Mungo
Douglas Stuart

De protestantse Mungo Hamilton (15 jaar) is het jongste kind van Mo-Ma, zoals ze hij zijn moeder noemt. Mungo aanbidt zijn moeder, zal nooit kwaad over haar spreken terwijl ze dat niet echt verdient. Haar grote liefde is namelijk de fles. Ze verdwijnt ook regelmatig als ze een nieuwe man aan de haak geslagen heeft, elke keer is Mungo bang dat haar iets overkomen is.
Zijn intelligente zus Jodie is degene die de probeert te redden wat er te redden valt. Zij is de veilige haven voor Mungo.
Oudere broer Hamisch is de geduchte bendeleider van de protestantse groep. En Mungo is de vriendelijke, niet al te slimme jongen die alles een beetje sullig over zich heen laat gaan.

De Hamiltons wonen in een achterstandswijk in Glasgow waar misdaad hoogtij viert. Het is overleven. De sterkste overheerst.
Mungo is in feite vrij eenzaam, school boeit hem niet en thuis is er niemand op af en toe Jodie na. Mo-Ma en Hamisch zijn altijd weg en als Mo-Ma er is haalt ze iedereen in huis die drank heeft. Het is Mungo die dan oplet, voor haar zorgt, haar in bed stopt. En dat doet hij met liefde.

Mungo is dan ook blij als hij James ontmoet. Ze worden vrienden maar niemand mag het weten want James is katholiek! Er speelt echter meer, de vriendschap wordt meer dan dat. De jongens zijn ontzettend blij met elkaar. Ze leven in hun gelukzalige bubbel en tasten elkaar voorzichtig lichamelijk en geestelijk af.
Ook James heeft een vreselijk thuis in de vorm van een totaal onverschillige vader. Hij weet dat James op jongens valt en accepteert het niet. Hij eist dat James een meisje zoekt.
Zolang James, vader van huis is, is alles goed. Is er een vorm van vrijheid waar ze dankbaar gebruik van maken.

Maar het blijft niet zo. Hamisch wil dat zijn broer zich aansluit bij zijn groep. Ze willen de confrontatie aangaan met de katholieken en dat is tegen alles wat Mungo zich voor  kan stellen. James die er lucht van krijgt, wenst hem dan niet meer te zien. Mungo staat voor een vreselijk dilemma, wat moet hij doen? Trouw blijven aan zijn familie of aan zijn grote liefde? En hij vertelt zijn macho broer wat hem dwars zit... en dat had hij niet moeten doen.

Wat dan volgt is enorm. De woede, de haat, de wanhoop van de mensen die voor alles moeten knokken en vechten komt tot een uitbarsting. Er moeten zondebokken gevonden worden... En Mungo en James zitten er middenin.
Zowaar vindt Mo-Ma dat ze iets moet doen en stuurt Mungo met twee wildvreemde mannen weg, hij mag een weekend kamperen en vissen... Het wordt een weekend dat te triest voor woorden is.

Het is natuurlijk een typisch Schots verhaal zoals we gewend zijn. Veel drank, veel armoede, veel geweld en proberen overeind te blijven. Het eerste deel van het boek borduurt daar te lang en teveel op door. Het kost moeite om door te lezen. Maar halverwege komt de focus meer op de beide jongens en vooral op hun geaardheid te liggen. De nietsontziende omgeving, de dreiging daarvan voel je bijna. Het is hartverscheurend hoe beide jongens zich moeten ontzien en nooit vrijelijk hun genegenheid voor elkaar kunnen tonen. Alleen bij James thuis, zonder vader, is het goed. Maar het is vooral Mo-Ma die de onvergeeflijke fout maakt Mungo weg te sturen nadat ze de reden daarvan aan beide mannen verteld heeft.
De gevolgen laten zich raden...

Het boek zindert nog even na. Wat een schrijnend verhaal. Gelukkig geven de laatste zinnen een beetje hoop...

ISBN 9789046832301 | Paperback | 398 pagina's | Wereldbibliotheek | 7 april 2022

© Dettie, 3 september 2024

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER

Shuggie Bain
Douglas Stuart

Dit autobiografische debuut speelt zich af in Glasgow in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Shuggie (Hugh) woont met zijn ouders en broer en zus bij zijn grootouders in. Agnes (39) haat het dat zij en haar gezin geen eigen woning hebben. Haar huwelijk is ronduit slecht te noemen. Shuggie sr. heeft het wel gezien allemaal. Agnes ontvlucht namelijk steeds vaker de werkelijkheid door haar heil te zoeken in alcohol.

Maar uiteindelijk gebeurt het toch, ze gaan weg. Shuggie sr. heeft een woning gevonden en het gezin vertrekt naar de nieuwe buurt, die bijna nóg erger is dan waar ze vandaan komen. Tot overmaat van ramp, verhuist Shuggie sr. niet mee. Hij heeft daarvoor nog één poging gedaan om zijn huwelijk  te redden maar dat verrassingsweekend eindigde ook met een volkomen dronken Agnes. Het is voor hem einde oefening. Hij is klaar met alle kuren van haar.

Agnes is een beeldschone vrouw, die ondanks haar toenemende alcoholisme er altijd tiptop verzorgd uitziet. Dankzij haar uiterlijk weet zij zich nog aardig te redden, ze windt veel mensen - mannen - om haar vinger. Maar zij moet het nu met haar drie kinderen alleen zien te redden in de nieuwe buurt. Catherine en Leek zijn al wat ouder maar Shuggie is het nakomertje. Hij aanbidt zijn moeder en zij hem. Shuggie wil niet zien wat zijn moeder in feite is. Hij is oneindig loyaal naar haar. Hij zal het altijd voor haar opnemen, ondanks alles.

We lezen over Agnes die langzaam verder afglijdt, maar ook over de twee oudere kinderen die steeds vaker wegblijven van huis. Zij hebben een manier gevonden om zo min mogelijk last te hebben van hun moeder. Shuggie is gek op zijn broer en zus. Zij bieden hem de geborgenheid die hij niet bij zijn moeder kan vinden.
Agnes' gedrag legt een enorme druk op de kinderen.
Ook de verpauperde buurt met de haveloze bewoners schuren tegen het ongemakkelijke aan. Je ziet bijna de armoedige omgeving voor je evenals de lamlendigheid die het uitstraalt. Uiteindelijk ontworstelen de twee oudste kinderen zich aan de zuigende greep van hun moeder maar Shuggie is te jong.

Wat volgt is het schrijnende en het ontroerende verhaal van Shuggie, die steeds met angst en beven uit school komt - als hij al naar school gaat  - bang als hij is wat voor moeder hij nu weer zal aantreffen. Is ze al te ver heen? Is ze nog aanspreekbaar? Zijn er meerdere mensen in huis die 'gezellig' meedrinken? Zijn er weer 'ooms'? Het is triest en aangrijpend om te lezen hoe Shuggie zijn best doet om hun beider leven toch die positieve draai te geven zodat het nog vol te houden is.

Ondertussen worstelt Shuggie ook met zichzelf, hij wil normaal zijn maar ontdekt dat hij dat voor velen niet is. Hij is niet zoals andere jongens.
Agnes heeft dat door en op haar manier probeert ze hem bij te staan, wat haar soms ook lukt. Maar de drank krijgt steeds meer de overhand...

Douglas Stuart schreef tien jaar aan zijn debuut Shuggie Bain. Na afwijzingen van 32 uitgevers haalde Shuggie Bain de shortlist van de National Book Award en de Kirkus Prize en won het de grootste literaire prijs, de Booker Prize.  Zelf heb ik lang over het boek gedaan en op gegeven moment begon de zoveelste dronkenschap en tragische roes me wel wat te irriteren.
Maar toch is het een imponerend verhaal. Wat het zo bijzonder maakt is de prachtige beschrijving - met momenten van humor - van de teloorgang van Agnes. Het boek draait in feite ook meer om haar dan op Shuggie, hoewel je haar invloed op de jongen heel goed kan invoelen.

Agnes strijdt haar eigen strijd. Ze houdt haar waardigheid zo hoog mogelijk, maar dat lukt haar steeds minder. Ze weet het maar ze kan er - op enkele keren na - niets aan doen, de drank is sterker dan zij.
Heel indrukwekkend, rauw en eerlijk verhaal dat in de verte doet denken aan Angela's Ashes van Frank McCourt.

ISBN 9789046827574 | Paperback | 448 pagina's | Nieuw Amsterdam | januari 2021
Vertaald door Inger Limburg en Lucie van Rooijen

© Dettie, 13 juli 2021

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER