Zoon van Berlijn
Karolien Berkvens

Het is een traditie: vader en zoon Richter wandelen met Nieuwjaar langs de Spree. Nu houden ‘draadjes van teleurstelling hen bij elkaar’, ze lopen daar omdat ze dat nu eenmaal ieder jaar doen, maar ooit was het goed tussen hen. Ooit was er een normaal gezin Richter geweest: vader, moeder, dochter, zoon. Ooit waren ze een gezin waar het ondanks de moeizame tijd na de Val van de Muur goed ging en er een jaarlijkse vakantie af kon.

Nu is de moeder slachtoffer van een eigenaardige ziekte die haar apathisch en woordeloos heeft gemaakt, en is dochter Clarissa uitgeweken naar Amerika.
Vader Jakob laat de verzorging van zijn vrouw over aan Paula, die bij hen in woont. En Fabian, die zwalkt rond. Hij zal binnenkort de deur uitgezet worden bij zijn vriend omdat die de kamer nodig heeft, en Fabian zwerft wat, slaapt soms in een logement, soms in een park.

Beide mannen hadden andere dromen. Jakob wilde zelfs burgemeester worden. Hij is blijven hangen in de functie van Baustadtrat (ambtenaar die verantwoordelijk is voor de stedelijke ontwikkeling) in de wijk Mitte, en ziet zijn idealisme ten onder gaan aan pragmatisme. Investeerders blijken belangrijker dan een wijk die er is voor de bewoners.

Als Paula aankondigt dat zij vertrekt omdat zij gaat trouwen, ziet Jakob dat hij - en Stephanie, zijn vrouw - de afgelopen jaren verwend waren door haar aanwezigheid. Nu moet er een andere oplossing gevonden worden. Zijn frustraties uit hij tegen zijn minnares, zodat hij ook haar kwijtraakt.
Misschien biedt Fabian, de zoon waar hij zoveel van verwacht, wat zon in zijn leven? Maar Fabian heeft al meerdere studies opgegeven, en lijkt geen interesse te hebben in een carrière. Hij werd geboren op die veelbelovende dag dat de Muur viel, maar helaas voor Jakob maakt Fabian deze symboliek niet waar. Hij staat niet voor de nieuwe wereld, hij wil niet mee in de vooruitgang.

Als hij Isa ontmoet ontdekt hij wat zijn levensdoel moet worden. Isa is een felle activiste, en vormt in de ogen van Jakob een bedreiging voor de toekomst die hij voor zijn zoon wenst. Maar zijn vader en zoon werkelijk zo verschillend? Allebei zien ze hoe hun leven dreigt te mislukken, allebei staan ze voor een keuze.
In dit proces lijken vader en zoon tegenover elkaar te staan, maar is dat wel zo?

En dan is er Berlijn, de stad die ook een mooie toekomst tegemoet leek te gaan. De Val was immers de uitgelezen kans om het beter te gaan doen. Maar wie de hoofdsteden van Europa ooit bezocht, weet dat het ook Berlijn niet lukt om een stad voor de inwoners te zijn. Zoals in al die grote steden blijkt dat de opwaardering van een wijk op sociaal, cultureel en economisch gebied ten nadele werkt van de lagere sociale klasse, waardoor die uit moet wijken naar de periferie en daar ‘slechte’ wijken ontstaan met de bijbehorende problematiek.

Het is vooral de stad Berlijn die onderwerp is van deze roman. Karolien Berkvens probeert aan de hand van vader en zoon Richter de achterliggende politiek uit te leggen. Dat lukt haar heel goed, zonder saaie uitweidingen. Haar romanfiguren worstelen met de gevolgen van hun ideeën en daden, zodat je als lezer meer inzicht krijgt dan via gewrochte krantenartikelen in vooraanstaande kranten. Als je dit boek uit gelezen hebt begrijp je beter hoe het zit. Of je er dan ook iets aan kunt doen blijft een vraag, maar nietsdoen werkt sowieso niet.

Een prachtroman, die deze tijd goed verwoordt. Er is te veel toerisme in de stad, te veel van hetzelfde als het gaat om het winkelaanbod en vastgoedontwikkelingen waarbij oorspronkelijke wijken op de schop gaan.

‘(-) ze hebben hun stad te grabbel gegooid.
Ze hadden hun eigen vastgoed verkocht en steeds meer ruimte aan investeerders gegeven en zo hadden ze ervoor gezorgd dat anderen niet meer in een huis, maar in iemands beleggingsobject woonden. Ze, dat waren de politici. Het begon tot Fabian door te dringen dat de hipsters en de yuppen en hun koffietenten en galeries niet de aanzet, maar het einde van het gentrificatieproces vormden. De stad stond niet in de steigers opdat het een mooiere, duurzamere plek zou worden, de stad werd opgeknapt om duurder te worden. De stad werd niet bebouwd, verhuurd en verkocht, omdat er mensen moesten leven, maar omdat er winst gemaakt moest worden.’

 
Karolien Berkvens studeerde Theaterwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. In 2015 verscheen haar debuut Het uur van Zimmerman, dat genomineerd werd voor de Dioraphte Literatour Prijs en in het Duits werd vertaald.

ISBN 9789048821570 | Paperback | 256 pagina's | Lebowski | september 2018

© Marjo, 16 oktober 2018

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Het uur van Zimmerman
Karolien Berkvens

Loet Zimmerman loopt al tegen de zeventig als hij afscheid neemt van het Roggeveen Lyceum. Ooit begon hij als docent wiskunde, maar hij wist zich geen raad met het zootje ongeregeld dat voor zijn neus verscheen. Heel naïef was hij er van uitgegaan dat de kinderen die hij zou leren om te gaan met allerlei wiskundige berekeningen daar net als hij hevig in geïnteresseerd waren.
Gelukkig voor hem kwam hij al snel in contact met een heel andere invulling van zijn carrière: roosters maken. Het vulde zijn leven zodanig dat hij de perikelen op school waarmee hij zijdelings toch te maken kreeg op de koop toe nam. Hij wilde dan ook geen pontificaal afscheid en was blij met het voorstel van de rector het maar te combineren met de jaarafsluiting. Best tevreden met zijn cadeau, een puzzel waar het hele schoolteam opstond, verliet hij de school voor de laatste keer, en wandelde naar huis.

'Hij blijft gewoon doen wat hij al jaren doet. De wekker om zes uur negenenvijftig, gordijnen openen, bed opmaken, een lauwwarme douche, washand en zeep. Haren kammen, tanden poetsen, een keer in de week nagels knippen. Op zondag een bad. Trouw blijven aan je schema, dat is verdergaan, denkt hij met hernieuwde energie. Om kwart over zeven kleedt hij zich aan. Telt de knoopjes van zijn overhemd, haalt een lapje langs de punten van zijn schoenen. Dan knikt hij Lucy toe. Ze staat op het nachtkastje.'

Maar wanneer volgens de rector de tijd van het grote genieten zou aanbreken, neemt het leven van de gepensioneerde roostermaker een zodanige wending dat getallen en tijd geen uitweg meer bieden. Onderweg naar huis wordt hij namelijk overvallen door een jongen met haast zwarte ogen, die hem uitscheldt en berooft. Het voorval verbijstert Zimmerman. Hetgeen hij voor ogen had: zoveel uur aan de puzzel werken, zoveel tijd aan opruimen besteden, het strakke patroon dat hij voor zichzelf op zou stellen nu alle tijd van hem zelf is – geen school, geen vrouw – wordt volledig  te niet gedaan. Hij komt nergens meer toe, heeft angstaanvallen en herinneringen waar hij mee klaar dacht te zijn: het ongeluk waar zijn vrouw bij om het leven kwam, zit hem opnieuw danig dwars.

Er is een zoon, Daniël, met wie hij niet zo’n goede verhouding heeft. Zijn zoon lijkt (te)veel op zijn overleden vrouw en is geen man van cijfers en tijd, zoals Loet dat is. Maar Daniël is wel de enige die er nu voor hem is. Al geeft hij net als de politie aan dat hij geen geloof hecht aan het idee dat Loet heeft: dat de overvaller, die immers ook zijn papieren en sleutels meenam, hem achtervolgt. 

Als lezer weten we evenmin of het echt is: ziet Loet de jongen echt of is het een spiegeling? Is hij die donkere schaduw of is ook dat maar een waanidee? Wat wel zeker is, is dat de angst echt is. En die angst brengt Zimmerman tot een daad waarvan we de afloop niet kennen.

Karolien Berkvens beschrijft de aftakeling van haar hoofdpersoon heel duidelijk. Een man die zijn hele leven strak en rechtlijnig dacht, kan niet omgaan met iets vaags en abstracts als angst. Zoals hij als kind omging met angst: onder het bed wegkruipen, dat is immers niet meer mogelijk. En als er ook niemand in zijn omgeving is die hem kan sturen, is er geen andere ontknoping mogelijk dan die de schrijfster schetst. Of eigenlijk niet schetst.

Deze debutante gebruikt een kort en krachtige stijl, met poëtische inslag en droge humor. Het leest lekker vlot, en het feit dat ze dingen durft weg te laten getuigt van moed. Een tweede roman wordt met belangstelling tegemoet gezien!

Karolien Berkvens (1986) heeft in Amsterdam theaterwetenschappen gestuurd en woont en werkt nu in Berlijn.

ISBN 9789048821556 | Paperback| 144 pagina's | Uitgeverij Lebowski |  september 2015

© Marjo, 27 december 2015

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER