam ik tot de conclusie en die conclusie ben ik nu zelf, dat de zoeker zoekt, maar hij wordt gevonden. Daarom sta ik vanavond voor het laatst op de planken.’

In juli 1991 verliet hij zijn gezin en ging in de fietsenstalling van het gemeentehuis in Neerijnen wonen. Later verhuisde hij naar een zelfgebouwde kapel in de achtertuin van een dorpsgenoot. Jozef van den Berg gelooft dat hij geroepen is, zijn leven staat in het teken van God en gebed.

Gaat dit boek over deze twee kluizenaars? Of over Robinson Crusoe, die eveneens genoemd wordt, of die zwerver die Van Mersbergen later in Amsterdam ontmoet?
Toch niet. Het boek gaat over de vader van Jan, en ook over hemzelf. Autofictie noemt hij het. Hij wil in dit boek onderzoeken waarom deze drie mensen – Sint-Amadour, Josef van den Berg en zijn vader – kozen voor een leven in afzondering.

Zijn vader is misschien niet een kluizenaar als de andere twee, maar sinds hij eind jaren zeventig een lap grond kocht, is hij daar iedere dag heen gefietst. Het is twee voetbalvelden groot, en Van Mersbergen senior heeft er een paradijsje van gemaakt, waar na al die jaren nog steeds mensen komen. Het is nu een stichting, maar Jans ouders komen er nog steeds vrijwel iedere dag. Vaak samen, want ook daarom is de vader niet helemaal een kluizenaar. Zijn moeder werkte er ook, en sinds hij heeft erkend dat ze toch wel op leeftijd zijn en niet alles meer zelf kunnen, zijn er ook vrijwilligers die hen helpen.

Zijn vader, vertelt Jan, was natuurlijk wel alleen op het landje, maar hij vond daar het leven dat hij wilde leiden. Hij had een gezin, maar moesten tevreden zijn met een tweede plaats. Hadden Jan en/of zijn broer op zaterdag een voetbalwedstrijd? Vader kwam niet kijken. Ook later bij zijn kleinkinderen deed hij dat niet, op een enkele uitzondering na. Een einzelgänger dus, zijn land is zijn alles. Tot in hun tienerjaren gingen de zoons mee, maar het bleek geen probleem toen ze dat niet meer wilden. Vader vond het prima in zijn eentje.
Maar was hij alleen? Als Jan ontdekt dat hij een dagboek bijhield, waarin hij schreef wat hij zoal deed iedere dag, over de vogels en andere dieren die hij zag. Hij schreef over zijn geluk in deze boeken.
Hij voelde zich er niet alleen, hij had de natuur.

Wat bezielt een man om zich terug te trekken uit het leven? (We lezen het niet in het boek, maar: waren er ook vrouwen?) Van Mersbergen springt steeds heen en weer van de ene kluizenaar naar de ander. Hij legt verbanden of erkent dat ze er niet zijn.
Wat opvalt is dat er vanuit de zoon geen enkel verwijt is. Zijn vader was er dan wel niet voor hem, maar is zijn geluk niet veel belangrijker?
Uit dit boek blijkt begrip en begrip is de basis van een goede relatie. Ook al zou je zelf zo’n leven niet kunnen en willen leiden.

Van Mersbergen groeide op aan de Brabantse kant van de rivier de Merwede, ging naar de middelbare school in Gorinchem en verhuisde op zijn negentiende naar Amsterdam. Hij studeerde HBO Cultuur en Beleid en Cultuursociologie aan de Universiteit van Amsterdam.

ISBN 9789048859375| paperback | 176 pagina's | Uitgeverij Lebowski | februari 2022

Lees de reacties op het forum, klik HIER

De onverwachte rijkdom van Altena
Jan van Mersbergen

’Er staat een Chinees voor de cafetaria.’

Die zin, uitgesproken door haar zoon, spreekt tot de verbeelding van Marlies. Ze is dol op taal, en zal haar verhaal doorspekken met cryptogramvraagstukken. Maar dit is geen puzzel uit de krant of een boekje, het is het echte leven.

Daarmee is het begonnen, bedenkt Marlies, als ze geruime tijd na alle gebeurtenissen met haar echtgenoot Frank en hun zoon Willem hoog in de bergen van Grenoble zit. Die vreemde man, in een dorp waar nooit iets gebeurt. Een man met een briefje in de hand. En Frank die nieuwsgierig is maar ook zijn hulp aan wil bieden.
De man geeft Frank het briefje. Rochat staat er op, en een adres. Maar Frank wist nog helemaal niet dat die man overleden was. Maar daarvoor is de vreemdeling in het dorp, de vreemdeling die helemaal geen Chinees is, maar een Japanner. Met de naam Murakami. Hij geeft Frank een vreemde boodschap: ‘verspeelde vis wordt steeds vetter’.

‘Rochat, die heb ik echt jaren niet gezien, en Frankie ook niet. Dat was mijn eerste gedachte toen hij me later die dag over die Chinees en over Rochat vertelde. Misschien kon hij de deur van zijn sjieke huis niet meer uit. Misschien was hij al jaren ziek, je weet niet wat ouderdom soms brengt. Mijn tweede gedachte ging verder terug in de tijd en is simpeler: Rochat, de man die ons de zomer afpakte. Midden in onze jeugd, onze glory days. Op mijn vijftiende waren die er nog: de zomer aan de Put, de zandafgraving in onze polder die vol water liep en een prachtig meer werd. Op m’n zestiende was dat allemaal in één klap weg, door die oude Rochat.’

Vanaf dat moment was het dorp een idylle kwijt. Het gebied werd ineens omheind en bewaakt. Met Rochat viel niet te praten, en hij werd een paria in zijn eigen woonst. Wel een rijke paria…

Rochat had een dochter, Eveline, een bekend schrijfster. Ooit had ze een relatie met Frank en was ze bevriend met Marlies. En Marlies besluit naar de begrafenis te gaan. Frank geeft toe. Hij gaat mee. Ook Willem gaat mee. Hij is aan zijn benen gehandicapt – een behandeling wordt niet vergoed en is dus te duur - en daardoor vond de schooldirecteur het ‘te lastig’ om hem op school te onderwijzen. Dat doet Marlies dus thuis.

Eveline benadert hen: of Frank de Japanner de Put wil laten zien? Wat zit er achter als zij weer snel uit het dorp vertrekt en Frank de sleutel van de Put toevertrouwt en hem vraagt het terrein te beheren? Is het vanwege het verleden? Of omdat Frank ‘in vijvers zit’?

En dan verandert diezelfde Put hun hele wereld. Hoe gaan ze om met hun geheim? Houden ze het voor zichzelf of laten ze het hele dorp er in delen?

De roman speelt zich af rondom de Put in Almkerk, waar Jan als opgroeiende tiener graag vertoefde.
Het is een sprookjesachtig verhaal waarin actuele problemen aangekaart worden. De overheersende macht van een landeigenaar. Het probleem van Willem. En natuurlijk de gevolgen van het geheim, ‘de onverwachte rijkdom’.

Van Mersbergen is geen schrijver die zich bedient van gezwollen taal. Recht toe recht aan vertelt hij een op het oog eenvoudig verhaal, dat de lezer toch wel aan het denken zet. Ook tekent hij het dorpsleven, van dertig jaar geleden, en nu.

Mooi in al zijn eenvoud.

ISBN 9789059368408 | Paperback | 320 pagina's | Uitgeverij Cossee | april 2019

alt De grasbijter
Jan van Mersbergen

‘Jij hebt een goede plek hier, zei John na een tijdje.
Ja.
Echt goed.
Ik klaag niet, zei hij en hij nam een grote slok. De schapen liepen loom voorbij het hek van de moestuin, voorbij de vierkante paal. Boven de fruitbomen vlogen zwaluwen, heel hoog. De haan liet weten dat hij er was en dat hij de baas was. Dat waren de geluiden en bewegingen van het land. Zo kende hij zijn land. Je kon een appel van de boom horen vallen.’

Francis woont alleen op een boerderij die ooit van zijn ouders was. Toen het minder goed ging, zijn zij geëmigreerd, Francis bleef achter. Met een paar schapen, een paar kippen en de hond. En de ganzen duiken ook ineens weer op. De dieren zijn al het gezelschap dat hij heeft. Hij praat er tegen, zorgt voor ze, maar ze vormen geen bron van inkomsten. Voor de boterham werkt hij bij een fruitbedrijf, een stuk verderop.
Francis laat het leven aan zich voorbijgaan. Hij ziet wel. Maakt zich niet druk. Die telefoontjes uit Nieuw-Zeeland doen hem ook niet veel, hij laat rustig de telefoon rinkelen. Eigenlijk krijgen we geen hoogte van hem. Wie is hij, wat wil hij van het leven?
Even komt er een rimpeling in zijn saaie bestaan, als iemand vraagt of hij zijn piano zelf gebruikt. Zo niet, dan weet hij iemand die hem graag hebben wil. En zo komt Cecile in zijn leven. Eigenlijk kende hij haar al, ze zaten bij elkaar in de klas. Dus heeft hij een foto. Hij onderneemt actie, gaat naar een concert van de jongedame, en al lijkt hij stoïcijns: er broeit iets. Is hij verliefd?

Het is een verhaal vol sfeer, maar zonder uitleg. De lezer moet raden wat er in de hoofdpersoon omgaat, hoe hij tot zijn daden komt. Eigenlijk is de enige daad die echt geheel duidelijk uit de doeken gedaan wordt, die wanneer hij een oprit stenig en kuilig maakt omdat hij er eerder een vrijend stelletje betrapte. Maar ook hier: is het alleen dat het gebrek aan decorum hem stoort? Vind hij dat ze hem storen zijn gezapige leventje? Of is hij stiekem jaloers? Is het de aanzet tot een andere daad, die de optelsom is van bepaalde gebeurtenissen?

In een terughoudende vertelstijl laat Van Mersbergen de spanning toenemen.
‘De grasbijter’ was zijn debuut, waarin de stijl van de toekomstige boeken al duidelijk is als ook de gave om fraaie zinnen te formuleren.

‘Toen hij in de spiegel keek zag hij dat hij het was die op deze ochtend door het huis liep.’

‘Hij keek naar de koeien, naar hun bewegende kaken, naar de kleuren en de bewegingen om hem heen, en zijn wereld was zo groot als dit weiland, ook al zou hij willen dat zij veel en veel groter was.'

Jan van Mersbergen (Gorinchem, 10 april 1971) is een Nederlandse romanschrijver. Hij studeerde HBO Cultuur en Beleid en Cultuursociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte onder andere als stratenmaker, als opperman in de bouw, als proefdierverzorger, als postbode, maar voornamelijk in het theater; als producent, productieleider, decorbouwer, fondsenwerver en administrateur. Sinds 2000 houdt hij zich serieus bezig met schrijven.

ISBN 9789059363564 | hardcover |192 pagina's | Uitgeverij Cossee| maart 2012

alt De laatste ontsnapping
Jan van Mersbergen

‘Ze glimlacht, kijkt naar Deedee en naar hem en zegt: jullie moeten vader en zoon zijn.
Hij zegt: sinds kort wel ja.’

De ik-verteller van het verhaal, vader van een tienjarige zoon en jonger dochtertje - dat in het verhaal verder geen rol speelt - verliest zijn baan en heeft zodoende meer tijd om zich te bemoeien met het leven van zijn zoon. Ruben doet aan karate, waar hij iedere woensdag met zijn vriendje Deedee naar toe gaat. Deedee is de enige zoon van een alleenstaande moeder. Als de ik-verteller hem leert hoe hij met een moderne telefoon om moet gaan, ontdekt hij het telefoonnummer van zijn vader, wiens naam hij kent, en hij belt. ‘Jij bent mijn vader’, zegt hij tegen de man die ronduit verbijsterd is. Bij een tweede telefoontje vraagt hij Ivan te komen kijken naar de karateles. Zo leren de ik-verteller en Ivan elkaar kennen, tezelfdertijd als Ivan zijn zoon leert kennen.

Ivan, die uit een van de Balkanlanden gevlucht is om te voorkomen dat hij moest gaan vechten, verdient de kost met een Houdini-act in een obscure bar in Amsterdam. Vanwege deze act wordt hij gevraagd om naar Zuid-Frankrijk te komen, en Deedee weet het zo te regelen dat ze met zijn vieren er heen vliegen. Twee vaders en twee zoons.
Er werd al naar verwezen: er was iets in het verleden van Ivan, er was een broer, achtergebleven bij de ouders. Deedee lijkt sprekend op dat broertje, en maakt zo bij Ivan allerlei gevoelens en herinneringen wakker, die de aanzet vormen tot een ontknoping vol dramatiek.
Dat heeft ook invloed op de ik-verteller, en natuurlijk op de jongens.

Jan van Mersbergen schrijft prachtige gevoelvolle verhalen, waarbij de lezer niet met overbodige details vermoeid wordt. Zoals in eerdere romans speelt het uitgaansleven een grote rol, er wordt veel gedronken. Ergens in Amsterdam gaan de mannen van kroeg tot kroeg, de drank staat voor de melancholie, een heimwee naar iets wat onherroepelijk voorbij is. Beide mannen staan voor een nieuwe periode in hun leven, een tijd die nog niet ingevuld kan worden, omdat ze eerst hun herinneringen moeten verwerken.
Ivan dacht er mee afgerekend te hebben, hij stelt zich op als een harde, zelfverzekerde man. Het korte telefoontje haalt hem compleet onderuit.
En door om te gaan met deze vreemde man leert de ik-verteller ook nieuwe wegen kennen.
Als je geneigd bent mooie zinnen en rake typeringen te noteren, dan ben je bij Jan van Mersbergen druk: al vanaf de eerste bladzijde.

‘Als je overal voor wegloopt, ben je altijd vrij’

‘Ik ken niemand die zoveel heeft als jij. Een zoon, een dichter, een vrouw. Familie? Leven je ouders nog?
Ja.
Je hebt alles, zei hij. Het enige wat je moet doen is focussen. Jij hebt alles, maar je bent verliefd op je hypotheek.’

Gewoon maar genieten dus, zou ik zeggen: genieten van een prachtig verhaal. En vergeet niet te letten op de titels van de hoofdstukken!

ISBN 9789059364691 | Paperback | 208 pagina's | Uitgeverij Cossee | februari 2014

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

alt Naar de overkant van de nacht
Jan van Mersbergen

Ga met de hoofdpersoon Ralf mee en laat je onderdompelen in het feestgedruis van de Venlose Vastelaovend. Dein mee op de muziek, accepteer die bekers bier, gooi die flesjes Flügel achterover, dans, swing en maak contact, kijk om je heen, laat je meesleuren. En geniet.
Duizelingwekkend, onontkoombaar, verslavend, maar vooral verwarrend helder is het verhaal van een bijna-dertiger die zich laat gaan op die speciale carnavalsavond, terwijl hij de beslissing neemt die zijn verdere leven zal bepalen.
Ralf was een schipperskind dat zijn ouders op hun schip achterlaat. Dat doet hij vrij rücksichtslos, hij belt niet terug.

‘Met mij. Bel maar een keer terug.’

Hij gaat aan wal wonen bij zijn oom. Hij doet een paar jaar het gymnasium, maar gaat dan werken als bouwvakker. Als hij na 27 jaar een meisje ontmoet in de supermarkt en haar herkent als dat kind dat hij op een wrede manier afwees als jochie van elf, ziet hij een manier om de nare bijsmaak van dat voorval weg te werken: hij gaat een kop koffie met haar drinken. Sara heeft intussen een relatie achter de rug waaruit ze vier kinderen heeft. De man is verdwenen.
Is het aanvankelijk medelijden, deze ontmoeting leidt er toe dat Ralf bij haar intrekt en haar helpt met de opvoeding van de kinderen: Maybelle van elf, een uit de kluiten gewassen onzekere tiener; Alvin, drie jaar jonger en verslingerd aan kraanwagens. Maar vooral de tweeling Helen en Nettie, die doordat ze doof en blind zijn een enorme last zijn voor een alleenstaande moeder.
Het kostte Ralf moeite om zich los te maken voor deze Vastelaovend. Kan hij Sara wel alleen laten? Als veerman ‘vermomd’ kost het wegschuiven van schuldgevoelens hem steeds minder moeite naarmate hij braaf ieder achterovergeslagen pilsje aankruist op het notitieblokje om zijn nek. Hij laat zich gaan.
Drank, muziek en seks zijn niet de enige bezigheden. Er is vooral de gemakkelijke omgang met andere carnavalsvierders. Niemand is wie hij of zij is, en tegelijk is iedereen zichzelf.
Ralf ontdekt zijn eigen bestemming aan de overkant van de nacht. Hij is als vanzelf bij Sara en de kinderen betrokken geraakt, moet hij niet voor zichzelf kiezen?

Kun je een volmaakt boek schrijven? Jan van Mersbergen komt toch wel in de buurt. De manier waarop ook de stijl en de taal verandert in de beschrijving van die Vastelaovend is verbijsterend. Misschien moet je even wennen, maar je ontkomt er niet aan: stort je in het gedruis, en ontdek wie je bent. Je hoeft niets met carnaval te hebben om dit boek ten volle te kunnen waarderen.
Komaan, stort je in dit boek, laat het over je heen denderen. Tot de overkant van de nacht.

'Eerst was ik een Veerman, nu ben ik een Kraanvogel en sta bij deze mannen en de Capitano gebaart: kom mee vogel. Naar de warme tent waar dauwdruppels aan het zeildoek bungelen. Hij schiet achter me langs. Een snaar bungelt los aan de gitaarhals. Ik volg hem. Hij steekt zijn handen in de lucht. De andere Maxicanen schudden me de hand. Ze stellen zich allemaal voor als Pedro. Ik krijg een beker bier van de lange Pedro die in Uganda de kraanvogels zag dansen. De Capitano roept tegen me: Gaan, gaan, gaan. Ik hoor een orgel of een accordeon, of misschien is het een doedelzak. Een lied dat ik niet ken. De noten volgen elkaar traag op. Mannenstemmen en een trommel. De Maxicanen staan in een kring en houden hun bierglazen in de lucht en zingen. De trommel roffelt harder en dan ontploft de tent. De mannen springen en schreeuwen. Een Geel-rooie wordt vastgepakt, krijgt een arm om zijn hals geklemd en doet mee met de groep. Een blond meisje heeft haar hoed op een Maxicaanse kop gezet en danst met de grootste Maxicaan. Zijn gitaar bonkt tegen zijn rug, de kop van de hals tikt tegen de metalen stang van de tent. Het blonde meisje kust hem op zijn mond. Ook ik word gegrepen en in de groep gezet en een moment sta ik stil, adem een keer stevig in en als ik de ijle lucht uitblaas en mijn longen leeg zijn laat ik mijn kraanvogelpoten gaan op de muziek.'

ISBN 9789059363281 | Paperback | 176 pagina's | Cossee | oktober 2011

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Boekenarchief M

Jan van Mersbergen