Boekenarchief K-L

Jem Lester

Shtum
Jem Lester


Shtum is het jiddische woord voor stom in de zin van niet (kunnen) spreken. Deze titel is veelzeggend omdat het hele boek draait om 'niets zeggen'. Dat 'niets zeggen' kan allerlei vormen en oorzaken hebben. Iemand kan letterlijk stom zijn, of iemand zegt niets omdat hetgeen wat verteld moet worden te zwaar is om onder woorden te brengen. Je kunt ook nietszeggend zijn dus praten in holle frases, of omdat je niet goed kunt communiceren kun je besluiten om je gedachten maar helemaal niet meer uit te spreken... Al deze vormen, en meer, komen in dit boek voor.


Het verhaal in dit boek draait vooral om Jonah, de tienjarige, zwaar autistische, zoon van Ben en Emma Jewell. Jonah kan nauwelijks contact maken, Jonah kan niet praten, Jonah leeft zonder besef van tijd, Jonah is niet zindelijk, Jonah kan heel lief zijn, Jonah kan zeer agressief zijn maar Jonah is wel Jonah, de zeer geliefde zoon van Ben en Emma. Maar zij zijn inmiddels aan het eind van hun latijn, hun kind begeleiden en verzorgen is loodzwaar. Bovendien zien ze Jonah geen enkele vordering maken, toen hij zes jaar geleden naar school ging, kon hij niets, en nu nog steeds niet.  Jonah moet betere begeleiding krijgen, Jonah verdient beter dan dit.


Volgens Emma zal de Highgrove Manor School de ideale school voor Jonah zijn. Maar het zal nog een hele strijd worden om hem daar geplaatst te krijgen. De urgentie om Jonah toe te laten moet namelijk aantoonbaar zijn. Helaas lijkt al hun goede zorg zich tegen hen te keren, Jonah wordt thuis (te) goed opgevangen en het is derhalve niet raadzaam voor Jonah om hem uit zijn leefomgeving te halen. Bovendien opent zijn huidige school binnenkort een apart gedeelte voor kinderen als Jonah, dus beter kan het toch niet? Emma en Ben vinden dat het véél beter kan en willen alles op alles zetten om Jonah een goede, veilige toekomst te geven.


Emma is advocaat en zij vertelt Ben dat blijkt dat dat ze betere kansen voor Jonah maken als ze gaan scheiden. Dan is de thuissituatie dusdanig moeilijk geworden dat de autoriteiten er niet meer omheen kunnen. En zo gebeurt het dat Ben en Jonah bij Ben's bejaarde vader intrekken. Ben en zijn vader kunnen niet zo goed met elkaar opschieten. Vooral omdat zijn vader nogal recht voor zijn raap is. Hij vindt Ben maar een sjlemiel, een klaploper, die zwelgt in zelfmedelijden. Ben heeft het erg moeilijk met de huidige situatie, maar zijn vader heeft wel gelijk want Ben heeft het in feite overal moeilijk mee.


Langzamerhand ontrolt zich daarna het mooie, ontroerende verhaal rond Ben, Jonah en zijn vader. Ben is inderdaad een lapzwans die zijn heil veelal in de drank zoekt. Het is werkelijk tenenkrommend om te lezen hoe hij constant zijn verantwoordelijkheden ontloopt en een café induikt of met een fles whiskey zich op de bank nestelt en doordrinkt todat hij niet meer kan. Ben zoekt constant rust in zijn hoofd door middel van die drank, zijn frustraties en enorme liefde voor Jonah uitspreken kan hij namelijk niet.


We lezen hoe ontstellend lief en begripvol opa voor zijn kleinzoon is. Ben kan dat overigens niet uitstaan evenals het feit dat zijn vader aan Jonah wèl zijn verhalen vertelt over de tijd toen hij nog die  joodse jongen in Hongarije was en met Ben er nooit over wil praten.  Eigenlijk is Ben gewoonweg jaloers. Wat hij niet beseft, is dat zijn vader ook zijn innerlijke strijd te voeren heeft, ook zijn verhaal moet vertellen en hij kan dat alleen doen tegen de jongen die niet terug kan praten, de jongen die buiten de tijd leeft en even later al niet meer weet wat zijn opa vertelt heeft.


We lezen hoe slecht in feite de communicatie tussen Emma en Ben was. Beiden vochten ze op hun manier voor Jonah, maar konden niet samen, zij aan zij, vechten. Beiden voerden ze hun eigen eenzame strijd.  En nu is Emma weg en vader wordt erg ziek. Ben staat er nu écht alleen voor. Het is erop of eronder, voor Jonah, voor zijn vader en voor Emma.  Nu zal Ben wel moeten... maar doet hij dat ook?


Het verhaal wordt op een prachtige ingetogen manier verteld maar is toch niet loodzwaar. Het is eerder tragikomisch. Opa en Jonah zorgen regelmatig voor grappige situaties omdat zij zich beiden op hun eigen manier niets van alles aantrekken. Jonah omdat hij dat niet kan en opa omdat hij te oud is om zich nog door iets te laten dwarsbomen.
Tussen de hoofdstukken door lezen we in briefvorm de soms zeer onbegrijpelijke beslissingen van de instanties over Jonah.
Je kunt niet anders doen dan meeleven en hopen dat alles toch goed zal komen voor iedereen.


Na het lezen van dit boek ben je even van de wereld, wil je even iets stils doen om het verhaal op je in te laten werken. Het heeft impact en het ontroert je. Kortom, het is een prachtig debuut. Vooral lezen!


Over de auteur: Jem Lester is leraar Engels en mediastudies op een middelbare school. Hij heeft twee kinderen, waarvan eentje een ernstige vorm van autisme heeft.


ISBN 9789024573783 | Paperback | 314 pagina's | Uitgeverij Luitingh-Sijthoff | oktober 2016
Vertaald door Jan Mellema

© Dettie, 20 januari 2017

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER