"Als er één boek uit dit rijtje genomineerden (van de Prix Goncourt) een Nederlandse vertaling verdient, dan is het dit." schrijft Margot Dijkgraaf. Die vertaling is er nu en ik kan niets anders zeggen dan dat Dijkgraaf gelijk heeft. Dit boek is een juweeltje. Als je het uit hebt laat het je onder de indruk en stil achter. Je zou het liefst gelijk opnieuw het verhaal gaan lezen om je weer te laten onderdompelen in de prachtige sfeer die Lesbre weet op te roepen.

In schitterende, onopgesmukte taal wordt het verhaal verteld van Anne en Clémence Barrot.
Het boek begint met Anne die een lange treinreis maakt, van haar woonplaats Parijs naar Irkoetsk' om daar Gyl te bezoeken van wie ze té lang niets gehoord heeft. Ooit had Anne een relatie met hem, ze deelden samen hun hooggespannen verwachtingen van het leven. Maar het leven zelf heeft hen ingehaald.

"Maar Gyl wilde niet alles opgeven wat zijn leven tot dan toe zin had gegeven - het opbouwen van een ideale wereld. In een opwelling was hij verhuisd naar de oevers van het Baikalmeer, om te schilderen, toneel te spelen met de bewoners, stukken op te voeren van Vampilov, die zijn hele carrière in Irkoetsk had gewoond. Ik maakte me zorgen over die keuze, maar ik begreep hoe symbolisch en tegelijk wanhopig die was. Het had geen zin hem tegen te houden, niets of niemand had hem ooit tegengehouden. De eerste zes maanden schreef hij vaak [...].
Daarna stilte."

Deze stilte deed Anne besluiten de reis naar Irkoetsk te ondernemen, enerzijds uit ongerustheid, anderzijds om de vervlogen tijden op te halen misschien wel opnieuw te beleven.
De treinreis is lang. De cadans van de wielen brengen Anne in een soort roes vol mijmeringen. Mensen komen en gaan.

"In de coupé heetten ze Tanja, Vassili, Pjotr, Vera, Boris, Wanja. Soms verschenen en verdwenen ze zonder dat er een woord gewisseld werd. Louter vluchtige schimmen waren het, vooral 's nachts als de trein ergens stopte, en ze kwamen en gingen in de stilte en het mysterie van het leven."[...]
Het regelmatige ritme van de trein had volledig bezit van me genomen. Zijn hijgen en zuchten, iets levens, iets tastbaars en vleselijks creëerde een intimiteit die ik soms terugvond in de blikken die werden gewisseld."

Ze observeert mensen en weet dat sommigen een onuitwisbare herinnering zullen blijven zoals anderen nauwelijks opgemerkt zullen worden.
De behoefte om zich af te sluiten voor het dagenlang met vreemde mensen te moeten verkeren lost ze op door te lezen of naar buiten te staren. Deze reis blijkt ook een innerlijke reis te zijn.

"Hoewel mijn zichtbare bagage gering was, had ik in mijn hoofd nog meer bagage, en soms trad die buiten zijn oevers om me meestal terug te voeren naar mijn zorgen."

Het lezen brengt haar bij Clèmence, haar oude buurvrouw die ze regelmatig voorleest. Clèmence dan zittend op haar rode canapé en Anne in 'haar' stoel. De verhalen gaan altijd over heldhaftige vrouwen zoals Marion de Faouët, een vrouw die met haar bende stal van de rijken en gaf aan de armen. Of over Milena Jesenská, die de rivier over zwom om toch op tijd bij haar geliefde te zijn. Dit was het favoriete verhaal van Clèmence.

Tussen beide vrouwen is een zeer goede, intieme en intense vriendschap ontstaan. Anne ontdekt tijdens haar reis hoe belangrijk de vrouw, die langzaam wegglijdt in haar eigen herinneringen waar niemand meer bij kan komen, voor haar is. Deze vrouw met haar sterke karakter en onverwoestbare optimisme is een houvast voor Anne die haar vroegere jeugdige idealen voelt ontglippen.
Door de reis en vooral de tijd die Anne daardoor heeft om te denken komt alles in een ander licht te staan.

Is Gyl wel belangrijk? Zijn haar idealen wel belangrijk? Wat doet er nu werkelijk toe? " Ze neemt afscheid van vroegere utopieën, ziet haar voorbije engagement in een nieuw perspectief en beseft dat wat ze als randverschijnselen van haar leven beschouwde in wezen tot de kern behoort." schrijft Margot Dijkgraaf en mooier kan ik het niet zeggen.
Door de subtiele taal en het verstilde verhaal is het een van de mooiste boeken die ik de laatste tijd gelezen heb. Lezen!

Papieren band | 112 Pagina's | Uitgeverij Ailantus 10 juni 2008 ISBN10: 9089530061 | ISBN13: 9789089530066
Oorspronkelijke titel:Le canapé rouge Vertaling: Nelleke van Maaren

© Dettie, juni 2008