Moord op de noordelijke bergweg
Anila Wilms

‘De Albanese staat en zijn leidende figuren zijn zonder enige twijfel corrupt. Maar oorlog en dood heeft men in dit land altijd heel serieus genomen.’

Het stuk land dat nu Albanië vormt, heeft al een woelig verleden.  Tot 1912 maakte het deel uit van het Ottomaanse Rijk, maar voor de sultan was het maar een uithoek, en terwijl de pasja’s zich verrijkten leed de bevolking armoe. Tijdens de Eerste Balkanoorlog (1912-1913) verklaarde Albanië zich zelfstandig (op 28 november 1912, te Vlorë), maar de andere Balkanstaten waren niet van zins dat te erkennen en Griekenland, Servië en Montenegro maakten aanspraak op grote delen van het Albanese gebied.
Italië en Oostenrijk-Hongarije hadden daar ook wel zin in, en het kleine landje werd gedurende de Eerste Wereldoorlog aan alle kanten bestookt. Begin 1916 werd Albanië bezet door Oostenrijk-Hongarije in het noorden, en door de Bulgaren in het oosten van het land. Montenegro viel aan in Noord-Albanië.
Na de wapenstilstand in 1918 werd Albanië eindelijk met rust gelaten, en erkend als een zelfstandige staat. Van rust was evenwel geen sprake, en met onderhavig boek ‘moord op de noordelijke bergweg’ onderneemt Anila Wilms een poging de verhoudingen duidelijk te maken. Het is geen thriller of zelfs maar een spannend boek - of je moet politiek spannend vinden - maar het begint wel degelijk met een moord.

In 1923, op een eenzame weg in het onherbergzame noorden worden twee jonge mannen doorzeefd met kogels. Zij zijn dood. De chauffeur van de door hun gehuurde auto overleeft ternauwernood maar is een aantal dagen niet aanspreekbaar. Als hij wél kan vertellen wat er gebeurd is, is er al geen redden meer aan, want als blijkt dat de slachtoffers  Amerikanen waren, breekt de hel los.
In de noordelijke berggebieden geldt de ‘Kanun’: bloedwraak en gastvrijheid.

‘Naar het gewoonterecht van de bergen, ook wel canon of Kanun genoemd, wordt moord of een moordpoging zonder uitzondering met de dood vergolden. Daarnaast hebben we nog de verheerlijking van de vriendelijke vreemdeling. Bloedwraak en gastvrijheid zjn de twee pijlers van de codex. Een gast vermoorden is het ultieme misdrijf.’

Alle partijen bemoeien zich er mee: de Raad van Afgevaardigden, veelal Albanezen die uit het buitenland teruggekeerd zijn toen het land zelfstandig ging worden, met Fuad Herri als premier versus zijn grote tegenstander bisschop Dorotheus, ieder met een eigen agenda, en azend op de heerschappij over het land.

De man die min of meer de hoofdpersoon van het boek is, is Julius Grant, Amerikaans ambassadeur.
Hij is als alle westerlingen, die met een goedbedoelde arrogantie er van uit gaan dat ze met open armen ontvangen worden. Maar op de achtergrond zit de wens om nog méér te hebben: meer geld, meer macht. Zijn missie is dan ook - overigens net als die van de Britse ambassadeur!- om olieconcessies los te peuteren. Zonder die vermoede oliebronnen zou het westen geen greintje belangstelling hebben voor dit land met zijn eigen regels, eigen zeden en normen, zo anders dan die van het westen. De Kanun wordt terzijde geschoven, omdat men het niet begrijpt. En dat leidt bijna tot een burgeroorlog, waarbij zelfs gesproken wordt over ingrijpen door de geallieerden.

Achterin staat kort vermeld dat dit verhaal gebaseerd is op een historische gebeurtenis. Ook zonder dat is het een ongelooflijk interessant boek, al was het maar omdat ik ook in het westen ben opgegroeid. Het schetst het onbegrip tussen oost en west, een ernstige zaak waarbij humor echter niet geschuwd wordt. Alleen al de manier waarop Grant neergezet wordt: als een harlekijn, goed bedoelend, maar totaal niet begrijpend.
Dit  boek is een must voor politici, vooral degenen die zich bezighouden met buitenlandse zaken.

Anila Wilms (Tirana, 1971) woont sinds 1994 in Berlijn en schreef deze roman zowel in het Duits al in het Albanees.

ISBN 9789461642110 | Paperback | 217 pagina's | Uitgeverij van Gennep|  januari 2014
Vertaald uit het Duits door Dineke Bijlsma

© Marjo, 6 april 2014

Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER