Rode liefde
Maxim Leo

Hoe was het leven daar achter de Muur? Maxim Leo is er geboren en opgegroeid. Toen de muur viel was hij negentien. Hij kan er dus wel het een en ander over vertellen. Zijn familie is niet bepaald een doorsnee familie. Naarmate Maxim meer in het verleden rondneust, komen er nog meer bijzonderheden tevoorschijn. Hij is vooral geïnteresseerd in de levens van zijn grootvaders, Gerhard en Werner. De laatste heeft hij overigens nooit persoonlijk gekend.
Zijn ouders, Wolf en Anne, zijn nogal vrijgevochten en leren hun kinderen om zelf na te denken.

Anne is de dochter van Gerhard Leo. Hij is een niet-praktiserende Jood, zijn naam was eerst Levin. Gerhard is, als zoon van uitgeweken Duitse ouders, opgegroeid in Parijs. Zijn vader, Wilhelm, was een advocaat, die weigerde mee te werken aan een proces dat Goebbels voerde. Maar in Frankrijk waren Duitsers staatsvijanden, en Wilhelm werd opgepakt, moest naar een kamp. Gerhard was nog te jong, mocht in Parijs blijven, maar vlucht met de Fransen mee naar het Zuiden als de Duitsers daadwerkelijk binnenvallen. Hij belandt in het verzet, waar zijn tweetaligheid hem goed van pas komt. Vlak voor het einde van de oorlog wordt hij opgepakt en met hulp van een spijtoptant weet hij in leven te blijven.
Anne werd net als Wolf in het westen geboren, als dochter van antifascistische ouders, die het communisme omarmden: een rijk van nazi’s: dat nooit meer!

Ook in de familie van Wolf zijn Joodse roots, twee generaties eerder. Zij zijn omgekomen in Auschwitz. Werner, zijn vader, is eveneens in Frankrijk beland, als krijgsgevangene. Als hij thuiskomt is hij een onbekende voor de dan zesjarige Wolf. Zijn vader heeft losse handjes, en is dol op vrouwen.
In 1949 verhuizen ze naar Oost-Duitsland, dan nog niet ‘achter de Muur’. Na enkele jaren zal Werner scheiden van zijn vrouw, en zijn gezin nooit meer zien.

Wolf krijgt de socialistische idealen met de paplepel ingegoten, maar voor hem en zijn leeftijdgenoten blijft het rijke Westen lonken. Zij willen spijkerbroeken dragen en luisteren naar radiozenders uit het Westen. Dan komt de oproep: hij moet in dienst. Het is een tijd vol problemen, want Wolf laat zich de wet niet voorschrijven, hij wil zelf zijn leven bepalen. Na zijn diensttijd vestigt hij zich als zelfstandig graficus. Hij ontmoet Anne, en samen zullen ze een intens huwelijk beleven. Er wordt veel gediscussieerd in het gezin, over politiek vooral. Anne was journalist, maar omdat de waarheid niet geschreven mocht ging ze geschiedenis studeren. Als proefstuk schreef ze een biografie over haar Joodse grootvader Dagobert, ook al een man die geen gewoon leven leidde.
Dat doet niemand in dit verhaal.  Als Maxim de geschiedenis van zijn voorouders onderzoekt, kan dat niet los gezien worden van de twee wereldoorlogen, de Koude oorlog, en de aparte Duitslanden, feiten die een flinke stempel drukken op het leven van een mens. Maar als die mensen ook nog ‘zelf nadenken, en niet meelopen met de anderen’, wordt het nog meer een bijzondere geschiedenis.

Hoe was het om op te groeien in de DDR, waar de Stasi het leven beheerste? Waar je automatisch onbetrouwbaar was als je geen lid was van de Partij. Waar een onschuldige bijeenkomst van meer dan tien personen strafbaar was. En waar je zelf ook niemand kon vertrouwen, omdat alles doorgegeven en genoteerd werd. Daar profiteert Maxim Leo dan weer van. Nu mag hij immers de archieven van de Stasi bezoeken. Hij heeft brieven van Anne en van zijn overgrootvader, dagboeken van zijn grootvaders, en het onderzoek van zijn moeder naar haar grootvader.
Het is het verhaal over een land dat niet meer bestaat, maar dat de levens van vele mensen heeft bepaald. Niet altijd positief.

De titel vind ik vreemd. Nu ik het boek gelezen heb weet ik welke associaties je zou moeten krijgen, - en dat heeft meer te maken met vaderlandsliefde - maar het woord liefde roept toch iets anders op. ‘Haltet euer Herz bereit’ is de Duitse titel.

Maxim Leo (1970), journalist, werd geboren in Oost-Berlijn en was negentien jaar toen de twee Duitslanden weer één werden. Vijfentwintig jaar na de val van de Muur is zijn boek over zijn familie, dat in 2011 de Europese Boekenprijs won, naar het Nederlands vertaald.

ISBN 9789059365407 | Paperback | 237 pagina's | Uitgeverij Cossee | november 2014
vertaald uit het Duits door Lilian Caris

© Marjo, 7 augustus 2016

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER