De Ommegang
Jan van Aken
De schrijver van een goede historische roman moet over drie vaardigheden beschikken: een vlotte pen, een grote verbeeldingskracht en een grondige kennis van het tijdvak waarin de roman zich afspeelt. Jan van Aken schrijft romans die voldoen aan deze vereisten. Zijn debuut was in 2000 Het oog van de Basilisk. In 2013 volgde al zijn zesde en veel geprezen roman De Afvallige. En nu dus De Ommegang.
De titel doet denken aan een religieuze processie, zoals bijvoorbeeld in Amsterdam nog steeds elk jaar een stille omgang wordt gehouden. In dit boek verwijst de ommegang naar de vele reizen die de hoofdpersoon maakt in Europa en Azië. Tegelijk echter is de ommegang ook een tocht naar het innerlijke. De hoofdpersoon heeft zich technieken aangeleerd waarmee hij zich al hetgeen hij leest kan herinneren. Hij slaat gegevens op in vakjes, laadjes, kastjes, gangetjes en aan de hand van trefwoorden weet hij zijn weg in dit labyrint te vinden. Zo bezien is de ommegang ook een wandeling in zijn geest. Deze techniek wordt van levensbelang voor de hoofdpersoon als hij zich aan het eind van het boek op tijd een cruciaal gegeven moet herinneren wil hij overleven.
De naam van de hoofdpersoon is Isidorus van Rillington. Hij is te vondeling gelegd in een klooster in Yorkshire en wordt opgevoed door monniken. Hij ontpopt zich als een leergierig man, met een intens verlangen om onbekende streken te bereizen. Zijn grote ambitie is om als architect een blijvende plaats in het geheugen van de mensheid in te nemen. Om in zijn levensonderhoud te voorzien wordt hij heelmeester.
Isidoor is niet alleen een liefhebber van kennis, hij bemint ook vele vrouwen, maar is niet altijd even sympathiek in zijn omgang met vrouwen. Op een na zijn de vrouwen met wie Isidoor het aanlegt prostituees.
Centraal in het boek staat het Concilie van Constanz (1414-1418) waar de Bohemer Johannes Hus zich moest verantwoorden tegenover staat en kerk over zijn afwijkende opvattingen ten opzichte van de Katholieke Kerk. Daaromheen rijgen zich bijzondere gebeurtenissen aaneen: de pestepidemie, universiteitsleven, bibliotheken met hun culturele schatten, bordeelscenes, oorlogen met de Turken, een ontmoeting met de wrede Timoer Lenk. Het is eigenlijk een ongeloofwaardige reeks aan kleurrijke avonturen, samengeperst in het leven van één mens. Het is echter een roman, en dus kan er veel, en bovendien weet Jan van Aken moeiteloos te schakelen tussen alle episoden en die met elkaar te verbinden.
Isidoor is een onconventioneel mens, levend in een door en door religieuze wereld. Hij voelt zich tot geen enkel geloof aangetrokken, maar gaat voor de wetenschap.
Het boek bevat geen intrige die naar een ontknoping toewerkt. Er is geen plot dat voortstuwt naar een ontraadseling. Het is op den duur derhalve wat vlak om alle avonturen een voor een voorbij te zien komen. Maar dan komt er toch een verrassing. Aan het eind van het boek slaat er een val dicht en moet Isidoor zich verantwoorden voor rechters. Ineens keren zijn gedragingen en zijn woorden zich tegen hem. Woorden, onbezonnen in drinkgelagen geuit, blijken in handen van zijn rechters levensgevaarlijke kanten te hebben.
Evenals Johannes Hus krijgt ook Isidoor de vraag voorgelegd of hij zijn ketterij wil herroepen. Zijn antwoord: “Ik ben geen ketter, dus ik koester geen ketterse gedachten – er valt derhalve niets te herroepen.” Hij beseft het niet, maar met dit antwoord toont Isidoor zijn onschuld niet aan, maar graaft hij juist zijn eigen graf.
Heel knap hoe Jan van Aken hier verschillende lijnen in zijn boek samen laat komen. Zelfs het uithangbord met een afbeelding van een gans, dat Isidoor heeft opgehangen aan zijn huis, blijkt lang niet zo onschuldig te zijn als hij had gedacht.
De Ommegang is boeiend, interessant en in een mooie stijl geschreven. De liefhebbers van historische romans raad ik het boek graag aan.
ISBN: 9789021403939 | Paperback | 628 pagina's | Uitgeverij Querido | maart 2018.
© Henk Hofman, 12 april 2018
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
