Boekenarchief K-L

Michèle Lesbre

De rode canapé


"Als er één boek uit dit rijtje genomineerden (van de Prix Goncourt) een Nederlandse vertaling verdient, dan is het dit." schrijft Margot Dijkgraaf. Die vertaling is er nu en ik kan niets anders zeggen dan dat Dijkgraaf gelijk heeft. Dit boek is een juweeltje. Als je het uit hebt laat het je onder de indruk en stil achter. Je zou het liefst gelijk opnieuw het verhaal gaan lezen om je weer te laten onderdompelen in de prachtige sfeer die Lesbre weet op te roepen.


In schitterende, onopgesmukte taal wordt het verhaal verteld van Anne en Clémence Barrot.
Het boek begint met Anne die een lange treinreis maakt, van haar woonplaats Parijs naar Irkoetsk' om daar Gyl te bezoeken van wie ze té lang niets gehoord heeft. Ooit had Anne een relatie met hem, ze deelden samen hun hooggespannen verwachtingen van het leven. Maar het leven zelf heeft hen ingehaald.


"Maar Gyl wilde niet alles opgeven wat zijn leven tot dan toe zin had gegeven - het opbouwen van een ideale wereld. In een opwelling was hij verhuisd naar de oevers van het Baikalmeer, om te schilderen, toneel te spelen met de bewoners, stukken op te voeren van Vampilov, die zijn hele carrière in Irkoetsk had gewoond. Ik maakte me zorgen over die keuze, maar ik begreep hoe symbolisch en tegelijk wanhopig die was. Het had geen zin hem tegen te houden, niets of niemand had hem ooit tegengehouden. De eerste zes maanden schreef hij vaak [...].
Daarna stilte."


Deze stilte deed Anne besluiten de reis naar Irkoetsk te ondernemen, enerzijds uit ongerustheid, anderzijds om de vervlogen tijden op te halen misschien wel opnieuw te beleven.
De treinreis is lang. De cadans van de wielen brengen Anne in een soort roes vol mijmeringen. Mensen komen en gaan.


"In de coupé heetten ze Tanja, Vassili, Pjotr, Vera, Boris, Wanja. Soms verschenen en verdwenen ze zonder dat er een woord gewisseld werd. Louter vluchtige schimmen waren het, vooral 's nachts als de trein ergens stopte, en ze kwamen en gingen in de stilte en het mysterie van het leven."[...]
Het regelmatige ritme van de trein had volledig bezit van me genomen. Zijn hijgen en zuchten, iets levens, iets tastbaars en vleselijks creëerde een intimiteit die ik soms terugvond in de blikken die werden gewisseld."


Ze observeert mensen en weet dat sommigen een onuitwisbare herinnering zullen blijven zoals anderen nauwelijks opgemerkt zullen worden.
De behoefte om zich af te sluiten voor het dagenlang met vreemde mensen te moeten verkeren lost ze op door te lezen of naar buiten te staren. Deze reis blijkt ook een innerlijke reis te zijn.


"Hoewel mijn zichtbare bagage gering was, had ik in mijn hoofd nog meer bagage, en soms trad die buiten zijn oevers om me meestal terug te voeren naar mijn zorgen."


Het lezen brengt haar bij Clèmence, haar oude buurvrouw die ze regelmatig voorleest. Clèmence dan zittend op haar rode canapé en Anne in 'haar' stoel. De verhalen gaan altijd over heldhaftige vrouwen zoals Marion de Faouët, een vrouw die met haar bende stal van de rijken en gaf aan de armen. Of over Milena Jesenská, die de rivier over zwom om toch op tijd bij haar geliefde te zijn. Dit was het favoriete verhaal van Clèmence.


Tussen beide vrouwen is een zeer goede, intieme en intense vriendschap ontstaan. Anne ontdekt tijdens haar reis hoe belangrijk de vrouw, die langzaam wegglijdt in haar eigen herinneringen waar niemand meer bij kan komen, voor haar is. Deze vrouw met haar sterke karakter en onverwoestbare optimisme is een houvast voor Anne die haar vroegere jeugdige idealen voelt ontglippen.
Door de reis en vooral de tijd die Anne daardoor heeft om te denken komt alles in een ander licht te staan.


Is Gyl wel belangrijk? Zijn haar idealen wel belangrijk? Wat doet er nu werkelijk toe? " Ze neemt afscheid van vroegere utopieën, ziet haar voorbije engagement in een nieuw perspectief en beseft dat wat ze als randverschijnselen van haar leven beschouwde in wezen tot de kern behoort." schrijft Margot Dijkgraaf en mooier kan ik het niet zeggen.
Door de subtiele taal en het verstilde verhaal is het een van de mooiste boeken die ik de laatste tijd gelezen heb. Lezen!


Papieren band | 112 Pagina's | Uitgeverij Ailantus 10 juni 2008 ISBN10: 9089530061 | ISBN13: 9789089530066
Oorspronkelijke titel:Le canapé rouge Vertaling: Nelleke van Maaren

© Dettie, juni 2008

 

De rode canapé


Anne heeft al maandenlang niets van vroegere vriend Gyl gehoord. Hun relatie is wel ten einde, maar ze hadden toch nog een band. Daarom maakt ze zich ongerust. Ze besluit hem achterna te reizen, en neemt daarvoor de Trans-Siberië expres richting Irkoetsk.
Anne is schrijfster voor een blad en bekijkt de wereld om haar heen steeds alsof er een verhaal in zit. Terwijl ze haar medepassagiers bestudeert denkt ze terug aan Parijs, waar ze haar benedenbuurvrouw Clémence achtergelaten heeft. Deze oude vrouw was in de afgelopen maanden een vriendin geworden. Ze las haar voor over eigenzinnige vrouwen. Vooral dat ene verhaal over die vrouw die een rivier was overgezwommen om haar geliefde te kunnen bezoeken, was geliefd bij de oude vrouw. Zelf vertelde ze over haar eigen Grote Liefde, Paul, die nu alleen nog maar een foto was, verstopt in de rode canapé waarop ze altijd zat als ze voorgelezen werd door Anne. De belevenissen in Rusland wisselen af met herinneringen over Clémence. De lezer voelt al wel aan dat ze er niet meer zal zijn bij thuiskomst, maar de ontknoping is verrassender dan je verwacht.


Het boek gaat over het najagen van illusies, over vergeefse verwachtingen, maar ook over hoop. Over liefde dus.
"Deze reis was voor mij altijd een manier geweest om te proberen een band, hoe dun ook, met de wereld te krijgen, te verwijderen wat zich tussen mij en de wereld stelde- afstanden, talen, racisme, godsdiensten, obstakels die zich niet altijd lieten wegvagen, maar er zin aan gaven. Wat deze reis merkwaardig maakte was de indruk dat ik niets naderde, bleef hangen in het even aanraken, een gevangene van mijn angsten, een vreemdeling in de ogen van anderen."
Deze zin geeft een goede indruk van de stijl waarin het geschreven is: een omfloerste taal, waarbij je ieder woord goed moet laten doordringen om te begrijpen wat er staat. En dan nog lukt dat altijd niet. Het is mooi, maar wat wazig.
Ik twijfel nog of ik dit een mooi boek vind of niet. Margot Dijkgraaf niet: zij stelt had dit boek de Prix Goncourt moeten krijgen...


ISBN 9789089530066 Hardcover 109 pagina's | Ailantus | juni 2008 vertaald door Nelleke van Maaren

© Marjo, december 2008

Lees de reacties, klik hier!

 

De rode canapé

Anne zit op de trein, de Transsiberië Express. Ze reist Rusland door op zoek naar Gyl, van wie ze ooit hield en die nu vooral een zoete herinnering is. Het landschap flitst aan haar voorbij en ze verzinkt in mijmeringen. Over wat ze leest en gelezen heeft. Over Gyl. Maar opvallend vaak dwalen haar gedachten af naar de oude Clémence en haar rode sofa. Clémence aan wie ze verhalen voorlas. Verhalen over sterke vrouwen met grote liefdes en een rebels karakter: Olympe, Marion, Milena.


Anne en Clémence kijken steeds erg uit naar hun ontmoetingen, ook al wordt Clémence steeds verwarder. Maar ook af en toe verrassend helder: Clémence, voor eeuwig en altijd verliefd op Paul die werd meegenomen en nooit meer terugkwam, Clémence, de poëtische eigenzinnige dame, houdt Anne een spiegel voor.


Daar op de trein naar een hoekje Rusland heeft zij tijd genoeg om in die spiegel te kijken. En ineens lijkt het haar helemaal niet meer zo belangrijk om Gyl terug te zien. Ze keert zelfs terug zonder hem gesproken te hebben en popelt om haar Russische bedenkingen met Clémence te delen…


Het einde komt allesbehalve onverwacht en is denk ik een van de mooiere delen van het boek. Sowieso komen het hele Rusland-gedeelte en alle filosofisch-literaire bedenkingen daarrond mij een beetje overbodig voor. Clémence is absoluut het boeiendste element in het hele verhaal en ik had de focus graag nog meer op haar gezien. Natuurlijk is er dat vleugje nieuwsgierigheid naar Gyl, wat hij dan wel had om Anne ertoe te bewegen die hele reis te ondernemen. Maar naarmate hij naar de achtergrond verschuift, neemt ook die nieuwsgierigheid af.
Een aardig boekje, met een net iets te expliciete intellectuele inslag om me echt te bekoren. Dan vond ik L’élégance du hérisson honderden malen subtieler.


ISBN13: 9789089530066 Papieren band | 112 Pagina's | Uitgeverij Ailantus 10 juni 2008
Oorspronkelijke titel: Le canapé rouge Vertaling: Nelleke van Maaren

© Elvira, april 2009

Lees de reacties op het forum, klik Hier