Wat nooit is verteld
Slechts weinig verhalen schrijven geschiedenis
Elliot Perlman

Op zondag 26 januari 2014 woonde ik in de Brakke Grond in Amsterdam een documentaire bij van regisseur Joris Postema. De film met de titel FC Rwanda gaat over verzoening na de genocide in 1994. De middag was georganiseerd door het NIOD in het kader van de Holocaust Memorial Day. Na de film vond een panelgesprek plaats met de documentairemaker en Rob van der Laarse, specialist in erfgoed van de Tweede Wereldoorlog, en sporthistoricus Jurryt van de Vooren. Die twee laatstgenoemden melden dat geschiedschrijving altijd een arbitraire keuze is. Wat wel wordt verteld en wat niet is afhankelijk van wie het vertelt en wanneer het wordt verteld. Dat sluit heel mooi aan bij dit boek van Perlman, want in een roman kan je kwijt wat in de geschiedenisboeken misschien nooit is verteld.

Bij het lezen van sommige boeken heb ik het gevoel dat ik zelf tijdelijk in het boek leef. Het onderwerp en de personages voeren je dan als het ware mee in hun levens en je krijgt het gevoel dat je er zelf onderdeel van bent. Dat komt natuurlijk vaak omdat een boek dan heel mooi geschreven is. Je wilt dan ook niets liever dan het boek in een ruk uitlezen. Dat is zeker het geval bij dit prachtige boek van Perlman. Mooi is ook dat de roman gebaseerd is op historische feiten die te achterhalen zijn. Ik heb heel wat tijd op het internet doorgebracht om meer te weten te komen over David Boders project Voices of the Holocaust, de bevrijding van verschillende concentratiekampen en de vrijheidsbeweging van de Afro-Amerikanen NAACP (National Association for the Advancement of Colored People).

Op de achterzijde staat in het kort te lezen waar het boek over gaat: "In Wat nooit is verteld probeert de jonge Afro-Amerikaan Lamont Williams iets van zijn leven te maken, Henryk Mandelbrot overleefde de Holocaust en beleeft opnieuw het verleden op zijn sterfbed en Adam Zignelik, een docent geschiedenis, vecht voor zijn carrière en grote liefde. De drie levens komen samen in een groots verhaal over liefde, schuld, geheugen en onverwacht heldendom."

Waar ik ontzettend van heb genoten is hoe Perlman de verschillende levensverhalen uiteenzet en hoe hij deze levensverhalen met elkaar in verband brengt. Op een hele mooie, maar ook indringende manier leer je de personen en hun leefomstandigheden kennen. Leefomstandigheden die niet gemakkelijk zijn of zijn geweest, maar waar je als lezer toch veel positiefs uithaalt. Dat komt omdat de personages in hele moeilijke omstandigheden er niet de brui aan (hebben) gegeven. Daarnaast word je als lezer geconfronteerd met hele persoonlijk gevoelens, waarbij je heel dicht in een situatie wordt getrokken. Een voorbeeld is hoe Henryk Mandelbrot als lid van het Sonderkommando een joodse moeder en haar twee dochters er in het voorportaal van de gaskamer van probeert te overtuigen dat zij zich moeten ontkleden. Hun lot is anders wellicht nog gruwelijker, omdat een toekijkende SS-man hen dan zal mishandelen tot de dood erop volgt. Natuurlijk is dit een keuze uit twee kwaden voor zover er al sprake van een keuze kan zijn! Wat de lezer vooral raakt is dat de schrijver ons heel dicht bij de gevoelens van de moeder laat komen, ons als het ware in haar ziel laat kruipen. Het beschrijven van de schaamte van de moeder, ook over haar dochters en de schaamte van haar dochters zelf brengen je zo dicht bij hen, dat heel duidelijk en bijna voelbaar wordt hoe het moet zijn geweest om daar te zijn.

Veel boeken die je over dit onderwerp leest, houden je toch op een bepaalde afstand omdat er in veel algemenere termen en zakelijker over geschreven wordt. Wellicht doet de psyche van de mens dat ook zelf omdat het te gruwelijk is om het in zijn volle omvang door te laten dringen. Dat is denk ik de kracht van de roman en zeker van deze van Perlman. De schrijver brengt je daar waar je anders misschien onbewust afstand zou houden en ik vond het heel mooi om dat te ervaren omdat het je dwingt tot nadenken en misschien zelfs wel tot leren begrijpen.

Over de auteur
Elliot Perlman (Australië, 1964) is een gevestigd schrijver-advocaat uit Australië. Hij heeft diverse romans op zijn naam staan, waaronder Drie Dollar (1998, meermalen bekroond en ook verfilmd) en Zeven vormen van dubbelzinnigheid (2004).

ISBN 9789046814871 | Gebonden  | 592 pagina's | Nieuw Amsterdam | 2014
Oorspronkelijke titel: The Street Sweeper Vertaling: Lucie van Rooijen

© Ria, 28 januari 2014

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER