Vrij van erfbelasting
Fred Penninga
‘Schrijf een uitgebreid eindwerkstuk, een levensbeschrijving, over een persoon dicht-bij-huis.’
Dat is de opdracht die student Journalistiek Wander Coffeng meekrijgt als zijn studie er bijna op zit.
Waarom niet over zijn vroegere buurman, zegt zijn begeleider.
Fred Penninga dus. Schrijver in vele hoedanigheden: hij schreef proza en poëzie, heeft daarnaast ook in krantjes gepubliceerd en een musical geschreven voor groep 8. Ook begeleidde hij anderen die schrijver wilden worden.
Af en toe viel zijn werk in de prijzen, maar doorgebroken is hij nooit.
Bijna zeventig is hij, als Wander hem nu benadert voor dat werkstuk. Het lijkt Fred wel wat, hij zat zelf ook al te denken aan een biografie.
Er zijn vele thema’s, vindt Wander: de tweede wereldoorlog, de jaren zestig in Amsterdam. De reizen die Fred gemaakt heeft door Australië en Amerika; zijn hobby’s en interesses, zijn werk en zijn gezin…
Wander gaat voortvarend van start. De eerste vraag is: wie zijn de vader en moeder van Fred?
Het was een beetje vragen naar de bekende weg; Wander wist al: Fred is geadopteerd, maar hoe zit het precies? En heeft hij zijn echte familie ooit ontmoet?
Freds ouders waren lid van de NSB, hij werd geboren in Duitsland. Maar het waren warrige tijden en een nieuwe boreling dat kwam niet van pas: zijn moeder legde hem te vondeling. In Amsterdam. Er waren nog drie zoons, die in een kindertehuis belandden.
Wander wil al deze verhalen horen. Als snel komt de homoseksualiteit aan de orde, waar Wander ook al wel zo zijn vermoedens over had. Fred is er heel open over, al heeft hij mede vanwege de feiten die hij rondom dit thema vertelt aangegeven dat niet alles in het werkstuk mag komen. Wander stemt er mee in, te meer omdat hij al snel doorheeft dat het een lijvig boekwerk zou gaan worden, ware het niet dat hij zich moet beperken tot veertig pagina’s. Een deel daarvan wordt ook ingevuld door het verhaal van een van Freds broers.
En natuurlijk gaat het over het schrijverschap. Gedichten en verhalen staan in het boek, omdat ze gelezen worden door Wander.
De vorm van dit boek is bijzonder: het gaat over Wander die een werkstuk maakt, maar het onderwerp, Fred Penninga, jawel, de schrijver van dit boek, doet zelf zeer actief mee.
Hij geeft de student teksten die in het boek opgenomen worden; hij levert commentaar op de gesprekken die ze samen voeren; hij vertelt over zichzelf in de derde persoon. En dan is er ook nog de broer die over hem vertelt.
Het geheel wordt een autobiografie met ook nog verzonnen gedeeltes. Welke, dat mag de lezer zelf uitzoeken.
De geschreven teksten, poëzie en proza bestaan in ieder geval wel (hoewel waarschijnlijk niet meer verkrijgbaar) zoals bijvoorbeeld ook dat muurgedicht dat hij voor station Overvecht in Utrecht mocht maken.
De titel komt aan de orde tijdens het gesprek met de broer:
‘Maar het leek net alsof hij ‘niets had meegemaakt’; geen ervaring met tegenslag of rampspoed had gehad; niet gebukt ging onder vervelende gebeurtenissen, enge ziektes of dood in zijn directe omgeving. Alsof hem alle narigheid bespaard was gebleven. Die indruk had ik aanvankelijk van hem.
Later, veel later, ben ik gaan zien hoe hij al die dingen – die keerzijden van alle medailles – heus welkende, heus wel in zich had, met zich meedroeg. Maar hij stopte ze altijd direct weg; liet zich er niet door overvallen, laat staan overmeesteren. Hij bloosde eens wat, hij slikte eens extra, keek verbaasd of verrast of onschuldig om zich heen en maakte dat hij wegkwam en bleef tegelijk. Vrij van erfbelasting. Zoiets.’
Dit is meteen een voorbeeld van hoe de schrijver zichzelf ziet, over zichzelf schrijft bij monde van anderen. Met dit soort beschouwingen zit het boek vol.
Achterin vinden we een lijst met opgenomen werk. Een verantwoording zit al in het boek verwerkt.
Mede door de aparte vorm is het een boeiend geheel geworden. De verhaallijn rond Wander maakt dat het geheel meer op fictie lijkt: zijn relatie, de studiebegeleider, zijn gedachten over zijn scriptieonderwerp.
Je krijgt als lezer zin om meer te lezen van de hand van Penninga!
ISBN 9789492241603 | Paperback | 316 pagina's | Uitgeverij Magonia | september 2023
© Marjo, 26 november 2023
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER
