Leonora
Elena Poniatowska

"I didn't have time to be anyone's muse...I was too busy rebelling against my family and learning to be an artist." --Leonora Carrington, 1983

Als kind al is Leonora Carrington ongrijpbaar. Als dochter van een rijke Engelse industrieel weigert ze zich in een keurslijf te laten dwingen. Ze is wild en ongeremd en ze denkt dat ze een dier is en geen mens. Haar ouders sturen haar naar een nonnenschool maar vanwege haar onacceptabele gedrag wordt ze van school gestuurd. Op de volgende school gebeurt hetzelfde.

Leonora laat zich niet temmen en wanneer ze als jonge vrouw hevig verliefd wordt op de veel oudere surrealistische kunstenaar en schilder Max Ernst, is het hek van de dam. Ze gaat bij hem in Parijs wonen. Haar vader wil niets meer met haar te maken hebben maar haar moeder zal altijd in beeld blijven. Leonora gaat helemaal op in de liefde voor Max en ontwikkelt zich als kunstenaar. Ze vertrekken samen naar Saint Martin d ’Ardèche waar ze veel schilderijen en kunstwerken maken. Ook schrijft Leonora boeken.

Dan breekt de Tweede Wereldoorlog uit. De Duitse Max wordt als ongewenste vreemdeling gezien. Hij wordt opgepakt en naar een concentratiekamp gestuurd. Leonora is ontroostbaar en weet hem vrij te krijgen. Max wordt echter opnieuw in de kraag gevat en dat is teveel voor Leonora. Ze stort in en is zo in de war dat haar familie ingrijpt en haar in een kliniek laat opnemen. Hier wordt ze behandeld met Cardiazol, een medicijn dat hevige epileptische aanvallen met stuiptrekkingen opwekt. Een shocktherapie. Deze therapie is ontstaan uit de bevinding dat epilepsie nauwelijks voorkomt bij mensen met schizofrenie en vice versa. Leonora weet te ontsnappen en vraagt hulp bij de Mexicaanse Ambassade in Lissabon. Uiteindelijk zal Leonora zich vestigen in Mexico-Stad waar ze twee zoons krijgt, schildert en schrijft. Ze inspireert velen en iedereen die haar ontmoet zal haar nooit meer vergeten. Haar geestestoestand blijft fragiel maar maakt haar ook de markante vrouw die ze is.

De schrijfster van dit boek benadrukt in een interview achter in het boek dat het geen biografie is maar een novelle. Ze heeft Leonora vijftig jaar geleden leren kennen en stelt: “Het is een novelle die vooral een eerbetoon en een liefdevolle hommage is aan een heel bijzondere vrouw” . De stijl van het boek past heel goed bij het beeld dat van Leonora Carrington (1917-2011) wordt geschetst. Er is niet altijd een echte overgang tussen de ene gebeurtenis en de volgende en de stijl heeft iets surrealistisch. Het is een boek dat bedachtzaam gelezen dient te worden. De lezer zal er niet doorheen vliegen omdat er een compleet leven wordt geschetst van een opmerkelijke dame die maar liefst vierennegentig is geworden. Hierdoor komen sommige passages wat beknopt over. Leonora ontmoet in haar leven tal van andere kunstenaars en artiesten en ook deze worden in het boek genoemd. Op de foto op de kaft prijken van links naar rechts Paul Eluard, Leonora en Max Ernst. Leonora is een respectvol en indrukwekkend boek over een heel buitengewone vrouw.

"She was never insane…She was faced with war and the fools she met who did not understand the dangers of war." -- Elena Poniatowska

ISBN 9789022961018| Paperback | 400 pagina’s| Orlando uitgevers | april 2012
Vertaald door Dorotea ter Horst

© Annemarie, 24 april 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Leonora
Elena Poniatowska

Leonora Carrington, geboren in 1917 in aristocratische Engelse kringen, gestorven in 2011. Een van de bekendste vrouwelijke surrealistische schilders van de afgelopen eeuw. Elena Poniatowska was 50 jaar met deze opmerkelijke vrouw bevriend, en schreef een roman over haar leven. Een roman waard, want grootser en meeslepender dan Leonora leefde valt er nauwelijks te leven. Ze ontworstelde zich op jonge leeftijd aan haar milieu, waar een vrouw wel schilderen mocht maar dan alleen ter gezellige decoratie en tijdverdrijf. Ze ontworstelde zich vooral ook aan haar dominante vader, althans haar hele leven stond daarvan in het teken. Tot ze er op hoge leeftijd achter kwam dat alles wat ze gedaan en gemaakt had, eigenlijk altijd rechtstreeks naar die vader te herleiden was. Als ze uiteindelijk toch op de kunstacademie terecht komt, ontmoet ze daar via wederzijde vrienden de surrealist Max Ernst. Door hem komt ze in surrealistische kringen terecht met mensen als Dali, Duchamp en Picasso. 
Ernst was haar grote liefde, hartstochtelijk en meeslepend, zoals alles in het leven van Elaonora hartstochtelijk en meeslepend was. Ze leefde een bohemienachtig leven, vol met drank, liefdes en bevriende kunstenaars, precies zoals je je dat voorstelt begin vorige eeuw, in hartje Parijs.
Alles verandert als de oorlog uitbreekt. Max wordt naar een kamp afgevoerd, en Leonora wordt letterlijk waanzinnig. Ze ontsnapt naar Spanje, waar haar familie haar in een dure kliniek op laat nemen, waar ze naakt en vastgebonden ligt na verschrikkelijke behandelingen met het medicijn Cardizol. Uiteindelijk ontsnapt ze weer, vlucht naar Lissabon en komt daar op wonderbaarlijke wijze Max Ernst weer tegen. Die heeft inmiddels een relatie met de kunstverzamelaar Peggy Gugenheim, terwijl Leonora een nieuwe Mexicaanse liefde heeft.  Renato, met wie ze inmiddels getrouwd is... Toch kunnen de twee elkaar niet meteen loslaten, zonder elkaar lukt niet. Uiteindelijk vertrekt Leonora met Renato naar Mexico. Ze krijgt daar twee kinderen, weer van een andere man, de Hongaarse fotograaf  Imre Emerico Weisz, en sterft daar uiteindelijk, allang weer gescheiden van Weisz, op hoge leeftijd.

Dit is een beknopte en vrij kalme weergave van het geheel, er zijn véél meer liefdes, minaars, jaloerse exen met achtervolgingswaanzin, heftige vriendschappen, die allemaal oplaaien en uitdoven, al dan niet met heftige uitbarstingen. Rode draad in het verhaal zijn natuurlijk ook haar werken. Vol met paarden die vanuit haar jonge jeugd een grote rol spelen, vol met verwarring,  waanzin, liefde, eenzaamheid. Het is allemaal in haar werk terug te vinden. Kortom een groots en meeslepend leven van een bijzondere vrouw, in een tijd waarin het helemaal nog niet zo gewoon was dat een vrouw in het milieu als het hare, haar eigen weg zocht en zo vrijgevochten in het leven stond.
Toch laat het boek me met een tegenstrijdig gevoel achter. De schrijfster wilde bewust géén biografie van Leonora schrijven, en al lezend dacht ik regelmatig, had dat maar wél gedaan. Een goed geschreven biografie, kan lezen als een roman. Misschien geld het omgekeerde ook wel, dat een goed geschreven roman kan lezen als een biografie, maar dat was bij dit boek niet het geval. Het las als iets er tussenin, waardoor het noch het één, noch het ander was. Voor een roman niet slecht, maar wel nét iets onder de maat wat mij betreft, voor een biografie net te veel verzonnen dialogen.
Het boek oogstte veel lof en won een prestigieuze Spaanse prijs, wat maakte dat ik wederom bij mijzelf ten rade ging. Had ik wat gemist, iets over het hoofde gezien? Misschien is het door deze opzet wel uitermate geschikt voor een wat breder publiek, maar wat mij betreft voelde het toch een beetje als een nét niet helemaal goed gelukte poging. Jammer. Elonara had een iets betere roman verdiend. Of beter nog, een goede degelijke biografie. Haar leven vertelt zich als een avonturenroman, daar hoeft een biograaf eigenlijk weinig aan toe te voegen.

ISBN 978 90 229 61018 Paperback 390 pagina's | Orlando | april 2012
Vertaald uit het Spaans door Dorotea ter Horst

© Willeke, 23 april 2012

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER